Khi dạy học trở thành "nghề tử thần" ở nền kinh tế hàng đầu châu Á

Một trong những dòng nhật ký cuối cùng của người giáo viên tên Yoshio Kudo là lời than thở về những ngày làm việc bắt đầu sớm và có thể kéo dài đến gần nửa đêm. Hai tháng sau, anh trở thành nạn nhân của karōshi – chết vì làm việc quá sức.

Lịch trình làm việc quá tải của Kudo không phải trường hợp duy nhất tồn tại ở Nhật Bản. Giáo viên ở đất nước mặt trời mọc có số giờ làm việc dài nhất thế giới. Họ gánh vác các nhiệm vụ từ dọn dẹp và giám sát các công việc ở trường cho đến quản lý các câu lạc bộ sau giờ học.

Một cuộc khảo sát của OECD năm 2018 cho thấy giáo viên trung học cơ sở Nhật Bản làm việc 56 giờ/tuần, so với mức trung bình 38 giờ ở hầu hết các nước phát triển.

Nhưng đó là còn chưa tính đến số lượng làm thêm giờ nhiều đến đáng kinh ngạc.

Một cuộc thăm dò của một tổ chức tư vấn có liên kết với công đoàn cho thấy các giáo viên trong trường làm thêm giờ trung bình 123 giờ/tháng, đẩy khối lượng công việc hàng tuần của họ vượt xa cái gọi là “ngưỡng karōshi” (ngưỡng này nằm ở mức 80 giờ).

Các giáo viên nói rằng họ đang đạt đến giới hạn và một số người đã phải đi kiện. Năm nay, đảng cầm quyền của Nhật Bản đã thành lập một lực lượng đặc nhiệm để nghiên cứu vấn đề này. Dù sao thì điều đó đến quá muộn đối với Kudo – người giáo viên trung học cơ sở đã qua đời vì xuất huyết não ở tuổi 40 vào năm 2007.

Tại đám tang của anh, các học sinh sửng sốt nói với vợ anh là Sachiko rằng bọn trẻ không thể tưởng tượng được một giáo viên thể dục sôi nổi lại có thể ra đi như vậy. Đáng lẽ đó phải là người khoẻ mạnh nhất.

Ảnh: The Japan Times

Người vợ hiện 55 tuổi Sachiko nói: “Anh ấy thích dạy bọn trẻ lắm.” Nhưng trong những tuần cuối cùng của cuộc đời mình, Kudo đã rất khổ sở.

“Đến cuối cùng, anh ấy vẫn nói với tôi rằng các giáo viên nên ngừng làm việc như thế này lại. Anh ấy mong mình có thể dẫn dắt mọi người đến sự thay đổi tốt đẹp hơn trong tương lai,” người goá phụ nói.

Chẳng bao giờ có “cuối tuần”

Chính quyền Nhật Bản đã ra lệnh thực hiện các bước bao gồm thuê ngoài và số hóa một số nhiệm vụ. “Các biện pháp cải cách điều kiện làm việc cho giáo viên của chúng tôi đang đạt được những tiến bộ ổn định,” Bộ trưởng Giáo dục Keiko Nagaoka phát biểu trước quốc hội vào tháng 10.

Nhưng bà cũng phải thừa nhận rằng nhiều người vẫn đang phải tiếp tục làm việc trong nhiều giờ và chính phủ cần phải thực hiện nhiều nỗ lực hơn nữa.

Dữ liệu của Bộ Giáo dục cho thấy số giờ làm thêm có giảm dần nhưng các chuyên gia nhận thấy những thay đổi cơ bản là rất ít.

