Dự án trụ sở Bộ Ngoại giao chậm tiến độ 10 năm với loạt sai phạm, kiến nghị chuyển sang PVN

Thanh tra Chính phủ (TTCP) mới đây công bố Kết luận thanh tra số 395/KL-TTCP về dự án xây dựng trụ sở làm việc Bộ Ngoại giao.

Dự án trụ sở Bộ Ngoại giao được Thủ tướng Chính phủ chấp thuận chủ trương đầu tư xây dựng công trình tại Văn bản số 1581/TTg-CN ngày 22/10/2007.

Sau khi được phê duyệt, Bộ Ngoại giao đã khẩn trương tập trung triển khai thực hiện Dự án. Tuy nhiên, quá trình triển khai Dự án đã có nhiều thiếu sót, khuyết điểm, vi phạm, trong đó chủ yếu là xuất phát từ các nguyên nhân chủ quan, dẫn đến Dự án bị chậm tiến độ đến nay vẫn chưa hoàn thành toàn bộ công trình, không đạt được mục tiêu đề ra, gây lãng phí, nguy cơ thiệt hại ngân sách Nhà nước.

Chậm tiến độ 10 năm

Trong phạm vi thanh tra, TTCP đã chỉ ra một số nội dung vi phạm tại dự án về thi tuyển phương án kiến trúc; về lập dự án thiết kế xây dựng và lập tổng dự toán công trình; phê duyệt dự toán và ký hợp đồng các gói thầu vượt tổng mức đầu tư; thuê tư vấn nước ngoài hỗ trợ quản lý dự án, tư vấn nước ngoài giám sát thi công xây dựng và lắp đặt thiết bị; việc thực hiện các gói thầu XL-05, XL-08, XL-14, TB-02, TB-04, TB-07, TB-09, TB-10 (3 giai đoạn), TB-12 (3 giai đoạn), TB-13.

Về nguy cơ lãng phí trong triển khai thực hiện dự án, TTCP kết luận: "Dự án đã bị chậm tiến độ hơn 10 năm, qua 4 lần điều chỉnh (thời gian hoàn thành được gia hạn, điều chỉnh từ 2014 đến năm 2025), không đạt được mục tiêu đã đề ra và có nguy cơ gây lãng phí ở một số nội dung".

Lãng phí do dự án chậm tiến độ, dừng thi công làm phát sinh chi phí. Việc dừng thi công theo từng giai đoạn đến nay Dự án không thể hoàn thành theo đúng tiến độ để bàn giao đưa vào sử dụng dẫn đến một số nhà thầu phải phát sinh chi phí sửa chữa, khắc phục trước khi nghiệm thu hoàn thành đưa vào sử dụng, chi phí cho công tác bảo hành đối với các hệ thống thiết bị đã vượt quá thời hạn bảo hành và các chi phí khác như chi phí quản lý, chi phí bảo lãnh ngân hàng.

Những phần công việc đã được nghiệm thu (tòa A và tòa B (phải) đã hoàn thành phần xây thô và hoàn thiện mặt ngoài) từ cuối năm 2016 với tổng giá trị phần xây lắp và thiết bị là 1.666,5 tỷ đồng, đến nay đã 9 năm nhưng chưa hoàn thành để bàn giao, đưa vào sử dụng.

Về lãng phí do nguồn vốn được cấp nhưng không sử dụng hết, TTCP kết luận: giai đoạn 2009-2024, dự án không sử dụng hết vốn được bố trí, không đạt được các mục tiêu đã đề ra có nguy cơ gây lãng phí theo quy định tại khoản 2, Điều 3 Luật Thực hành tiết kiệm chống lãng phí năm 2013.

Việc trích hao mòn tài sản cố định, theo quy định tại khoản 1, Điều 14 Thông tư số 162/2014/TT-BTC ngày 6/11/2014 của Bộ Tài chính, tài sản cố định tại cơ quan, tổ chức, đơn vị không tham gia vào hoạt động sản xuất kinh doanh, dịch vụ, góp vốn liên doanh, liên kết, thì cơ quan, tổ chức, đơn vị thực hiện tính hao mòn tài sản.

