Giấc mơ hydro sạch của nước Mỹ vỡ tan: Hơn 1 thập kỷ đầu tư chưa ra kết quả, loạt công ty 'bỏ gánh giữa đường'

Giấc mơ về một nền kinh tế năng lượng sạch dựa trên hydro từng được nước Mỹ đặt nhiều kỳ vọng, coi đây là “chìa khóa vàng” để vừa giảm phát thải khí nhà kính, vừa duy trì vị thế dẫn đầu trong ngành năng lượng toàn cầu. Hydro, đặc biệt là hydro xanh được sản xuất từ điện tái tạo, hứa hẹn mang lại nguồn nhiên liệu không phát thải, có thể dùng cho sản xuất điện, giao thông vận tải, công nghiệp nặng và lưu trữ năng lượng. Nhưng sau hơn 1 thập kỷ đầu tư, giấc mơ này đang gặp nhiều trở ngại khiến tốc độ triển khai chậm hơn dự kiến và tiềm năng bị bỏ ngỏ.

Lời hứa về một nguồn năng lượng thay thế dồi dào cho dầu mỏ và khí đốt tự nhiên vốn thu hút nhiều thế hệ chính trị gia, giám đốc điều hành và nhà môi trường. Mọi thứ bắt đầu từ năm 1977, khi giá dầu trở thành mối lo ngại lớn ở Mỹ, một chiếc Cadillac Seville chạy bằng nhiên liệu hydro đã góp mặt trong cuộc diễu hành nhậm chức của cựu Tổng thống Jimmy Carter.

Gần đây hơn, một đạo luật đặc biệt dưới thời cựu Tổng thống Joseph R. Biden Jr. đã cung cấp các khoản tín dụng thuế hào phóng cho các công ty sản xuất hydro theo cách thải ra ít carbon dioxide nhất có thể. Điều này đã thúc đẩy một loạt các thông báo đầu tư từ nhiều doanh nghiệp.

Tuy nhiên, sự cường điệu xung quanh loại nhiên liệu này đang nhanh chóng lắng xuống.

Từ Arizona đến Oklahoma, các công ty đang rút lui khỏi các dự án hydro sạch sau khi Quốc hội rút ngắn thời hạn để họ đủ điều kiện nhận khoản tín dụng thuế thời cựu Tổng thống Joe Biden xuống còn 5 năm. Các dự án hiện phải được xây dựng trước cuối năm 2027 mới đủ điều kiện - một rào cản mà 3/4 các đề xuất rất có thể sẽ không đáp ứng được.

Hydro được sử dụng rộng rãi để sản xuất phân bón và biến dầu thành xăng, dầu diesel và các loại nhiên liệu khác. Nó cũng có thể lưu trữ năng lượng, tương tự như pin, và được sử dụng để cung cấp năng lượng cho ô tô hoặc xe tải, mặc dù từ lâu vốn đã gặp khó khăn trong việc ứng dụng vào các lĩnh vực này.

Sức hấp dẫn rất rõ ràng: Sử dụng hydro tạo ra hơi nước thay vì khí nhà kính. Tuy nhiên, nhiên liệu này đắt đỏ, khó lưu trữ và vận chuyển, đồng thời tiêu tốn rất nhiều năng lượng.

“Lý do đằng sau quyết định này là hydro xanh sẽ dồi dào và rẻ”, Matthieu Giard, giám đốc khu vực châu Mỹ của Air Liquide, một công ty khí công nghiệp của Pháp, cho biết. “Nhưng thực tế không phải như những gì chúng ta thấy ngày nay”.

Ngày nay, hydro chủ yếu được sản xuất từ khí tự nhiên trong một quy trình thải ra carbon dioxide, nguyên nhân chính gây biến đổi khí hậu. Hydro có thể được tạo ra bằng cách sử dụng điện để phân tách các phân tử nước thành hydro và oxy. Tuy nhiên, nhiều dự án hướng đến mục tiêu này đã bị hủy bỏ hoặc đang bị trì hoãn.

Vấn đề của hydro thì vô vàn.