Cố vấn quản lý trường học Masatoshi Senoo cho biết rằng các giáo viên ở Nhật Bản làm việc rất siêng năng. Họ phải lo từ việc xử lý hàng đống giấy tờ cho đến các nhiệm vụ như phân phát bữa trưa, hướng dẫn các buổi dọn dẹp hàng ngày với học sinh và quan sát trẻ em trên đường đến trường

Ông nói: “Trách nhiệm thực sự của phụ huynh đôi khi đổ lên đầu giáo viên. Những người thầy người cô ấy thậm chí có thể được cử đi xin lỗi cư dân địa phương khi học sinh có hành vi không đúng mực tại công viên hoặc cửa hàng tiện lợi.”

Một trong những nhiệm vụ tốn nhiều công sức nhất là giám sát các hoạt động câu lạc bộ văn hóa và thể thao của học sinh thường được tiến hành sau giờ học và vào cuối tuần.

Takeshi Nishimoto là một giáo viên lịch sử trường trung học ở Osaka. Người này cho biết: “Được chỉ định làm giám sát viên chính của một trong những câu lạc bộ này thường có nghĩa là bạn phải nói lời tạm biệt với những ngày cuối tuần của mình.”

Vào tháng 6, người đàn ông 34 tuổi tên Nishimoto đã thắng một vụ kiện hy hữu đòi bồi thường cho những căng thẳng bởi làm việc quá sức. Anh đã đệ đơn kiện sau khi gần như bị suy nhược thần kinh vào năm 2017 khi trở thành người giám sát câu lạc bộ bóng bầu dục lúc bấy giờ và phải làm việc ngoài giờ 144 giờ/tháng.

Nghề cao quý nhưng lại hóa thành... nguy hiểm

Các chuyên gia cho biết giáo viên đặc biệt dễ bị làm việc quá sức vì luật có từ hàng chục năm nay về cơ bản đã ngăn cản họ được trả tiền làm thêm giờ. Thay vào đó, luật bổ sung tiền trả thêm trị giá tám giờ vào tiền lương hàng tháng của họ. Nishimoto nói đó là một khuôn khổ dẫn đến việc “khiến giáo viên làm việc không giới hạn với mức lương cố định”.

Masako Shimonomura là giáo viên thể dục trường trung học cơ sở ở quận Edogawa, Tokyo. Bà cảm thấy rất khó có thể nghỉ ngơi hợp lý trong ngày.

Ảnh: The Japan Times

“Tuy nhiên, không phải mọi thứ về công việc này đều là ‘đen tối’ đâu. Có những khoảnh khắc mà tôi sống vì nó, chẳng hạn như nhìn các học sinh trong câu lạc bộ bóng mềm của tôi tỏa sáng và mỉm cười trong các giải đấu ấy,” người phụ nữ 56 tuổi nói, trên bàn làm việc của bà chất đầy hồ sơ và tài liệu.

Nhưng bà lo sợ rằng nếu điều kiện làm việc không được cải thiện thì hình ảnh nghề nghiệp này sẽ vô cùng đen tối trong mắt thế hệ trẻ.

Một cuộc điều tra của tờ báo Mainichi tiết lộ rằng trong thập kỷ tính đến năm 2016, đã có 63 trường hợp giáo viên trường công tử vong do làm việc quá sức. Nhưng góa phụ của Kudo đã phải mất 5 năm chờ đợi cho đến ngày cái chết của chồng mình được công nhận là karōshi. Đó là một nhiệm vụ phức tạp do thiếu hồ sơ về số giờ làm việc của ông.

Bà nói rằng việc dạy học thường được coi là một “công việc thiêng liêng” dành cho trẻ em. Vì vậy, bất cứ hành động nào, bao gồm cả việc ghi lại số giờ làm việc, đều có thể bị phản đối.

Bà nói: “Rất nhiều giáo viên hối tiếc vì họ đã sống cả đời mà không dừng lại để tận hưởng sự trưởng thành của con cái mình được. Tôi muốn thực hiện những lời cuối cùng của chồng mình. Anh ấy đã mong có thể thay đổi cách làm việc của giáo viên.”

Hiện tại, cựu giáo viên Sachiko đang dẫn dắt một nhóm chống karōshi ở miền trung Nhật Bản.

Tham khảo The Japan Times