Lo 'vỡ tiến độ' trạm dừng nghỉ trên cao tốc

Nơi thi công cầm chừng chờ mặt bằng…

Những tháng vừa qua, tháng nào lãnh đạo Cục Đường bộ VN cũng trực tiếp thực địa kiểm tra tình hình triển khai các dự án trạm dừng nghỉ dọc tuyến cao tốc Bắc - Nam phía Đông. Cục Đường bộ lo lắng như vậy là bởi chỉ còn 5 tháng nữa sẽ đến hạn hoàn thành các hạng mục dịch vụ công miễn phí tại các trạm dừng nghỉ trên tuyến cao tốc Bắc - Nam phía Đông, bao gồm bãi đỗ xe, khu vệ sinh, không gian nghỉ ngơi cho người dân, lái xe… Tuy nhiên, đến thời điểm hiện tại, nhiều trạm vẫn chậm tiến độ so với kế hoạch.

Qua thực tế kiểm tra, lãnh đạo Cục Đường bộ VN đánh giá việc triển khai thủ tục đầu tư của một số trạm dừng nghỉ còn rất chậm và gặp nhiều vướng mắc, chưa đáp ứng yêu cầu tiến độ của hợp đồng đã ký cũng như ý kiến chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ và lãnh đạo Bộ Xây dựng. Theo mạng lưới trạm dừng nghỉ được phê duyệt, trên tuyến cao tốc Bắc - Nam phía Đông dự kiến đầu tư mới 24 trạm, trong đó đã ký hợp đồng 19 trạm, 1 trạm đang đánh giá hồ sơ dự thầu của nhà đầu tư; 1 trạm đang gia hạn thời gian đóng thầu do không có nhà đầu tư tham dự; trong khi 3 trạm đang hoàn thiện thủ tục đầu tư.

Ảnh: Đào Ngọc Thạch

Với 21 trạm đang thực hiện đầu tư, tính đến tháng 7 mới chỉ có 13 trạm đã được bàn giao toàn bộ mặt bằng, giữ nguyên so với báo cáo của Cục hồi tháng 6. Sau thời gian liên tục đốc thúc, đã có thêm 3 trạm được bàn giao một phần mặt bằng, tương ứng 8/21 trạm. Trong khi đó, đối với 19 trạm đã ký hợp đồng, có tới 8 trạm đã ký từ tháng 8.2024 nhưng đến nay vẫn còn 7 trạm chưa trình hồ sơ cấp phép môi trường, 1 trạm đã trình hồ sơ nhưng đang chờ kết quả thẩm định. Về phê duyệt dự án/thiết kế sau thiết kế cơ sở cũng mới có 6 trạm đã phê duyệt dự án; 4 trạm Cục Đường bộ VN đã có ý kiến của cơ quan chuyên môn về xây dựng đối với hạng mục san nền và nhà đầu tư đã phê duyệt.

Nhìn chung, chỉ có 7/21 trạm dừng nghỉ trên tuyến cao tốc Bắc - Nam đang được triển khai thi công, gồm các trạm trên các đoạn Mai Sơn - QL45; Nghi Sơn - Diễn Châu; Diễn Châu - Bãi Vọt; Hàm Nghi - Vũng Áng; Vũng Áng - Bùng; Km205 Vĩnh Hảo - Phan Thiết và Phan Thiết - Dầu Giây.

Báo cáo của Cục Đường bộ VN ghi rõ mỗi trạm có một số vướng mắc riêng. Đơn cử, trạm trên tuyến cao tốc Phan Thiết - Dầu Giây (giai đoạn 2) do Liên danh Futabuslines -Thành Hiệp Phát đầu tư hiện vẫn chưa có đủ mặt bằng. Sau gần một năm khởi công, nhà đầu tư mới được bàn giao mặt bằng 5/11,47 ha (khoảng 44%) nên thi công rất cầm chừng.