Ban Quản lý dự án đã bàn giao tạm diện tích, các hạng mục đã hoàn thành ở giai đoạn 1 của Dự án trụ sở Bộ Ngoại giao (tòa B trái) cho Cục Quản trị - Tài vụ, Bộ Ngoại giao để đưa vào sử dụng. Tuy nhiên, từ khi đưa (tòa B trái) vào sử dụng đến nay, Bộ Ngoại giao chưa tính hao mòn tài sản cố định. Ngoài ra, còn hạng mục thực tế đã đưa vào sử dụng nhưng chưa tiến hành nghiệm thu bàn giao đưa vào sử dụng (gói thầu Thi công hạng mục cảnh quan ngoài nhà)...

Về sử dụng chi phí quản lý dự án của Ban QLDA, TTCP cho biết, trong các năm 2010, 2012, 2013, 2014, Ban QLDA thực hiện thanh quyết toán 08 đoàn ra (Hàn Quốc, Nhật Bản, Ô-xtrâylia, Hoa Kỳ, Anh, Pháp, Đức, Hungari), thành phần trong các đoàn công tác có cả các cán bộ, công chức không thực hiện công tác QLDA, chi phí cho các cán bộ, công chức này là 0,738 tỷ đồng, vi phạm nguyên tắc quản lý chi phí QLDA theo quy định tại khoản 1, Điều 385 Thông tư số 10/2011/TT-BTC.

"Trách nhiệm để xảy ra tình trạng dự án chậm tiến độ, hiện nay vẫn chưa hoàn thành có nguy cơ gây lãng phí ngân sách Nhà nước ở một số nội dung nêu trên thuộc về Bộ trưởng; Thứ trưởng Bộ Ngoại giao phụ trách Dự án, phụ trách Cục Quản trị - Tài vụ, Cục Quản trị Tài vụ, Ban Quản lý dự án và các đơn vị, tổ chức cá nhân có liên quan", kết luận thanh tra nêu rõ.

Chuyển hồ sơ 5 vụ việc sang cơ quan công an

Từ kết quả xác minh, TTCP đã chuyển thông tin hồ sơ, tài liệu của 5 nội dung có dấu hiệu vi phạm gây hậu quả nghiêm trọng sang Bộ Công an xem xét, xử lý.

Cụ thể, đối với vụ việc có dấu hiệu vi phạm quy định về đấu thầu, thanh tra phát hiện hội đồng thi tuyển phương án kiến trúc tự ý thay đổi mức điểm tối thiểu từ 70 điểm xuống 60 điểm để đưa thêm phương án của đơn vị tư vấn đã bị loại vào để xếp loại.

Kết luận nêu, một công ty của Hàn Quốc chỉ đạt 68,3 điểm thì được lựa chọn, trong khi công ty của Đức đạt điểm cao nhất là 78,2 điểm lại bị loại. Việc làm này bị quy kết đã vi phạm quy chế làm việc của hội đồng, gây nhiều hậu quả.

Bộ Ngoại giao còn tổ chức chỉ định thầu và ký hợp đồng 20 gói thầu với trị giá hơn 4.388 tỷ đồng, vượt 904 tỷ đồng so với tổng mức đầu tư được phê duyệt là 3.484 tỷ đồng.

Thanh tra xác định sự việc trên vi phạm nguyên tắc quản lý chi phí đầu tư xây dựng, vi phạm điều cấm trong đấu thầu, đồng thời trái ý kiến chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ. Từ đó dẫn đến phát sinh, vướng mắc, làm chậm tiến độ của dự án, có nguy cơ gây thiệt hại cho ngân sách Nhà nước và vốn của một số nhà thầu.

Tiếp đến là việc trình, thẩm tra và phê duyệt dự toán chi phí lập dự án, thiết kế xây dựng và lập tổng dự toán trùng lặp mục chi phí tư vấn giai đoạn 1 gây thiệt hại tạm tính là 42,9 tỷ đồng.

Tiếp theo là vi phạm về ký hợp đồng, thuê tư vấn nước ngoài, tổng giá trị gây thiệt hại ngân sách Nhà nước tạm tính là 79,2 tỷ đồng. Bên cạnh đó là vi phạm trong đàm phán và ký hợp đồng đối với chi phí giám sát tác giả, đã thanh toán cho nhà thầu 5,4 tỷ đồng gây thiệt hại ngân sách Nhà nước.

Kết luận nêu tổng giá trị nguy cơ gây thiệt hại cho ngân sách Nhà nước của các vụ việc trên là 127,5 tỷ đồng.

Thanh tra Chính phủ cũng chuyển sang Bộ Công an xem xét vi phạm trong đánh giá hồ sơ đề xuất một số gói thầu trái quy định và lập thẩm định dự toán gói thầu được sử dụng để chỉ định.

