TP.HCM hạn chế xe xăng: Đề xuất làn đường riêng cho xe đạp

ẢNH: PHƯƠNG VY

Phát triển hệ thống 8.000 xe đạp công cộng khu vực trung tâm

Đề án kiểm soát khí thải phương tiện giao thông trên địa bàn TP.HCM do đơn vị tư vấn là Liên doanh Công ty CP đô thị bền vững - Viện Khoa học công nghệ năng lượng môi trường thực hiện đặt mục tiêu thí điểm vùng phát thải thấp (LEZ) tại khu vực trung tâm TP.HCM và 2 đặc khu Cần Giờ, Côn Đảo từ 2026.

Theo nghiên cứu của đơn vị tư vấn, các đô thị khi triển khai các giải pháp kiểm soát phương tiện cơ giới cá nhân luôn lựa chọn đồng bộ giữa giải pháp hành chính và giải pháp kỹ thuật. Đơn cử, thành phố London (Anh) triển khai 8.500 không gian Park-and-Ride để hỗ trợ giao thông quanh vành đai phát thải cực thấp, đồng thời cải thiện hạ tầng xe đạp. 

Tương tự, Antwerp (Bỉ) thúc đẩy vận tải hành khách công cộng, đi bộ và xe đạp bên trong khu vực vùng phát thải thấp. Thành phố Seoul (Hàn Quốc) thì tái cấu trúc đường ưu tiên nhiều hơn giao thông phi cơ giới trong vùng phát thải thấp. Nhiều thành phố khác như Lisbon (Bồ Đào Nha), Rome (Ý), Haifa (Israel), Brussels (Bỉ), và Thâm Quyến (Trung Quốc) cũng thực hiện chiến lược tương tự khi tích hợp nhiều giải pháp hỗ trợ khác nhau khi triển khai vùng phát thải thấp.

Từ bài học kinh nghiệm của các nước đã thành công, đơn vị tư vấn đề xuất TP.HCM xem xét bố trí làn đường trên tuyến có vỉa hè đủ rộng (trên 3m) để dành riêng cho xe đạp. Đồng thời, mở rộng dịch vụ sang các khu vực làng đại học Thủ Đức (cũ), khu đô thị tại khu vực quận 2 (cũ), dọc theo các ga trên các tuyến đường sắt đô thị... 

Theo tính toán, thành phố dự kiến phát triển khoảng 5.000 xe đạp khu vực trung tâm (để đáp ứng nhu cầu đi lại khi hạn chế phương tiện cá nhân và hỗ trợ vận tải hành khách công cộng bằng xe buýt, buýt đường sông và đường sắt đô thị khi đi vào hoạt động). Các khu vực khác phát triển tùy thuộc vào nhu cầu sử dụng và hạ tầng giao thông.

Giai đoạn tiếp theo từ 2026 - 2030, thành phố sẽ phát triển mạnh hệ thống xe đạp công cộng trong khu vực trung tâm đồng bộ với lộ trình thực hiện các biện pháp hạn chế lưu thông ô tô, xe máy, đảm bảo tối thiểu 8.000 xe đạp công cộng sẽ được phục vụ tại khu vực cái vành đai hạn chế. Sau đó, tiếp tục mở rộng trên toàn thành phố.

Việc phát triển xe đạp công cộng được tính toán thực hiện bằng vốn xã hội hóa, không tốn kém ngân sách thành phố và hiện nay đang được nhiều doanh nghiệp quan tâm.

ẢNH: HUY ĐẠT

Không có làn đường riêng, xe đạp sẽ lại 'bỏ xó'

Thực tế, hệ thống xe đạp công cộng là một trong những loại hình giao thông công cộng mà TP.HCM đã muốn đẩy mạnh từ hàng chục năm trước để giải quyết “vấn nạn” ùn tắc giao thông và ô nhiễm môi trường.

Từ năm 2017, Sở GTVT (giờ là Sở Xây dựng) đã thông báo sẽ thí điểm dịch vụ xe đạp công cộng tại trung tâm thành phố nhưng vì nhiều lý do vẫn chưa thể triển khai. Bản thân đơn vị này cũng đã có thời gian trang bị một số xe để tại Sở nhằm khuyến khích cán bộ, nhân viên tăng cường đi xe đạp, sử dụng phương tiện GTCC. Tuy nhiên, chỉ sau thời gian ngắn, số xe này gần như không còn được sử dụng do yếu tố thời tiết, hạ tầng, đường sá...

Sau đó, Đại học Quốc gia TP.HCM cũng đã triển khai thí điểm dự án Easy Move với 100 chiếc xe đạp thông minh sử dụng năng lượng mặt trời, giúp sinh viên di chuyển giữa các giảng đường và các khu ký túc xá. Dù được đánh giá khả quan nhưng đề án này cũng đã dừng lại, không được tiếp tục triển khai sau thời gian thí điểm.

Tới tháng 12.2021, mô hình xe đạp công cộng chính thức được đưa vào thí điểm tại trung tâm thành phố do Công ty Vận tải số Trí Nam đầu tư. Mặc dù đã được mở rộng phạm vi hoạt động, song, phía nhà đầu tư cho biết số lượng người sử dụng hàng ngày còn khá hạn chế, doanh nghiệp vẫn chưa thể có lãi.

Theo các chuyên gia, thách thức lớn nhất trong việc phát triển hệ thống xe đạp công cộng ở TP.HCM là hạ tầng. Giao thông cá nhân ngày càng phát triển mạnh và không đồng đều, thường tập trung tại các quận trung tâm và thói quen di chuyển bằng phương tiện cá nhân đã ăn sâu, khó thay đổi. Lòng đường nhỏ, xe đạp không đủ sức để “cạnh tranh” với xe máy và ô tô, đi chung làn rất nguy hiểm. Trong khi đó, một số con đường, vỉa hè chất lượng xuống cấp, không đảm bảo an toàn khi lưu thông. Vỉa hè thường xuyên bị chiếm dụng trái phép, người đi bộ còn không có chỗ, xe đạp lại càng khó. Bên cạnh đó, thời tiết nắng nóng thường xuyên, không khí ô nhiễm khiến người dân e ngại.

Do đó, muốn phát triển xe đạp, TP.HCM cần có những giải pháp mang tính đột phá. Bắt buộc phải có làn đường riêng cho xe đạp hoặc tối thiểu là ưu tiên cho xe đạp kết hợp với việc giải quyết tình trạng chiếm lòng đường, vỉa hè.