Chuyện ngược đời nhưng có thật: P/E thấp không phải là điểm hấp dẫn của cổ phiếu Hòa Phát

Chỉ số P/E (viết tắt của chỉ số Price to Earning ratio) là chỉ số đánh giá mối quan hệ giữa giá thị trường của cổ phiếu (Price) và thu nhập trên một cổ phiếu (EPS).

Công thức tính chỉ số P/E: P/E = Giá thị trường của cổ phiếu (Price)/Thu nhập trên một cổ phiếu (EPS)

Trong đó, Thu nhập trên một cổ phiếu (EPS) là phần lợi nhuận mà doanh nghiệp phân bổ cho mỗi cổ phần đang lưu hành trên thị trường. Nó thể hiện khả năng tạo ra lợi nhuận của doanh nghiệp.

EPS = (Lợi nhuận sau thuế – Cổ tức ưu đãi) / Số lượng cổ phiếu thường đang lưu hành

Như vậy, chỉ số P/E thể hiện mức giá mà bạn sẵn sàng bỏ ra cho một đồng lợi nhuận thu được từ cổ phiếu. Hay nói cách khác, nhà đầu tư sẵn sàng trả giá bao nhiêu cho cổ phiếu của 1 doanh nghiệp dựa trên lợi nhuận (thu nhập) của doanh nghiệp đó.

Một cách khác, chỉ số P/E cho biết với mức sinh lời hiện tại của doanh nghiệp thì nhà đầu tư phải mất bao nhiêu lâu để hoàn vốn.

Trong điều kiện bình thường, P/E của một cổ phiếu càng thấp chứng tỏ thời gian hoàn vốn của nhà đầu tư càng ngắn và giá thị trường càng tốt (so với khả năng sinh lời của doanh nghiệp). Và khi giá thị trường cổ phiếu tăng khiến P/E tăng, cổ phiếu sẽ trở nên "đắt đỏ" và ít hấp dẫn nhà đầu tư hơn.

Lý thuyết cơ bản là như vậy, nhưng có những trường hợp ngược lại. Đó là với nhóm cổ phiếu chu kỳ, P/E càng thấp lại càng khiến nhà đầu tư "nguội lạnh". Lý giải cho điều này, trước hết chúng ta cần hiểu rõ, thế nào là cổ phiếu chu kỳ.

Cổ phiếu chu kỳ (Cyclical stock) là cổ phiếu mà giá của nó bị ảnh hưởng bởi các yếu tố vĩ mô. Loại cổ phiếu này sẽ tuân theo 4 chu kỳ kinh tế bao gồm: mở rộng, hưng thịnh, suy thoái và phục hồi.

Cổ phiếu chu kỳ thường thuộc về các công ty bán các sản phẩm có nhu cầu thay đổi thường xuyên. Thông thường, chúng sẽ được mua nhiều khi kinh tế tăng trưởng nhưng lại ít được tiêu thụ nếu kinh tế suy thoái. Ngoài ra, các yếu tố khách quan như chiến tranh, dịch bệnh,.. ảnh hưởng đến nguồn cung cũng làm trầm trọng hơn dao động giá của những mặt hàng này.

Một số ví dụ về các ngành công nghiệp theo chu kỳ là nhà hàng và khách sạn, nội thất, xây dựng (vật liệu xây dựng), ô tô,….

Đại diện của cổ phiếu chu kỳ thường được nhắc đến trong thời gian này đó là cổ phiếu quốc dân một thời HPG - Cổ phiếu của công ty cổ phần tập đoàn Hòa Phát, ông vua thép trong ngành Vật liệu xây dựng.

Thép cũng như những ngành hàng khác trong vật liệu xây dựng có tính chu kỳ rõ rệt thể hiện ở việc biên dao động giá lớn, có đỉnh, đáy

Biểu đồ diễn biến giá thép thanh (Rebar) và thép cuộn cán nóng (HRC) (đv: USD/tấn) - Nguồn: www.steelonthenet.com

Như có thể thấy trong biểu đồ trên, giá thép dao động lên xuống có tính chu kỳ, tức là cứ vài năm một lần nó sẽ dịch chuyển từ đỉnh sang đáy, rồi lại từ đáy lên đỉnh. Các đỉnh nổi bật gần nhất xảy ra vào các tháng 8/2011, tháng 4/2018 và tháng 9/2021; cùng với các đáy giá xảy ra vào tháng 5/2009, tháng 2/2016 và tháng 6/2020.

Biểu đồ trên cũng cho thấy tính chu kỳ dao động của giá thép trong 25 năm qua, ước lượng tần số vào khoảng từ 3-4 năm. Theo quan điểm của các chuyên gia, đáy giá tiếp theo sẽ xảy ra vào giữa năm 2023 và đỉnh giá tiếp theo được dự kiến vào khoảng quý 3 hoặc quý 4 năm 2025.

Theo quan điểm của MCI (Metals Consulting International Limited) vào tháng 1/2022, giá thép quốc tế dường như đang giảm, từ mức cao nhất vào tháng 9/2021. Quan trọng hơn, MCI nhận định, giá thép sẽ giảm dần trong năm 2022, giảm xuống đáy vào giữa năm 2023.

