Tiến sỹ Mai Liêm Trực: "Xu hướng quản rồi mới mở rất đáng lo ngại"

Việc hạn chế dòng dữ liệu xuyên biên giới có thể làm Việt Nam thiệt hại ước tính 1,7% GDP, 3,1% trong đầu tư trong nước và tổn thất 1,5 tỉ đô la Mỹ giá trị phúc lợi tiêu dùng, vì vậy, Việt Nam không nên thắt chặt quản lý dữ liệu xuyên biên giới.

Bà Lim May Ann, Giám đốc điều hành của Hiệp hội Điện toán Đám mây châu Á (ACCA) nhấn mạnh thông tin trên tại buổi hội thảo "Dòng chảy dữ liệu xuyên biên giới: Rà soát quy định pháp luật ở 5 nước châu Á và lựa chọn chính sách cho Việt Nam" do cơ quan này phối hợp với Viện Nghiên cứu quản lý kinh tế Trung ương (CIEM) tổ chức chiều ngày 3/5.

Khung pháp lý của Việt Nam "chưa mở"

So sánh với các nước châu Á được đưa ra trong báo cáo "Dòng chảy dữ liệu xuyên biên giới: Rà soát các quy định pháp luật liên quan và cơ hội ngành nghề chính ở 5 nền kinh tế châu Á: Ấn Độ, Indonesia, Nhật Bản, Phillippines và Việt Nam", bà Lim May Ann, nhận xét, khung pháp lý của Việt Nam về các luồng dữ liệu xuyên biên giới là "chưa mở" vì, thứ nhất, các yêu cầu cấp phép, yêu cầu hợp tác và tạo điều kiện cho các cơ quan quản lý nhà nước thực hiện "các biện pháp kỹ thuật" khi cần (các biện pháp này có thể được hiểu là cho phép chính quyền truy cập các thông tin được mã hóa theo Luật An toàn Thông tin Mạng).

Thứ hai, các yêu cầu phải có máy chủ ở trong nước để hỗ trợ yêu cầu kiểm tra của cơ quan quản lý nhà nước theo Nghị định 72/2013/NĐ-CP về quản lý, cung cấp, sử dụng dịch vụ Internet và thông tin trên mạng và các yêu cầu kiểm soát nội dung trong Thông tư số 38/2016/TT-BTTTT hướng dẫn thực hiện Nghị định 72 của Bộ Thông tin và Truyền thông.

Và thứ ba là các chính sách liên quan tới thuế xuyên biên giới có xu hướng trở nên nghiêm ngặt hơn, được thể hiện trong các diễn biến gần đây liên quan tới việc quản lý các công ty kết nối dịch vụ đặt xe (Uber, Grab) và các cơ sở đặt khách sạn trực tuyến.

Vị đại diện đến từ ACCA cho rằng Việt Nam là thị trường hấp dẫn, nhiều tiềm năng và đang được nhiều các doanh nghiệp lớn trên thế giới quan tâm, mong muốn đến đầu tư, kinh doanh. Tuy nhiên, theo vị này, các yêu cầu về mặt quản lý như trên có thể tạo ra những thách thức đối với các nhà cung cấp dịch vụ dữ liệu xuyên biên giới, khiến họ phải cân nhắc việc tham gia vào thị trường Việt Nam.

Bên cạnh đó, các chính sách trên cũng có thể làm hạn chế trực tiếp đến các doanh nghiệp trong nước có nhu cầu sử dụng các công cụ và dịch vụ được cung cấp bởi các công ty cung cấp dịch vụ dữ liệu xuyên biên giới và dịch vụ điện toán đám mây quốc tế vốn đóng vai trò quan trọng trong việc gia tăng sự phát triển của doanh nghiệp số trong nước.

"Chính phủ Việt Nam cần có một cách tiếp cận thận trọng để đảm bảo rằng việc xây dựng một môi trường an toàn mạng không vô tình hạn chế và kìm hãm tiềm năng phát triển của nền kinh tế kỹ thuật số", Giám đốc điều hành của Hiệp hội Điện toán Đám mây châu Á Lim May Ann nói, đồng thời cho rằng, các quốc gia đang phát triển không nên áp dụng cách tiếp cận riêng đối với quản lý luồng dữ liệu xuyên biên giới.

