Vẫn băn khoăn doanh thu đóng thuế của hộ kinh doanh

Làm sao có lãi với mức doanh thu 200 triệu đồng/năm?

Tại Quyết định 3389 phê duyệt Đề án chuyển đổi mô hình và phương pháp quản lý thuế với hộ kinh doanh khi xóa bỏ thuế khoán từ ngày 1.1.2026, Bộ Tài chính giữ nguyên đề xuất chia hộ kinh doanh thành 3 nhóm đối với khoảng 2,35 triệu hộ kinh doanh. Trong đó, nhóm 1 là hộ kinh doanh có doanh thu dưới 200 triệu đồng/năm sẽ được miễn nộp thuế giá trị gia tăng (GTGT) và thuế thu nhập cá nhân. Số này có khoảng 1,5 triệu hộ (chiếm 65,7% trên tổng số hộ kinh doanh ổn định là 2,35 triệu hộ, số thuế phải nộp là 2.410 tỉ đồng). Nhóm 2 là hộ kinh doanh có doanh thu từ 200 triệu đến dưới 3 tỉ đồng với khoảng 791.000 hộ (chiếm 33,6%, số thuế phải nộp là 7.886 tỉ đồng). 

Hộ kinh doanh có doanh thu trên 1 tỉ đồng và thuộc nhóm ngành bán lẻ, dịch vụ trực tiếp đến tay người tiêu dùng sẽ phải xuất hóa đơn điện tử từ máy tính tiền có kết nối với cơ quan thuế. Mức thuế suất 1,5% cho phân phối; 4,5% sản xuất và dịch vụ ăn uống; 5% cho dịch vụ, xây dựng không bao thầu vật liệu; 3% cho sản xuất, vận tải, dịch vụ gắn với hàng hóa, xây dựng có bao thầu vật liệu; và 2% cho hoạt động kinh doanh khác. Hộ kinh doanh thuộc nhóm 2 cũng không cần tuân theo chế độ kế toán phức tạp, không bắt buộc xuất hóa đơn nhưng vẫn phải lập sổ sách đơn giản, có biểu mẫu theo quy định; phải kê khai thuế 4 lần/năm (theo quý).

ẢNH: LAM NGHI

Nhóm thứ 3 là các hộ kinh doanh có doanh thu trên 3 tỉ đồng/năm, bắt buộc phải áp dụng phương pháp khấu trừ thuế GTGT và phải chịu thuế thu nhập cá nhân được tính 17% trên tổng lợi nhuận. Theo Cục Thuế (Bộ Tài chính ), hộ kinh doanh ổn định có doanh thu từ trên 3 - 50 tỉ có khoảng 12.000 hộ chiếm 0,6% với số thuế phải nộp là 1.032 tỉ đồng. Hộ kinh doanh ổn định có doanh thu từ trên 50 tỉ khoảng 1.464 hộ chiếm 0,1%, số thuế phải nộp là 288 tỉ đồng. Ngoài ra, các hộ kinh doanh có doanh thu trên 3 tỉ đồng/năm, trong 2 năm liên tiếp sẽ chuyển sang nhóm 3 từ năm thứ 3.

Trước đó, nhiều ý kiến phân tích khó có trường hợp hộ kinh doanh có doanh thu 200 triệu đồng đã có lãi và đề nghị phải tính lại ngưỡng này. Thế nhưng như nói trên, Bộ Tài chính vẫn quyết định giữ nguyên. Ông Phạm Văn Sáu, hộ kinh doanh tại P.Tân Hòa (TP.HCM), than hộ gia đình ông có 4 người, bán nồi hủ tíu bình dân từ chiều đến khuya. Doanh thu một tháng khoảng 20 triệu đồng, chưa tính vốn bỏ ra, với mức đó chỉ vừa đủ trang trải cuộc sống cho cả gia đình 4 người và 20 năm qua chưa dư để có thể đi du lịch hay tận hưởng cuộc sống như nhiều người khác. "Theo quy định tại nhóm 2 là gia đình tôi phải đóng thuế 4,5%, vì doanh thu 240 triệu đồng/năm. Trời ơi, kinh doanh lấy công làm lời, có lãi đâu để đóng thuế. Tôi nghĩ có nhiều ý kiến rồi, mức chịu thuế với hộ kinh doanh phải cao hơn, 500 - 700 triệu đồng/năm mới nói chuyện thuế được", ông Sáu nói. Tương tự, nhiều hộ kinh doanh tại TP.HCM cũng cho rằng với giá cả nguyên liệu, nhân công và chi phí sinh hoạt ngày càng tăng, mức doanh thu từ 200 triệu đồng/năm là khó có thể phản ánh đúng quy mô và hiệu quả hoạt động thực tế. Đa số đều cho là mức cao gấp 3 - 5 lần như trên mới tính thuế được.