Cụ thể, TTCP phát hiện giá trị hợp đồng về thiết bị cao hơn nhiều giá thiết bị nhập khẩu sau thuế, từ 2-13 lần. Việc lập, thẩm định và phê duyệt dự toán của các gói thầu không có căn cứ, không phù hợp với cơ chế thị trường.

Qua kiểm tra, xác minh giá trị phần thiết bị là 183,7 tỷ đồng (trong tổng số giá trị thiết bị 766,6 tỷ đồng), thì giá trị chênh lệch giữa hợp đồng và giá trị nhập khẩu là 108,8 tỷ đồng, nguy cơ gây thiệt hại ngân sách Nhà nước.

Ngoài ra, cơ quan thanh tra còn kết luận việc để dự án dừng thi công theo từng giai đoạn và kéo dài hơn 10 năm gây lãng phí số vốn Nhà nước đã chi cho dự án hơn 4.000 tỷ đồng.

Kiến nghị chuyển dự án sang PVN

Về khó khăn vướng mắc và kiến nghị hướng xử lý, TTCP cho biết tại Báo cáo số 4859/BC-BNG ngày 31/7/2025 báo cáo dự án đầu tư xây dựng phục vụ thanh tra, Bộ Ngoại giao kiến nghị cho phép dừng chủ trương đầu tư và cho cơ chế xử lý các vướng mắc, tồn đọng của dự án về xử lý vật tư, thiết bị tồn kho, chấm dứt, thanh lý hợp đồng để quyết toán vốn đầu tư công đã đầu tư vào dự án đến thời điểm dừng thực hiện (kể cả giá trị thực hiện dở dang), qua đó xác định giá trị tài sản công hình thành sau đầu tư, làm căn cứ điều chuyển sang cho Tập đoàn Công nghiệp - Năng lượng Quốc gia Việt Nam (PVN ).

Bộ Ngoại giao cũng kiến nghị Khởi động lại Tổ công tác của Thủ tướng Chính phủ về rà soát việc điều chuyển Dự án đầu tư xây dựng Trụ sở Bộ Ngoại giao sang PVN . Đồng thời, kiến nghị cho phép Bộ Ngoại giao nghiên cứu, trình cấp có thẩm quyền phương án lập dự án đầu tư xây dựng Trụ sở mới của Bộ Ngoại giao tại một địa điểm phù hợp.

Tuy nhiên, theo TTCP, khi lập dự án đầu tư, Bộ Ngoại giao đã xác định dự án có các hạng mục đặc biệt và khi trình điều chỉnh tăng tổng mức đầu tư, bổ sung thêm Trung tâm lưu trữ là hạng mục đặc biệt.

Trong tổng mức đầu tư điều chỉnh từ 3.484 tỷ đồng lên 6.988 tỷ đồng, có nhiều nội dung phát sinh do tính chất đặc thù của công trình 1.584,3 tỷ đồng (mặc dù chưa có tài liệu chứng minh). Mặt khác, dự án còn nhiều vướng mắc như đã nêu tại kết luận thanh tra, cần phải được kiểm toán để xác định chính xác giá trị dự toán, tổng dự toán, tổng mức đầu tư làm căn cứ tiếp tục thực hiện dự án.

Do đó, việc điều chuyển dự án xây dựng trụ sở Bộ Ngoại giao cho các cơ quan, tổ chức Nhà nước cần tính đến các yếu tố này để đảm bảo không gây thất thoát, lãng phí ngân sách Nhà nước.

Bên cạnh đó, Tổng TTCP đã kiến nghị Thủ tướng chỉ đạo Bộ trưởng Bộ Ngoại giao tổ chức kiểm điểm để xử lý trách nhiệm và có hình thức xử lý nghiêm theo quy định pháp luật đối với tập thể, cá nhân theo từng thời kỳ liên quan đến các thiếu sót, vi phạm được nêu trong kết luận.

Tổ chức kiểm điểm, xử lý trách nhiệm đối với ban quản lý dự án, Cục Quản trị - Tài vụ, người đứng đầu, cấp phó của người đứng đầu đơn vị (theo từng thời kỳ) có liên quan đến khuyết điểm, vi phạm.

Cơ quan thanh tra kiến nghị Kiểm toán Nhà nước kiểm toán việc lập dự toán tổng mức đầu tư để làm căn cứ tiếp tục thực hiện và quyết toán dự án. TTCP cũng chuyển kết luận đến Ủy ban Kiểm tra Trung ương để xem xét xử lý theo thẩm quyền.