Theo bà Lim May Ann, nếu các quy định mới yêu cầu các công ty đi ngược lại chính sách nội bộ của họ về bảo vệ quyền riêng tư của người dùng hoặc chịu thêm các chi phí đáng kể khác do các yêu cầu về địa phương hóa dữ liệu, thì chắc chắn một số công ty sẽ cân nhắc hạn chế mở rộng đầu từ hoặc thậm chí là rời khỏi thị trường Việt Nam.

Và hệ quả của việc hạn chế dòng dữ liệu xuyên biên giới có thể làm Việt Nam thiệt hại ước tính 1,7% GDP, 3,1% đầu tư trong nước và tổn thất 1,5 tỉ USD giá trị phúc lợi tiêu dùng, bà Lim May Ann dẫn số liệu trong báo cáo của ACCA.

Đang "quên" tư duy "mở đến đâu, quản đến đó"

Điều phối tọa đàm, TS. Nguyễn Đình Cung, Viện trưởng Viện Nghiên cứu quản lý kinh tế Trung ương, bình luận, cuộc cách mạng kinh tế số hay cách mạng công nghiệp lần thứ 4 hiện nay là cơ hội để Việt Nam bây giờ có thể bắt kịp với các nước tiên tiến, hoặc là không bao giờ bắt kịp được.

Nên theo ông, chính sách quản lý vấn đề dữ liệu xuyên biên giới phải hài hòa với các nước, với xu thế phát triển của thế giới. Điều này có nghĩa quản lý cần phải tạo điều kiện và thúc đẩy, tạo cơ hội phát triển. Còn việc áp đặt tư duy và cách thức quản lý theo kiểu truyền thống đối với nền kinh tế số là không phù hợp.

TS. Mai Liêm Trực, nguyên Thứ trưởng bộ Bưu chính Viễn thông (hiện là Bộ Thông tin và Truyền thông), một trong những người mở đường Internet vào Việt Nam, cho rằng, quản lý viễn thông, quản lý Internet thực chất là quản lý dữ liệu, kinh tế số là nền kinh tế dựa trên dữ liệu.

Ông Trực cho biết, hiện thị trường viễn thông, Internet của Việt Nam đã phát triển tương đương với các quốc gia trong khu vực và thế giới, giá dịch vụ Internet khá rẻ, 3G, 4G đã phủ sóng toàn quốc. Nhưng để có được thị trường Internet, viễn thông phát triển và cạnh tranh như ngày nay thì trước đây tư quy quản lý là "mở đến đâu, quản lý đến đó", tức là quản lý luôn đi sau phát triển.

"Nhưng bây giờ tôi có cảm giác chính sách quản lý như đang "quên" tư duy "mở đến đâu, quản đến đó", mà có xu hướng quản rồi mới mở. Nếu như thế thì rất đáng lo ngại", ông Mai Liêm Trực nói và cho biết, nếu lo lắng về bảo vệ dữ liệu cá nhân, an toàn thông tin mạng… mà tính đến quản lý dữ liệu xuyên biên giới sẽ gây ra nhiều rào cản hạn chế sự phát triển.

Ông cũng cho rằng, hiện Luật An ninh mạng đang được trình lên Quốc hội có nhiều điểm trùng với Luật An toàn thông tin mạng đã được ban hành trước đây. Trường hợp Luật An ninh mạng được thông qua như dự thảo thì theo ông Trực, cơ hội tiếp cận cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ 4 của Việt Nam… trở nên xa vời.

Đồng tình với quan điểm của TS. Mai Liêm Trực, ông Trương Đình Tuyển, nguyên Bộ trưởng Bộ Thương Mại cho rằng, để kinh tế số phát triển, đóng góp nhiều hơn vào tăng trưởng, nhà nước cần đóng vai trò là một cơ quan thúc đẩy sự phát triển thay vì cơ quan quản lý rủi ro. "Quản lý phải đi sau, phục vụ cho kinh tế số phát triển, chứ không phải đưa ra những chính sách "cản trở" sự phát triển", ông Tuyển nêu quan điểm.