Còn theo đánh giá từ Fitch, giá thép thế giới được dự báo sẽ thoái trào vào năm 2022 khi đà tăng giá toàn cầu kết thúc. Cụ thể: Giá thép thế giới năm 2021 ~ 920 USD/tấn sẽ giảm xuống ~ 750 USD/ tấn vào năm 2022.

Tại sao P/E của cổ phiếu chu kỳ thấp lại không hấp dẫn nhà đầu tư?

“Với hầu hết các cổ phiếu, tỷ lệ P/E thấp được coi là một điều tốt lành, nhưng với các cổ phiếu chu kỳ thì điều này lại ngược lại. Chỉ số P/E thấp của các công ty chu kỳ là dấu hiệu cho thấy công ty đang ở vào khúc cuối của giai đoạn thịnh vượng”, trích cuốn sách Đánh bại Phố Wall của Peter Lynch.

Đơn giản vì P/E giảm cho thấy dấu hiệu ngành kinh doanh của doanh nghiệp đã đến chu kỳ giảm, khi này, một doanh nghiệp dù làm ăn tốt đến mấy cũng không thể đứng ngoài vòng xoáy.

Điều này đã được tỷ phú Trần Đình Long dự báo từ quý II/2022 "Chúng ta chỉ là tế bào trong nền kinh tế, mọi người đợi kết quả kinh doanh quý 2, quý 3 và quý 4, tôi nghĩ kế hoạch kinh doanh năm nay sẽ khó. Mọi người sẽ thấy kết quả kinh doanh thê thảm như thế nào vì ngành thép không thuận lợi. Tất nhiên trong bất kỳ điều kiện hoàn cảnh nào Hoà Phát sẽ cố gắng làm tốt nhất. Trong bất cứ khó khăn nào thì Hoà Phát cũng phải là công ty tốt nhất trong ngành thép, nhưng đề nghị cổ đông rất thông cảm. Trong nền kinh tế chung này, mình không thể khác được".

Nhà đầu tư vĩ đại Peter Lynch đã dành hẳn một chương để giải thích sâu về P/E của cổ phiếu chu kỳ. Theo ông, khi giá giảm kéo theo tỷ lệ P/E thấp dần, đối với nhà đầu tư không chuyên thì cổ phiếu chu kỳ lúc này trông hấp dẫn hơn trước. Điều này dẫn đến sai lầm tai hại là mua vào cổ phiếu khi trông P/E của nó ngày càng hấp dẫn. Không bao lâu, nền kinh tế sẽ biến động, thu nhập từ cổ phiếu chu kỳ này sẽ giảm với tốc độ chóng mặt.

Vì có nhiều nhà đầu tư muốn thoát ra làm cho giá cổ phiếu tụt dốc. Thực tế cho thấy, mua cổ phiếu chu kỳ sau khi công ty đạt kỷ lục về lợi nhuận trong vài năm với tỷ lệ P/E ở mức thấp là phương pháp đầu tư sẽ khiến bạn thua lỗ một nửa số vốn chỉ sau thời gian ngắn.

Ngược lại, khi tỷ lệ P/E cao được coi là một tín hiệu không hay đối với hầu hết các cổ phiếu, thì nó có thể lại là tin tốt lành của một cổ phiếu chu kỳ. Thường thì điều này có nghĩa là một công ty chu kỳ đang vượt qua thời kỳ tồi tệ nhất, và hoạt động kinh doanh của nó nhanh chóng được cải thiện, lợi nhuận thu được sẽ vượt cả kỳ vọng của các nhà phân tích và các nhà quản lý quỹ bắt đầu sốt sắng mua cổ phiếu. Do đó, giá cổ phiếu sẽ tăng lên.

Hãy cùng đối chiếu những điều Peter Lynch phân tích về P/E của cổ phiếu chu kỳ với đà giảm giá của những cổ phiếu ngành thép, sẽ thấy câu chuyện này không cá biệt với Hòa Phát.

Nguồn: Fireant

Từ mức giá 43.100 đồng/cp, cổ phiếu HPG đã giảm xuống mức thấp nhất trong vòng 1 năm trở lại đây, về mức giá 17.600 đồng/cp, tương đương giảm 59% bất chấp hệ số sinh lời hay hoạt động kinh doanh của công ty vẫn tốt. Hệ số P/E vào khoảng 3.41

Không chỉ Hòa Phát, cổ phiếu những doanh nghiệp thép khác đều gặp tình trạng tương tự. P/E của Thép Nam Kim (NKG) hiện nay cũng chỉ khoảng 2.25

Nguồn: Fireant

Một số cổ phiếu ngành thép khác như Thép Tiến Lên (TLH) mức P/E cũng đang ở 3 lần, SMC P/E ở mức 3.3 lần.

Tổng công ty thép Việt Nam (mã: TVN) và Tisco (mã: TIS) có P/E đặc biệt cao so với mặt bằng các doanh nghiệp thép hiện nay. Tuy nhiên hai doanh nghiệp này thuộc sở hữu nhà nước, và Tisco lại vướng dự án 8.000 tỷ "đắp chiếu dài hạn" do đó mức P/E không phản ánh tình hình chung của toàn ngành.