Siết thị trường USD 'chợ đen'

Giá USD tự do biến động mạnh

Theo Ngân hàng Nhà nước (NHNN), thời gian gần đây, trước diễn biến phức tạp của kinh tế thế giới, tỷ giá giữa đồng VN với USD trên thị trường không chính thức có dấu hiệu biến động và xuất hiện sự chênh lệch với tỷ giá giao dịch trong hệ thống NH.

Lo ngại của NHNN là hoàn toàn có cơ sở, bởi hơn 2 tuần trở lại đây, giá USD trên thị trường tự do liên tục tăng. Làm một khảo sát nhỏ, chúng tôi liên lạc qua điện thoại một người tên Hồng rao chuyên mua bán USD tại TP.HCM và được báo giá USD sáng 26.10 là 27.750 đồng/USD.

"Nay chủ nhật nên không có giao dịch, ngày mai (thứ hai) ra Q.1 (cũ) mang theo tiền mặt đến thanh toán, không nhận chuyển khoản", người phụ nữ này tỏ ra thận trọng. Đến thứ hai 27.10, khi chúng tôi gọi lại, bà Hồng báo giá USD xuống còn 27.680 đồng.

Quan sát cho thấy, sau khi đạt mức cao kỷ lục (giá mua vào lên 27.500 đồng, bán ra 27.700 - 27.750 đồng), giá USD trên một số diễn đàn vàng đã giảm 30 - 70 đồng xuống còn 27.530 đồng chiều mua vào, bán ra 27.680 đồng. So với đầu tháng 10, giá đồng bạc xanh đã tăng 1.100 - 1.200 đồng, tăng 4,1%, nâng mức tăng so với đầu năm lên 1.900 đồng, tương đương 7,3%.

ẢNH: NGỌC THẮNG

Đáng nói, trong khi thị trường tự do loạn giá thì USD tại các NH thương mại lại liên tục đi xuống. So với mức cao nhất lập được vào cuối tháng 8, giá USD hiện nay giảm 230 đồng, tương đương đi xuống 0,85%. Vietcombank mua vào còn 26.081 - 26.111 đồng, bán ra 26.351 đồng/USD. ACB mua vào 26.090 - 26.120 đồng, bán ra 26.351 đồng; Vietinbank mua vào 26.108 đồng, bán ra 26.351 đồng/USD… Kết quả này là nhờ NHNN điều chỉnh tỷ giá trung tâm giảm 201 đồng/USD so với mức đỉnh lập được hồi tháng 8, xuống còn 25.097 đồng/USD, tương đương giảm 0,78%. Như vậy, mức tăng của tỷ giá trung tâm so với đầu năm đã được rút xuống còn 756 đồng/USD, tương ứng mức tăng 3,1%.

Không chỉ loạn xạ so với giá USD trong NH mà sự biến động của thị trường tự do cũng bất thường khi nguồn ngoại tệ trên thị trường hiện khá dồi dào. Trong 9 tháng năm 2025, tổng kim ngạch xuất nhập khẩu hàng hóa ước đạt hơn 680 tỉ USD, trong đó xuất khẩu đạt 348,7 tỉ USD (tăng 16%) và nhập khẩu đạt 331,9 tỉ USD (tăng 18,8%). Cán cân thương mại thặng dư 16,82 tỉ USD. Thêm vào đó, lượng kiều hối về TP.HCM trong 9 tháng năm 2025 đạt gần 8 tỉ USD, tăng 6,25% so với cùng kỳ năm ngoái.

Để chủ động các biện pháp ổn định thị trường, NHNN chỉ đạo các tổ chức tín dụng thực hiện nghiêm túc quy định pháp luật về quản lý ngoại hối. Đồng thời, NHNN phối hợp Bộ Công an, Bộ Công thương và Thanh tra Chính phủ chỉ đạo các đơn vị chức năng thanh tra, kiểm tra, giám sát, quản lý hoạt động ngoại hối của các tổ chức, cá nhân trong nền kinh tế; kịp thời phát hiện các hành vi vi phạm về quản lý ngoại hối, nhất là hoạt động mua bán ngoại tệ trái pháp luật, hoạt động của thị trường ngoại hối không chính thức.

