Cận cảnh "nhà máy không đèn, hiếm bóng người" tại Mỹ và Trung Quốc: Nhiều người giật mình sau khi xem ảnh

Nhà máy hoạt động hiệu quả mà không cần nhiều nhân công

Tại thị trấn Ellabell, bang Georgia, Mỹ, Hyundai Motor Group Metaplant America (HMGMA) vừa mở cửa hồi tháng 3/2025 với vốn đầu tư gần 7,6 tỷ USD. Đây được coi là "nhà máy của tương lai" với 750 robot công nghiệp và gần 300 phương tiện tự hành (AGV). Những chiếc AGV này khéo léo né công nhân, phối hợp để nâng cả ô tô vừa hoàn thiện rồi đưa đến khu vực kiểm tra tiếp theo.

Trong xưởng hàn, hơn 475 robot làm việc cùng lúc, hàn chính xác từng mối nối khung gầm. Robot chó Spot của Boston Dynamics thì đi đi lại lại, quét bằng camera gắn trên "mũi" để tìm lỗi ẩn. Sắp tới, Hyundai còn định đưa Atlas, một robot hình người có thể chạy, nhảy, bê linh kiện nặng vào làm việc thực tế.

Điều ấn tượng là tỷ lệ 2 nhân công/1 robot, trong khi mức trung bình ngành ô tô Mỹ là 7:1. Trong nhà máy này con người đảm nhiệm một số công việc như mài mịn gờ sắc, lắp tấm ốp cửa, luồn tay vào những góc nhỏ để gắn ghế và giảm xóc đều là những việc máy móc khó đảm nhận. Hyundai khẳng định: "Robot làm việc nặng, nguy hiểm, lặp đi lặp lại. Con người tập trung giám sát và xử lý tinh xảo."

Trung Quốc: "Nhà máy trong bóng tối" và kỷ nguyên tự động hóa 90%

Nếu Mỹ có HMGMA, thì Trung Quốc gây chú ý với "nhà máy trong bóng tối". Đúng như tên gọi, các dây chuyền này không cần bật đèn vì… chẳng có mấy công nhân bên trong. Robot và AI đảm nhiệm gần như toàn bộ, hoạt động suốt ngày đêm.

Tiêu biểu là siêu nhà máy ô tô điện Xiaomi ở Bắc Kinh. Hãng cho biết mức tự động hóa đạt tới 91%, riêng xưởng thân vỏ thì tỷ lệ thậm chí lên tới 100% robot. Người tham quan chia sẻ với Interesting Engineering: "Nhà máy rộng mênh mông, nhưng chỉ lác đác vài kỹ thuật viên. Mọi việc đều do robot làm." Các cánh tay cơ khí hàn, lắp ghép với độ chính xác ±0,5 mm, điều mà ngay cả thợ tay nghề cao cũng khó đạt liên tục.

Theo Liên đoàn Robot quốc tế (IFR), thế giới hiện có 4,28 triệu robot công nghiệp đang hoạt động, trong đó 70% lắp đặt mới nằm ở châu Á. Trung Quốc đứng thứ ba toàn cầu về mật độ robot trong nhà máy với 470 robot/10.000 lao động (năm 2023), gấp đôi chỉ sau bốn năm. Nửa đầu 2025, sản lượng robot công nghiệp nội địa Trung Quốc còn tăng hơn 35% so với cùng kỳ, bất chấp nhu cầu toàn cầu suy giảm.

Vì sao "nhà máy trong bóng tối" lên ngôi?

Ba lý do chính giải thích vì sao các tập đoàn từ Mỹ đến Trung Quốc cùng tăng tốc:

Tiết kiệm và chất lượng: AI giám sát theo thời gian thực, phát hiện lỗi ngay khi xảy ra. Xe hơi ở HMGMA trước khi ra khỏi xưởng đã phải đi qua hơn 20 bước kiểm tra AI/robot. Điều này giúp giảm hẳn chi phí tái sản xuất và bảo hành.

Chuỗi cung ứng linh hoạt: Các AGV đưa linh kiện "đúng nơi, đúng lúc", không cần tồn kho nhiều. Với quy mô như ở Xiaomi, việc duy trì tốc độ sản xuất cao mà không tốn hàng trăm nhân công bốc dỡ là một lợi thế lớn.

Chiến lược công nghiệp: Trung Quốc xem tự động hóa là trụ cột trong "Made in China 2025". Ở Mỹ, Hyundai dùng robot và AI để cạnh tranh trước áp lực từ xe điện Trung Quốc giá rẻ và biến động chuỗi cung ứng toàn cầu.

Con người vẫn chưa "biến mất"

Dù gọi là "nhà máy trong bóng tối", thực tế vẫn không thể thiếu bàn tay con người. Robot có thể hàn, nâng, lắp ráp, nhưng chưa thể đánh giá thẩm mỹ tinh tế hay xử lý tình huống bất ngờ. Do đó, cả ở Georgia lẫn Bắc Kinh, kỹ sư và công nhân vẫn có mặt để giám sát, bảo trì, khắc phục sự cố.

Điểm khác biệt nằm ở vai trò thay vì lao động tay chân lặp lại, con người giờ đảm nhận vị trí người quản lý, giám sát, xử lý tinh xảo. Nói cách khác, robot không "cướp việc" mà thay đổi bản chất công việc.

"Nhà máy trong bóng tối" không chỉ là biểu tượng công nghệ mà còn là lợi thế cạnh tranh: sản phẩm ra thị trường nhanh hơn, chi phí thấp hơn, chất lượng ổn định hơn. Trong bối cảnh xe điện, chip, pin hay điện tử cạnh tranh gay gắt, việc ai làm chủ được hệ thống tích hợp AI – robot – cảm biến – con người sẽ quyết định vị thế.

Từ Metaplant của Hyundai đến siêu nhà máy Xiaomi, một điều rõ ràng: kỷ nguyên robot không còn là viễn tưởng. Nó đang diễn ra, và ngày càng ít cần ánh sáng… bởi con người đã lùi về sau, nhường chỗ cho những cánh tay thép không biết mệt.