Nhu cầu điện đang tăng nhanh chóng ở Mỹ, trong khi chi phí cũng vậy. Người dân đang sử dụng điện để cung cấp năng lượng cho mọi thứ, từ ô tô đến máy bơm nhiệt. Các công ty công nghệ đang sử dụng một lượng điện khổng lồ để đào tạo và vận hành các hệ thống trí tuệ nhân tạo.

Tất cả điều này đồng nghĩa với sự cạnh tranh gay gắt hơn về năng lượng cần thiết để chiết xuất hydro từ nước. Thêm vào đó, việc lắp đặt tuabin gió và tấm pin mặt trời ngày càng khó và tốn kém hơn, khiến các dự án hydro ít khả thi về mặt tài chính.

“Đây là thời điểm khó khăn”, Bernd Heid, đối tác cấp cao tại McKinsey & Co., người phụ trách mảng hydro của công ty tư vấn này, cho biết. “Thị trường này sẽ khá ảm đạm ở Mỹ trong một thời gian khá dài.”

Hai công ty Úc, Woodside Energy và Fortescue, nằm trong số những công ty gần đây hủy bỏ các dự án hydro phát thải thấp tại Mỹ. Woodside viện dẫn chi phí tăng và nhu cầu thấp hơn dự kiến.

Fortescue, một gã khổng lồ khai thác mỏ từng cược lớn vào hydro , đã chỉ ra những thay đổi trong chính sách năng lượng của Mỹ. Dự án trị giá 550 triệu USD của họ bên ngoài Phoenix dự kiến sẽ đi vào hoạt động vào năm 2026.

Agustin Pichot, giám đốc điều hành tăng trưởng và năng lượng của Fortescue, cho biết: “Sự thiếu chắc chắn và sự thụt lùi trong tham vọng xanh đã ngăn cản các thị trường năng lượng xanh mới nổi, khiến các dự án khả thi trước đây khó có thể tiến hành”.

Theo McKinsey, tính đến năm ngoái, chưa đến 15% các dự án hydro phát thải thấp được công bố kể từ năm 2015 đạt đến giai đoạn quan trọng. Exxon Mobil, công ty dầu khí lớn nhất Mỹ, đang cân nhắc liệu có nên cam kết sản xuất hydro bằng khí tự nhiên, đồng thời chôn lấp carbon dioxide hay không. Công ty đã công bố kế hoạch xây dựng một trong những nhà máy hydro phát thải thấp lớn nhất thế giới bên ngoài Houston, song đến nay vẫn chưa đưa ra quyết định đầu tư cuối cùng.

“Chúng tôi lo ngại về sự phát triển của một thị trường rộng lớn hơn, điều này rất quan trọng để chuyển đổi từ các ưu đãi của chính phủ”, Darren Woods, giám đốc điều hành của Exxon, phát biểu với các nhà phân tích trong tháng này. “Nếu chúng tôi không thể nhìn thấy hy vọng cuối cùng, chúng tôi sẽ không tiếp tục dự án”.

Chuyên gia cho rằng cơ sở hạ tầng cho hydro tại Mỹ chưa sẵn sàng. Việc xây dựng một trạm nạp hydro tốn từ 1 đến 4 triệu USD. So với hàng chục nghìn trạm sạc xe điện đã phủ khắp cả nước, hệ thống hạ tầng hydro gần như mới ở giai đoạn thử nghiệm. Điều này khiến các phương tiện chạy bằng pin nhiên liệu hydro khó có thể phát triển quy mô lớn, kéo theo nhu cầu thị trường thấp và vòng luẩn quẩn “thiếu cung – ít cầu” vẫn tiếp diễn.

Ngoài ra, vấn đề an toàn cũng là yếu tố cản trở niềm tin của công chúng và nhà đầu tư. Hydro là khí dễ cháy. Những vụ tai nạn tại các trạm nạp hoặc trong quá trình vận chuyển đã khiến người tiêu dùng dè dặt. Để mở rộng hạ tầng, ngành công nghiệp này phải đầu tư lớn cho công nghệ lưu trữ và vận chuyển an toàn, đồng thời đáp ứng tiêu chuẩn nghiêm ngặt của cơ quan quản lý.

Theo: The New York Times, Reuters