Tăng thuế với các sản phẩm thuốc lá để giảm tiêu thụ

Sáng nay 13/8, Bộ Thông tin và Truyền thông phối hợp với Bộ Y tế, Quỹ phòng chống tác hại của thuốc lá, Tổ chức Y tế Thế giới tại Việt Nam, Tổ chức HealthBridge Canada tại Việt Nam tổ chức Hội thảo "Cung cấp thông tin về tác hại của thuốc lá và vai trò của chính sách thuế trong phòng chống tác hại của thuốc lá".

Phát biểu khai mạc, bà Trần Thị Nhị Thủy, Vụ trưởng Vụ Pháp chế Bộ Thông tin và Truyền thông cho biết: Theo Tổ chức Y tế thế giới, hút thuốc lá là nguyên nhân gây tử vong hàng đầu. Trong khói thuốc lá có 69 chất gây ung thư, các bệnh tim mạch, các bệnh về hô hấp và ảnh hưởng sức khoẻ sinh sản cả nam và nữ. 

Sử dụng thuốc lá gây 8 triệu ca tử vong mỗi năm trên thế giới. Mặc dù đã có nhiều nỗ lực và đạt kết quả ban đầu trong công tác phòng, chống tác hại của thuốc lá nhưng Việt Nam vẫn là một trong 15 quốc gia có tỷ lệ nam giới trưởng thành hút thuốc lá nhiều nhất trên thế giới và đứng thứ 3 trong khu vực ASEAN.

Đứng trước những tác hại về sức khoẻ, tổn thất về kinh tế mà việc hút thuốc lá gây ra với đối với cá nhân, gia đình và xã hội và môi trường, tại Nghị quyết số 20-NQ/TW của Ban Chấp hành trung ương Đảng; Nghị quyết 43/2022/QH15 của Quốc hội về Chương trình phục hồi và phát triển kinh tế - xã hội và các văn bản chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ cũng đã xác định giải pháp "Tăng thuế tiêu thụ đặc biệt đối với các hàng hoá có hại cho sức khoẻ như đồ uống có cồn, có ga, thuốc lá để hạn chế tiêu dùng".

Hiện nay, theo đánh giá của các chuyên gia mức thuế tiêu thụ đặc biệt với thuốc lá trong dự thảo Luật thuế tiêu thụ đặc biệt (sửa đổi) vẫn còn thấp, sự tác động để kiểm soát tốt hơn việc tiêu dùng cho mặt hàng thuốc lá, góp phần bảo vệ sức khỏe người dân chưa đặt như kỳ vọng.

Việc sử dụng chính sách thuế tiêu thụ đặc biệt, theo bà Thủy sẽ tác động đến nhận thức và hành vi tiêu dùng thuốc lá được đánh giá trên một số khía cạnh.

Theo đó, bằng cách tăng thuế đối với các sản phẩm thuốc lá, giá bán lẻ sẽ tăng lên, điều này có thể ngăn cản người tiêu dùng mua chúng. Giá cao đặc biệt hiệu quả trong việc ngăn chặn thanh thiếu niên và những người có thu nhập thấp bắt đầu hoặc tiếp tục hút thuốc.

Giá cao hơn có thể dẫn đến việc giảm tiêu thụ trong số những người hút thuốc hiện tại. Một số người có thể giảm số lượng thuốc lá họ hút, trong khi những người khác có thể bỏ thuốc hoàn toàn.

Giá cao có thể đóng vai trò như một rào cản đối với thanh thiếu niên, những người có thể bắt đầu hút thuốc. Các nghiên cứu đã chỉ ra rằng việc tăng giá rất hiệu quả trong việc ngăn chặn việc bắt đầu hút thuốc ở thanh thiếu niên.

Cũng theo Vụ trưởng Vụ Pháp chế, Bộ Thông tin và Truyền thông Trần Thị Nhị Thủy, hiện nay, theo đánh giá của các chuyên gia, mức thuế tiêu thụ đặc biệt đối với thuốc lá trong dự thảo Luật Thuế tiêu thụ đặc biệt (sửa đổi) còn thấp, sự tác động để kiểm soát tốt hơn người tiêu dùng cho mặt hàng thuốc lá, góp phần bảo vệ sức khỏe của người dân chưa đạt như kỳ vọng.

Theo TS.Angela Pratt, Trưởng đại diện Tổ chức Y tế thế giới (WHO) tại Việt Nam, đề xuất tăng thuế của Bộ Tài chính là một bước đi đúng hướng nhưng chưa đủ để đạt được mục tiêu giảm tỷ lệ hút thuốc của Chiến lược quốc gia.

Số liệu đưa ra bởi Tổng cục Thống kê gần đây cho thấy mức tiêu thụ thuốc lá tại Việt Nam đang bắt đầu tăng trở lại. Từ năm 2022 đến 2023, tổng sản lượng sản xuất đã tăng hơn 10%. Cần hành động mạnh mẽ hơn để giảm tỷ lệ sử dụng thuốc lá ở Việt Nam và bảo vệ sức khỏe và cuộc sống của người dân.

Tiến sĩ Angela Pratt chia sẻ, một trong những thách thức lớn nhất mà chúng ta đang phải đối mặt là thực trạng giá thuốc lá rất rẻ ở Việt Nam. Trong những năm vừa qua, thuốc lá ngày càng trở nên phù hợp với túi tiền của người dân hơn bởi giá vẫn được giữ nguyên, trong khi thu nhập lại tăng. Đây là điều chúng ta cần thay đổi. Tăng thuế thuốc lá là cách nhanh và hiệu quả nhất để đạt được mục tiêu này.

Tại Hội thảo, ThS. Đào Thế Sơn, Chuyên gia kinh tế cùng bà Đinh Thị Thu Thuỷ - Phó vụ trưởng vụ Pháp chế Bộ Y tế; Tiến sỹ, Bác sỹ Nguyễn Tuấn Lâm, Tổ chức Y tế thế giới cũng đã chia sẻ về tăng thuế với thuốc lá theo lộ trình, hay gánh nặng bệnh tật, kinh tế do sử dụng thuốc lá, vai trò của chính sách thuế thuốc lá và khuyến nghị cải cách thuế tiêu thụ đặc biệt đối với thuốc lá ở Việt Nam...