Ngồi ở Philippines, kỹ sư điều khiển robot ở Nhật Bản: Lao động số thời AI

Tại một tòa nhà ở khu tài chính Manila (Philippines), khoảng 60 nhân viên trẻ đang điều khiển những con robot sắp xếp hàng hóa tại các cửa hàng tiện lợi ở Tokyo (Nhật Bản). Khi robot gặp sự cố như làm rơi lon nước, họ đeo kính thực tế ảo và dùng cần điều khiển để xử lý.

Những robot này do công ty khởi nghiệp Telexistence (Tokyo) phát triển, sử dụng nền tảng Nvidia và Microsoft. Từ năm 2022, chúng được triển khai tại hơn 300 cửa hàng FamilyMart và Lawson, sắp tới là 7-Eleven.

Juan Paolo Villonco, nhà sáng lập Astro Robotics – đơn vị vận hành robot tại Manila – cho biết: “Rất khó để tìm nhân công sắp xếp hàng hóa ở Nhật. Nếu có, chi phí cũng rất cao".

Mỗi người điều khiển sẽ giám sát khoảng 50 robot. Phần lớn robot hoạt động tự động nhưng vẫn có khoảng 4% trường hợp cần can thiệp thủ công. Ví dụ như khi nó làm rơi một cái chai và chai lăn đi mất. Việc khiến robot có thể nhặt lại bằng cách mô phỏng hoàn hảo cách cầm nắm của con người – độ ma sát, cảm giác kim loại trong tay – là một trong những thách thức lớn nhất trong lĩnh vực robot học. Khi đó, người điều khiển mới phải can thiệp.

Lao động công nghệ: Cơ hội và những đánh đổi

Philippines, trung tâm gia công của thế giới, đã chứng kiến nhu cầu tuyển dụng ổn định với các vị trí liên quan đến tự động hóa và AI từ các công ty quốc tế, ông Jose Mari Lanuza, trưởng nhóm nghiên cứu tại Trung tâm Nghiên cứu Công nghệ Sigla ở Manila chia sẻ.

“Các công ty công nghệ thông tin đang lao vào cuộc đua tìm kiếm nguồn lao động giá rẻ” , ông nói.

Những vị trí này đòi hỏi kỹ năng về mặt kỹ thuật cao hơn so với công việc kiểm duyệt nội dung hay huấn luyện mô hình ngôn ngữ lớn - những loại việc thường gắn với các nước đang phát triển.

Nhưng ngay cả những vị trí này cũng đối mặt với những đánh đổi quen thuộc: Họ thường chỉ được thuê theo dạng hợp đồng tạm thời và nhận mức lương thấp hơn so với đồng nghiệp ở các quốc gia phát triển. Một số vị trí như vậy thậm chí có thể khiến con người đánh mất giá trị bản thân nhiều hơn cả việc bị máy móc hay AI thay thế, theo ông Lionel Robert, giáo sư robot học tại Đại học Michigan (Mỹ).

“Giờ đây, họ không còn bị mất việc vì máy móc nữa, mà trở thành người giám sát máy móc làm việc. Anh giống như ‘phiên bản thay thế’ của robot vậy” , ông nói.

Rowel Atienza, giáo sư ngành học máy tại Đại học Philippines chia sẻ rằng một phần ba sinh viên của ông được tuyển dụng bởi các công ty nước ngoài, bao gồm cả các công ty có trụ sở tại Mỹ.

Những người điều khiển robot từ xa như vậy phải đối mặt với áp lực rất lớn. Họ cho biết thường cảm thấy chóng mặt và hoa mắt do say mạng, một loại say tàu xe liên quan đến VR. Tình trạng này liên quan đến mức độ họ sử dụng kính thực tế ảo. Trong một ca làm việc thông thường kéo dài 8 tiếng, họ điều khiển robot khoảng 50 lần và mỗi lần mất tới 5 phút để khắc phục lỗi.

Tự động hóa không đồng nghĩa với mất việc

Tự động hóa đang tăng tốc trên toàn cầu. Theo MarkNtel Advisors, thị trường AI dự kiến sẽ tăng gấp 8 lần, đạt 43 tỷ USD vào năm 2030, trong khi thị trường robot công nghiệp cũng sẽ gần như nhân đôi.

Giáo sư Lionel Robert tới từ Đại học Michigan nhận định: “Sự kết hợp giữa tự động hóa và chuyển dịch sản xuất ra nước ngoài là một bước ngoặt đối với nhiều quốc gia, bao gồm cả Mỹ".

Ông cho rằng, tự động hóa có thể làm giảm số lượng việc làm tại địa phương, nhưng lại làm tăng nhu cầu về lao động lành nghề – những người được trả lương cao hơn. Tuy nhiên, chi phí phát triển hệ thống AI tại Mỹ rất cao: Từ 10.000 USD cho một chatbot cơ bản đến 300.000 USD cho hệ thống cấp doanh nghiệp. Trong khi đó, chi phí này thấp hơn nhiều ở Philippines.

Tại Philippines, tương lai “lai” giữa con người và máy móc đã hiện hữu. Bên cạnh các công việc dịch vụ công nghệ thông tin, kỹ sư trẻ tại đây đang góp phần xây dựng hệ thống AI cho các tập đoàn toàn cầu như Amazon và Coca-Cola.

Dù AI ngày càng phát triển mạnh mẽ, giáo sư Lionel Robert khẳng định: “Tự động hóa hoàn toàn sẽ không xảy ra. Con người vẫn rất hữu ích. Tương lai sẽ có lực lượng lao động "lai" giữa robot, AI, tự động hóa và con người".

Theo khảo sát của Diễn đàn Kinh tế Thế giới với 1.000 nhà tuyển dụng trên toàn cầu, tỷ lệ việc làm chỉ dành riêng cho con người được dự báo sẽ giảm nhanh chóng trong thời gian tới. Đáng chú ý, 41% trong số họ cho biết có khả năng sẽ cắt giảm nhân sự do kỹ năng của người lao động không còn phù hợp với yêu cầu mới trong kỷ nguyên tự động hóa và trí tuệ nhân tạo.