Ảnh: Tiến Thắng

Tương tự, tại trạm dừng nghỉ Km 725+500 trên cao tốc Vạn Ninh - Cam Lộ (xã Linh Trường, H.Gio Linh cũ, tỉnh Quảng Trị), nhà đầu tư là Liên danh Tập đoàn Xăng dầu VN - Công ty Xăng dầu Thừa Thiên-Huế cũng chưa thể triển khai thi công do vướng công tác giải phóng mặt bằng (GPMB). Trạm gồm 2 khu nằm hai bên tuyến, với tổng diện tích khoảng 10,86 ha nhưng đến nay mới giải phóng được 4,87 ha, chưa đạt 50%; phần diện tích còn lại vẫn chưa được địa phương bàn giao.

Tại trạm dừng nghỉ Km 36+500 cao tốc Cam Lộ - La Sơn (xã Hải Chánh, H.Hải Lăng cũ, tỉnh Quảng Trị), dù tỉnh Quảng Trị đã chỉ đạo các đơn vị đẩy nhanh công tác GPMB, nhưng vẫn còn một số hộ dân chưa đồng thuận với phương án bồi thường nên dự án chưa thể triển khai.

"Tổng cộng có 8 trạm đang chậm do địa phương chậm bàn giao mặt bằng. Tại cuộc họp Ban chỉ đạo các dự án trọng điểm (diễn ra trước thời điểm 1.7.2025 - NV), Thủ tướng Chính phủ đã yêu cầu các tỉnh Quảng Trị, Quảng Ngãi, Khánh Hòa, Ninh Thuận, Bình Thuận, Đồng Nai và Kiên Giang khẩn trương bàn giao mặt bằng các trạm dừng nghỉ trong tháng 6. Tuy nhiên, đến nay mặc dù có tiến triển bàn giao một phần diện tích nhưng chưa hoàn thành toàn bộ, vẫn còn 6 tỉnh: Nghệ An (1 trạm), Quảng Trị (2 trạm), Quảng Ngãi (1 trạm), Khánh Hòa (2 trạm, bao gồm 1 trạm ở tỉnh Ninh Thuận cũ), Lâm Đồng (1 trạm ở tỉnh Bình Thuận cũ), Đồng Nai (1 trạm) chưa hoàn thành GPMB, ảnh hưởng đến tiến độ thực hiện. Cục Đường bộ vẫn thường xuyên theo dõi rất sát, liên tục báo cáo Bộ Xây dựng để đốc thúc các địa phương", đại diện Cục Đường bộ thông tin thêm.

Ảnh: T.N

Cục cũng lo ngại sau khi hoàn tất công tác sáp nhập các tỉnh, thành, triển khai chính quyền 2 cấp, nhiều đơn vị phụ trách đất đai tại các địa phương sẽ được nhập về thành một xã, có sự xáo trộn, chưa thể nhanh chóng ổn định nên tiến độ GPMB cho các dự án sẽ còn bị ảnh hưởng.

…nơi có đất sạch lại không tìm được nhà đầu tư

Trong khi tại một số vị trí, chủ đầu tư mòn mỏi chờ được giao đất để thi công, thậm chí phải tự bỏ tiền vận hành các trạm dừng tạm tại chỗ, thì trên một số đoạn tuyến cao tốc, mặt bằng đã sẵn sàng nhưng "tìm đỏ mắt" chưa có nhà đầu tư. Điển hình, trạm dừng nghỉ trên đoạn cao tốc Cần Thơ - Hậu Giang vừa phải đóng thầu trong âm thầm vào ngày 8.7 do không có nhà đầu tư nộp hồ sơ dự thầu. Cục Đường bộ đã đồng ý gia hạn thời điểm đóng thầu thêm 15 ngày (đến 23.7), song "bến vẫn chưa tìm được thuyền". Ban QLDA Mỹ Thuận cho biết đã trình đề xuất lên Cục Đường bộ tiếp tục gia hạn thêm thời điểm đóng thầu, nếu thuận lợi chọn được nhà đầu tư thì có thể ký hợp đồng trong tháng 8 tới. Còn đối với trạm trên tuyến Hậu Giang - Cà Mau, Ban QLDA Mỹ Thuận sau mấy lần tổ chức đấu thầu, cuối cùng cũng vừa có nhà đầu tư tham gia. Ban đang tiến hành đánh giá hồ sơ dự thầu của nhà đầu tư, dự kiến ký hợp đồng trong tháng này.

