Doanh nghiệp tung hô AI nhưng thiếu lợi ích thực tế, chủ yếu vì FOMO, kiếm không đủ 2.000 tỷ USD doanh thu/năm cho chi phí vận hành

Trong vài năm qua, trí tuệ nhân tạo đã trở thành từ khóa nóng nhất ở thung lũng Silicon. Từ OpenAI, Google đến Meta, tất cả đều vẽ ra một viễn cảnh nơi AI sẽ thay đổi hoàn toàn cách con người làm việc, sáng tạo và kiếm tiền.

Tại các phòng họp ban lãnh đạo hay các buổi công bố kết quả kinh doanh, trí tuệ nhân tạo (AI ) đã trở thành từ khóa được nhắc đến nhiều nhất. Từ những gã khổng lồ công nghệ như Microsoft cho đến các tập đoàn truyền thống như Coca-Cola, ai cũng muốn chứng tỏ mình đang đi đầu trong làn sóng này.

Tuy nhiên, một phân tích gần đây của Financial Times (FT) đã phơi bày một sự thật ít được nhắc đến: rất nhiều doanh nghiệp Mỹ đang nói về AI chỉ vì "sợ bị bỏ lỡ" (FOMO) chứ không phải vì một chiến lược rõ ràng. Đằng sau những tuyên bố hùng hồn ấy là một khoảng trống tài chính khổng lồ đang ngày càng lộ rõ khi AI vẫn chưa chứng minh được cách thức bền vững để nuôi sống chính mình.

2.000 tỷ USD

Tờ FT cho hay các cuộc kiểm tra hồ sơ và báo cáo tài chính cho thấy, trong khi các giám đốc điều hành thường rất lạc quan về AI trong các cuộc gọi công khai, thì những tài liệu nội bộ lại thận trọng hơn nhiều, liệt kê hàng loạt rủi ro tiềm tàng.

Vấn đề không chỉ dừng lại ở đó. Hầu hết các công ty phi công nghệ đều không thể chỉ ra cách AI thực sự tạo ra lợi nhuận hoặc cải thiện đáng kể hoạt động kinh doanh của họ. Họ có thể dùng AI để tạo một quảng cáo hay cải thiện dịch vụ khách hàng một chút, nhưng những ứng dụng đó vẫn còn quá nhỏ bé so với lời hứa hẹn.

Nếu các doanh nghiệp truyền thống đang chật vật để tìm kiếm lợi ích từ AI , thì chính các công ty AI lại đang phải đối mặt với một cuộc khủng hoảng tài chính nghiêm trọng.

Theo báo cáo công nghệ toàn cầu mới nhất của Bain & Co., đến năm 2030 các công ty AI sẽ cần tới 2.000 tỷ USD doanh thu hằng năm để chi trả cho sức mạnh tính toán khổng lồ mà các trung tâm dữ liệu đòi hỏi. Thế nhưng thực tế doanh thu dự kiến của ngành chỉ đạt khoảng 1.200 tỷ USD, để lại một lỗ hổng khổng lồ 800 tỷ USD.

"Nếu các quy định về quy mô hiện hành vẫn được duy trì, AI sẽ ngày càng gây áp lực lên chuỗi cung ứng toàn cầu", David Crawford, chủ tịch mảng công nghệ toàn cầu của Bain, cho biết.

Thực trạng này xuất phát từ một nghịch lý lớn: chi phí đang vượt xa doanh thu. Việc xây dựng và duy trì các trung tâm dữ liệu khổng lồ, cùng với chi phí để huấn luyện và vận hành các mô hình ngôn ngữ lớn như ChatGPT, tiêu tốn hàng tỷ USD. Trong khi đó, các mô hình kinh doanh hiện tại như phí đăng ký hay cấp quyền truy cập API vẫn chưa thể tạo ra đủ dòng tiền để bù đắp.

Những dịch vụ như ChatGPT hay Gemini thu hút hàng trăm triệu người dùng, nhưng việc chuyển đổi sự chú ý ấy thành lợi nhuận thực sự lại chậm chạp hơn rất nhiều.

Thậm chí cha đẻ ChatGPT là OpenAI, biểu tượng của làn sóng AI , hiện lỗ hàng tỷ USD mỗi năm, dù đặt mục tiêu dương dòng tiền vào năm 2029. Microsoft, Amazon và Meta thì lên kế hoạch chi hơn 500 tỷ USD hằng năm cho AI vào đầu thập kỷ tới.

Trong "trò chơi" này, các gã khổng lồ công nghệ như Microsoft và Amazon lại đang ở một vị thế thuận lợi. Họ vừa là người chơi lớn khi đầu tư mạnh vào AI , vừa là chủ sân chơi khi sở hữu các nền tảng điện toán đám mây mà các công ty AI khác phải thuê lại. Điều này có nghĩa là, một phần đáng kể số tiền "đốt" vào AI cuối cùng lại chảy về túi của chính những tập đoàn này.

Câu hỏi lớn đặt ra là: ai sẽ trả cho cơn khát hạ tầng này khi mô hình kinh doanh chưa chứng minh được khả năng sinh lợi?

Ngành AI đang ở thế tiến thoái lưỡng nan. Một mặt, nhu cầu tính toán tăng vọt, với ước tính toàn cầu sẽ cần tới 200 gigawatt điện vào năm 2030. Mặt khác, những đột phá trong công nghệ hay thuật toán, vốn được kỳ vọng giúp giảm gánh nặng, vẫn chưa đủ nhanh để bắt kịp tốc độ tiêu thụ.