Ngân hàng đáp ứng nhu cầu, giá USD sẽ giảm

Những động thái của cơ quan chức năng khiến những người mua bán ngoại tệ không chính thức "rén" hơn. Sáng 26.10, chúng tôi liên lạc một người bán USD tên T. (ở TP.HCM), người này tỏ ra cảnh giác khi hỏi vì sao chúng tôi biết số điện thoại, có giao dịch trước đây chưa, nhà ở đâu… Sau một hồi dò xét, T. cho biết: "Giá đô tự do đắt lắm, gần 28.000 đồng. Em ra NH mà mua cho rẻ", và từ chối bán ngoại tệ. Gọi điện cho một vài đầu mối khác, thái độ của họ cũng tương tự, đa số tỏ ra e ngại bởi cách đây hơn một tuần, một vụ mua bán ngoại tệ trái phép bị phát hiện và xử phạt nặng cả người mua lẫn người bán.

Sự biến động trái chiều giữa giá USD trong và ngoài NH đã khiến chênh lệch gia tăng, giá USD trong NH thương mại thấp hơn thị trường tự do lên khoảng 1.400 đồng/USD.

PGS-TS Nguyễn Hữu Huân, giảng viên Đại học Kinh tế TP.HCM, lưu ý khi giá USD tự do cao hơn NH lên 1.300 đồng có thể tác động đến tâm lý găm giữ USD hoặc những người có ngoại tệ sẽ muốn bán ra thị trường "chợ đen" để hưởng giá cao, thay vì bán cho NH khiến nguồn cung chính thức cũng bị thu hẹp. Điều này sẽ gây tác động lên cung - cầu ngoại tệ trong NH, tác động đến chính sách tiền tệ. Chưa kể khi nguồn USD hạn chế, doanh nghiệp nhập khẩu khó mua USD trong NH, buộc họ phải mua bên ngoài với giá cao hơn, tác động đến chi phí, dẫn đến tăng giá thành sản phẩm. Đó là chưa kể, khi giá USD tự do tăng, một phần tiền đầu cơ chuyển dịch sang kênh này, dẫn đến cầu ngoại tệ tăng theo... Một số nguyên nhân khác gây áp lực lên USD, theo ông Huân là thuế quan với Mỹ, nhà đầu tư nước ngoài rút ròng, rồi lãi suất tiền đồng ở mức thấp, xấp xỉ USD nên phần nào gây áp lực lên tỷ giá.

Để giá USD hạ nhiệt, ông Nguyễn Hữu Huân cho rằng ngoài việc NH đáp ứng nhu cầu ngoại tệ từ khách hàng thì NHNN cũng nên cân nhắc tăng lãi suất tiền đồng. Điều này gây mâu thuẫn so với mục đích hiện nay là hỗ trợ khách hàng vay lãi suất thấp. Tuy nhiên nếu muốn tỷ giá ổn định, kiểm soát lạm phát, có thể cân nhắc giải pháp này. Ở đây, nhà điều hành có thể áp dụng lý thuyết kỳ vọng như Cục Dự trữ liên bang Mỹ (Fed) thực hiện. Mỗi lần tăng hay giảm lãi suất, Fed thường cho biết trước lộ trình khả năng của việc điều chỉnh này. Từ đó, thị trường sẽ có phản ứng theo những diễn biến lộ trình này chứ không bị sốc khi một chính sách thay đổi. Chỉ cần một quan điểm về việc tăng lãi suất tiền đồng thì không ai găm giữ ngoại tệ.

TS Lê Xuân Nghĩa cũng cho rằng thông thường nhu cầu ngoại tệ cuối năm tăng lên để thanh toán học phí du học cho con, thanh toán tiền nhập khẩu nguyên liệu phục vụ sản xuất hàng hóa vào dịp tết, cũng không ngoại trừ thanh toán biên mậu hàng hóa, vàng khi chênh lệch giá trong và ngoài nước tăng lên…

"Việc giá USD tự do tăng cao hiện nay chỉ là tạm thời và thị trường ngoại tệ tự do không lớn để tác động đến nền kinh tế bởi doanh số giao dịch không nhiều bằng các hệ thống NH thương mại. Hiện VN đang thặng dư thương mại cũng như nguồn kiều hối ở mức cao nên không có lý do gì giá USD lại tăng đột biến như vậy. Tỷ giá USD tự do tăng cao có thể do hệ thống chính thức chưa đáp ứng được nhu cầu ngoại tệ của khách hàng, do đó giải pháp để tỷ giá hạ nhiệt là NH thương mại giữ vững tỷ giá và đáp ứng nhu cầu của khách hàng", TS Lê Xuân Nghĩa nhận định.