"Có thể do đây là 2 tuyến cao tốc nằm ở đoạn cuối của đất nước nên nhu cầu di chuyển không cao như các tuyến khác, không hấp dẫn nhà đầu tư. Các tuyến cao tốc như từ TP.HCM đi Nha Trang, Phan Thiết lưu lượng phương tiện sẽ đông hơn, chủ đầu tư vận hành khai thác có lời nên họ mới sẵn sàng tham gia đấu thầu. Trước mắt, chúng tôi đang đề xuất giảm quy mô đầu tư của trạm dừng nghỉ trên đoạn Cần Thơ - Hậu Giang mỗi bên từ 5 ha xuống 3 ha để tăng tính thu hút, dù vậy quá trình tìm kiếm nhà đầu tư vẫn đang gặp nhiều khó khăn", đại diện Ban QLDA Mỹ Thuận cho biết. Đáng chú ý, khu vực triển khai các trạm dừng nghỉ trên cả hai tuyến cao tốc Cần Thơ - Hậu Giang và Hậu Giang - Cà Mau đều đã hoàn thành 100% công tác GPMB.

Ngoài ra, theo Cục Đường bộ VN, 3 trạm dừng nghỉ trên các tuyến Mai Sơn - QL45; Nghi Sơn - Diễn Châu; Diễn Châu - Bãi Vọt đã có mặt bằng sạch, ký hợp đồng từ tháng 8.2024 nhưng tiến độ vẫn chậm do nhà đầu tư triển khai thi công chậm; các trạm đến tháng 3, tháng 4 vừa qua mới ký được hợp đồng thì do chủ đầu tư chậm thực hiện thủ tục chuẩn bị đầu tư.

Khẳng định công tác đầu tư trạm dừng nghỉ được Chính phủ xác định theo hình thức xã hội hóa nhưng đại diện Cục Đường bộ thừa nhận các quy định của pháp luật chưa hoàn thiện, có thời điểm sắp đến ngày mở thầu nhưng vẫn phải hủy thông báo mời thầu và dừng việc lựa chọn nhà đầu tư do thay đổi quy định pháp luật. Vì vậy, đến thời điểm này mới hoàn thành công tác ký kết hợp đồng 18 trạm dừng nghỉ trên tuyến cao tốc Bắc - Nam phía Đông.

"Để đẩy nhanh tiến độ, Cục Đường bộ đã tiếp tục có nhiều văn bản đề nghị địa phương, Ban QLDA và nhà đầu tư khẩn trương đẩy nhanh công tác GPMB, sớm hoàn thành các thủ tục về kinh phí, đầu tư xây dựng và triển khai thi công dự án theo hợp đồng đã ký. Đồng thời, chủ động đi kiểm tra, làm việc với địa phương và Ban QLDA, nhà đầu tư để tháo gỡ khó khăn, vướng mắc", lãnh đạo Cục Đường bộ khẳng định.

Ảnh: CTV

Cấp bách hoàn thiện càng sớm càng tốt

Trong thời gian chờ đợi các công trình hoàn chỉnh, trong những đợt cao điểm du lịch từ đầu năm đến nay, Cục Đường bộ đã tổ chức bố trí các trạm dừng nghỉ, trạm tạm, các nút giao ra vào tuyến cao tốc, các dịch vụ (trạm cấp xăng dầu…) trên cao tốc Bắc - Nam. Cụ thể, khu vực phía bắc đã đưa vào khai thác 6 trạm dừng nghỉ tạm được bố trí trên cao tốc Mai Sơn - QL45, Nghi Sơn - Diễn Châu và Diễn Châu - Bãi Vọt. Khoảng cách các trạm xa nhất là 98 km, giữa cao tốc Mai Sơn - QL5 và cao tốc Nghi Sơn - Diễn Châu. Ngoài ra, tại mỗi nút giao trên các tuyến cao tốc đều có các cây xăng gần đó phục vụ người dân. Phía nam, bên cạnh 1 trạm đang khai thác (trên cao tốc TP.HCM - Long Thành - Dầu Giây), có thêm 2 trạm tạm đã được bố trí trên 4 tuyến cao tốc mới (mỗi cao tốc có 2 trạm tạm mỗi bên) là cao tốc Nha Trang - Cam Lâm (tại Km33+930), cao tốc Cam Lâm - Vĩnh Hảo tại Km113 (nút giao ĐT.70.9), cao tốc Vĩnh Hảo - Phan Thiết tại Km205, cao tốc Phan Thiết - Dầu Giây tại Km47+500. Khoảng cách xa nhất giữa 2 trạm dừng nghỉ tạm là 92 km, đoạn giữa cao tốc Cam Lâm - Vĩnh Hảo và cao tốc Vĩnh Hảo - Phan Thiết.