Sự nhiệt tình thái quá cho AI khiến nhiều chuyên gia liên tưởng đến bong bóng dot-com hai thập kỷ trước: các doanh nghiệp vẽ nên câu chuyện tăng trưởng thần kỳ, nhưng doanh thu không đi kèm lợi nhuận. Bain thẳng thắn cảnh báo: nếu không sớm tìm ra cách cân bằng giữa chi phí hạ tầng và nguồn thu thực chất, AI sẽ tiếp tục là một ngành "nói nhiều, kiếm ít".

Từ AI agents đến robot hình người hay viễn cảnh máy tính lượng tử trị giá hàng trăm tỷ USD, tất cả đều là những câu chuyện hấp dẫn. Nhưng ở hiện tại, bài toán cơ bản nhất của ngành AI – làm thế nào để tự nuôi sống chính mình – vẫn chưa có lời giải.

FOMO

Theo FT, các hãng ứng dụng AI đang không có sự bùng nổ tương xứng với những lời tung hô mà thiên về nỗi sợ bị bỏ lỡ.

Hàng loạt những cái tên như Huntington Ingalls, một nhà cung cấp thiết bị quân sự, đang áp dụng AI "cho các quyết định trên chiến trường". Tập đoàn chăm sóc sức khỏe động vật Zoetis đang sử dụng công nghệ này để tăng tốc độ xét nghiệm y tế cho ngựa. Dover Corporation, một nhà sản xuất, có một quy trình mới để theo dõi "xe bị hư hỏng do mưa đá" cho đến khi sửa chữa.

Tuy nhiên, việc áp dụng AI không nhất thiết dẫn đến tăng trưởng nhiều hơn. Cổ phiếu của Dover Corporation đã hoạt động tốt nhất trong ba công ty này kể từ khi ChatGPT ra mắt vào tháng 11/2022, gần như ngang bằng với chỉ số S&P 500 Equal Weighted.

"Khi nói đến việc áp dụng AI , nhiều công ty không được định hướng bởi chiến lược mà bởi 'Fomo'", Haritha Khandabattu, giám đốc phân tích cấp cao tại công ty tư vấn Gartner, cho biết. "Đối với một số nhà lãnh đạo, câu hỏi không phải là 'Tôi đang giải quyết vấn đề gì?' mà là 'Điều gì sẽ xảy ra nếu đối thủ cạnh tranh của tôi giải quyết nó trước?'".

Tờ FT cho hay 374 trong số các công ty thuộc S&P 500 đã đề cập đến AI trong các cuộc họp báo cáo thu nhập trong 12 tháng qua với 87% các cuộc họp được ghi nhận là hoàn toàn tích cực về công nghệ này mà không bày tỏ bất kỳ lo ngại nào.

Mặc dù các công ty phi công nghệ lạc quan về AI , nhưng hồ sơ của họ lại cho thấy những triển vọng chưa rõ ràng. Trong cuộc gọi báo cáo thu nhập vào tháng 2, Coca-Cola đã rất hào hứng với công nghệ này mặc dù ứng dụng chính của nó là trong sản xuất quảng cáo truyền hình cho hãng.

Tờ FT đã tìm cách phân loại những lợi ích tích cực dự kiến của công nghệ. Hầu hết các lợi ích được dự đoán, chẳng hạn như tăng năng suất, đều được nêu một cách mơ hồ và khó phân loại hơn so với những rủi ro.

Nghiên cứu gần đây do Aditya Challapally dẫn đầu cho thấy 95% các dự án thí điểm AI tạo sinh tại nơi làm việc đã thất bại. Nguyên nhân là do thế hệ công cụ AI hiện tại thiếu các tính năng như bộ nhớ dài hạn và khả năng tùy chỉnh, giúp chúng dễ dàng tích hợp vào các hệ thống hiện có của công ty.

"Khi chúng tôi trao đổi với các giám đốc điều hành, họ thường nói rằng công cụ nội bộ rất thành công. Nhưng khi chúng tôi trao đổi với nhân viên, chúng tôi không thấy có ứng dụng nào", Challapally cho biết.

Trong 174 báo cáo thường niên, một mối lo ngại chung khác là sự gia tăng các vấn đề pháp lý và quy định liên quan đến việc triển khai AI .

Ví dụ Meta, công ty đã chi hàng tỷ USD để thuê một nhóm các nhà nghiên cứu chuyên xây dựng "siêu trí tuệ", là một trong những tập đoàn công nghệ lớn cảnh báo rằng họ có thể phải gánh chịu những khoản bồi thường pháp lý lớn vì cáo buộc "đã sử dụng nhiều sách và tài liệu có bản quyền để đào tạo các mô hình trí tuệ nhân tạo".

Các công ty khác ít tiếp xúc với AI hơn cũng đã nêu lên những lo ngại tương tự. PepsiCo cho biết "việc chúng tôi sử dụng trí tuệ nhân tạo có thể dẫn đến gia tăng các khiếu nại về vi phạm bản quyền hoặc các khiếu nại khác, bao gồm cả những khiếu nại dựa trên việc sử dụng trái phép công nghệ hoặc nội dung của bên thứ ba".

Rõ ràng nền kinh tế AI đang dần trở thành một "cuộc chạy đua vũ trang" đắt đỏ mà chưa có ai thực sự biết vũ khí đó sẽ mang lại lợi nhuận ra sao. Làn sóng hào hứng ban đầu có thể đã giúp các công ty AI đạt được những mức định giá cao, nhưng câu hỏi về khả năng tồn tại lâu dài của họ đang ngày càng trở nên cấp bách.

*Nguồn: FT, Fortune, BI