Tòa án Tối cao Mỹ cho phép Tổng thống Trump giữ lại 4 tỷ USD viện trợ nước ngoài

Quyết định này được coi là một thắng lợi lớn cho Nhà Trắng, trong bối cảnh ông Trump đang nỗ lực mở rộng quyền kiểm soát đối với các khoản chi ngân sách liên bang.

Số tiền trên - vốn đã được Quốc hội thông qua từ năm 2024 - bao gồm các chương trình y tế toàn cầu và hỗ trợ phòng chống HIV/AIDS. Trong nhiều tháng qua, chính quyền Tổng thống Trump đã tìm cách cắt giảm các khoản viện trợ này, với lý do đây là những khoản chi "lãng phí" và đi ngược lại "giá trị Mỹ". Chính quyền Mỹ đã đồng thời vận động Quốc hội thông qua thủ tục "thu hồi" và bảo vệ quyết định này tại các tòa án liên bang.

Phán quyết của Tòa án Tối cao Hoa Kỳ hôm 26/9 sẽ mở ra tiền lệ có thể cho phép Tổng thống hủy bỏ thêm nhiều khoản chi do Quốc hội phê duyệt trong tương lai. Đáng chú ý, quyết định được đưa ra khi Quốc hội chỉ còn vài ngày để tránh nguy cơ chính phủ phải đóng cửa nếu không kịp thông qua ngân sách.

Mặc dù vậy, Tòa án Tối cao Hoa Kỳ đã thể hiện sự chia rẽ rõ rệt khi ba thẩm phán tự do - Elena Kagan, Sonia Sotomayor và Ketanji Brown Jackson - phản đối quyết liệt. Trong văn bản bất đồng, bà Kagan nhấn mạnh: "Hiến pháp trao cho Quốc hội quyền quyết định chi tiêu thông qua luật ngân sách. Nếu các đạo luật buộc phải chi tiêu, thì nhánh hành pháp có nghĩa vụ tuân thủ, bất kể quan điểm chính trị hay lợi ích riêng".

Ngược lại, đa số thẩm phán bảo thủ 6 - 3 của tòa cho rằng yêu cầu chi tiêu ngay lập tức có thể gây tổn hại đến hoạt động đối ngoại của chính quyền và tạm thời chấp thuận đề nghị của Nhà Trắng. Tòa cũng khẳng định đây chỉ là quyết định mang tính tạm thời, chưa phải phán quyết cuối cùng về tính hợp hiến.

Các nhóm phi lợi nhuận - trong đó có nhiều tổ chức y tế toàn cầu - đã đệ đơn khởi kiện, cho rằng hành động của ông Trump vi phạm Đạo luật Kiểm soát Giữ lại Ngân sách (1974), vốn được ban hành sau nỗ lực tương tự của cố Tổng thống Richard Nixon. Họ cảnh báo quyết định này sẽ đẩy hàng triệu người dễ tổn thương - bao gồm các nạn nhân bị tra tấn tinh thần và nông dân nhỏ lẻ ở Mỹ Latinh - vào cảnh mất đi các nguồn hỗ trợ sống còn.

Trong khi đó, phe Dân chủ tại Quốc hội kêu gọi nhanh chóng khẳng định lại "quyền lực chi tiêu" của cơ quan lập pháp. Thượng nghị sĩ Patty Murray và Hạ nghị sĩ Rosa DeLauro ra tuyên bố chung: "Đảng Cộng hòa cần cùng chúng tôi bảo vệ quyền kiểm soát ngân sách, thay vì để Tổng thống tự ý quyết định".

Quyết định của Tòa án Tối cao Hoa Kỳ - vốn là lần thứ 20 trong năm nay chấp thuận đề nghị khẩn cấp từ chính quyền đương nhiệm - đang làm dấy lên lo ngại sâu sắc về sự xói mòn nguyên tắc phân quyền - trụ cột của thể chế chính trị Mỹ.