Tổng quan, từ khu vực phía bắc đến nam, tính đến nay có 10 trạm dừng nghỉ/trạm tạm, trong đó 3 trạm nhà đầu tư đang khai thác, 7 trạm tạm nhằm đáp ứng phục vụ nhu cầu đi lại của người dân. Riêng các dự án cao tốc vừa đưa vào khai thác trong dịp 30.4 gồm Bãi Vọt - Hàm Nghi, Hàm Nghi - Vũng Áng; Bùng - Vạn Ninh; Vân Phong - Nha Trang; Bến Lức - Long Thành đang triển khai đầu tư trạm dừng nghỉ, chưa có trạm tạm.

Chuyên gia cầu đường Vũ Đức Thắng đánh giá việc bổ sung các trạm dừng nghỉ/trạm tạm như vậy là rất cần thiết bởi các tuyến cao tốc càng được nối dài thì nhu cầu trạm dừng nghỉ càng trở nên bức thiết. Trong giai đoạn đầu tư phân kỳ, các tuyến cao tốc chưa hoàn chỉnh chỉ có 2 hoặc 4 làn xe vẫn có thể đảm bảo khai thác an toàn bằng cách điều chỉnh tổ chức giao thông dựa theo hiện trạng tuyến đường. Song, trạm dừng nghỉ thì buộc phải có.

Tuy nhiên, các trạm dừng nghỉ/trạm tạm cũng chỉ mang tính chất "chữa cháy". Các trạm dừng hoàn chỉnh cần được nhanh chóng thi công hoàn thành càng sớm càng tốt. Theo ông Thắng, khác với đường ô tô sử dụng chung, hoạt động giao thông trên đường cao tốc hoàn toàn cách ly với bên ngoài, khép kín trong phạm vi hàng rào hai bên. Do vậy, dọc đường cao tốc phải bố trí các trạm bán nhiên liệu, xưởng bảo dưỡng, sửa chữa xe cộ, các trạm dịch vụ thông tin bưu điện, cửa hàng tạp hóa, nhà ăn, nhà vệ sinh, khách sạn và các khu nghỉ ngơi dọc tuyến để phục vụ lái xe, xe và người đi xe.

Đặc biệt, trong bối cảnh Nhà nước đang quyết liệt thúc đẩy chuyển đổi phương tiện từ xe xăng sang xe điện, nhu cầu có trạm sạc tại các điểm dừng khi di chuyển đường dài là vô cùng cấp bách. Nếu hạ tầng trạm sạc không đáp ứng kịp thì người dân sẽ không thể mạnh dạn đổi sang xe điện, hoặc nếu trong thành phố có bắt buộc thì chỉ sử dụng xe điện đi loanh quanh trong nội đô, đi đường dài vẫn phải dùng xe xăng. Như vậy không chỉ có nguy cơ tăng thêm chi phí mua phương tiện cho người dân mà còn gây áp lực lên hạ tầng giao thông do lượng xe tăng lên.

Chưa kể, trên đường cao tốc, xe thường chạy đường dài với tốc độ cao, dẫn đến tâm lý căng thẳng, sức khỏe mệt mỏi cho người đi xe và dễ gây hỏng hóc máy móc xe, nên càng cần bố trí các khu dịch vụ nói trên để khắc phục trạng thái đơn điệu và tăng điều kiện an toàn, thuận lợi khi phương tiện chạy trên đường cao tốc.