ẢNH: LAM NGHI

Bán 10 tô bún phải loay hoay đóng thuế là chưa thực tế

Chuyên gia kinh tế, GS Võ Xuân Vinh, Viện trưởng Viện Nghiên cứu kinh doanh - Đại học Kinh tế TP.HCM, cho rằng từ 200 triệu đồng doanh thu trong một năm, tương đương hơn 500.000 đồng/ngày, tức là bán khoảng 10 tô bún một ngày đã phải loay hoay đóng tiền thuế là điều chưa thực tế. "Tôi đã nhiều lần nêu quan điểm về vấn đề này. Cơ quan quản lý nên tham khảo số liệu mỗi hộ kinh doanh gia đình tại VN đang "nuôi" bao nhiêu nhân khẩu. Hiện tại, mức doanh thu từ 200 triệu đồng/năm trở lên với hộ kinh doanh sẽ bị đánh thuế thu nhập doanh nghiệp là đang lấy theo chuẩn của cá nhân kinh doanh chịu thuế. Một cá nhân có thu nhập 17 triệu đồng/tháng, khác hoàn toàn một hộ kinh doanh có thu nhập 17 triệu đồng/tháng.

Mức doanh thu chịu thuế thu nhập của hộ kinh doanh theo tôi cao gấp 3 - 4 lần mức đã được quy định là tương đối phù hợp. Như vậy, nhóm 2 có tính thuế nên từ ngưỡng doanh thu 800 triệu - 3 tỉ đồng", GS Vinh chia sẻ.

Theo chuyên gia thuế, Giám đốc Công ty TNHH kế toán thuế Keytas Lê Văn Tuấn, nguyên tắc thu thuế cần tính đến sự công bằng và tính hiệu quả. Qua đó giúp giảm thiểu chi phí tuân thủ nói riêng và chi phí xã hội nói chung. Thế nhưng ngưỡng doanh thu tính thuế từ 200 triệu đồng/năm trở lên được quy định tại Quyết định số 3389 của Bộ Tài chính là vô hình trung làm tăng gánh nặng chi phí tuân thủ của cả người nộp thuế và cơ quan thuế, từ đó tăng gánh nặng chi phí xã hội. Đi sâu vào phân tích nhận định này, ông Tuấn nói việc đưa ra ngưỡng tính thuế quá thấp sẽ không công bằng với người nộp thuế. Hệ quả là khó thuyết phục người dân tự nguyện tuân thủ chính sách thuế. Bởi lẽ chỉ với chi phí lao động của chủ hộ kinh doanh (chậm chí là người thân trong gia đình tham gia hỗ trợ), đã lớn hơn 200 triệu đồng. 

"Tức là ngưỡng doanh thu 200 triệu đồng không tạo ra lợi nhuận cho hộ kinh doanh. Trong khi người lao động đã được giảm trừ 186 triệu đồng/năm, mà không phải gánh chịu bất kỳ rủi ro của hoạt động kinh doanh. Một cách khách quan, nghĩa vụ thuế của hộ kinh doanh thấp hơn doanh nghiệp khi đóng thuế khoán. Song áp dụng theo quy định mới này, thì nghĩa vụ thuế của hộ kinh doanh không hề thấp hơn, thậm chí cao hơn thuế của DN bởi tỷ lệ thuế xây dựng cho hộ kinh doanh đã được tham khảo từ tỷ suất đóng thuế theo từng ngành nghề của doanh nghiệp", ông Tuấn nhấn mạnh.

Vấn đề là với ngưỡng doanh thu quá thấp sẽ làm tăng gánh nặng tuân thủ của hộ kinh doanh và chi phí xã hội, trong khi số thuế thu được không nhiều. Thời gian qua, ngành thuế đã trải qua đợt tinh giảm lớn nhân lực cán bộ thuế. Khi ngưỡng tính thuế thấp, một cán bộ thuế phải "cam" nhiều việc, áp lực quản lý và giám sát hàng nghìn hộ kinh doanh sẽ tăng thêm nhiều áp lực cho lực lượng cán bộ thuế, hiệu quả lại không được đong đếm như kỳ vọng.

Từ những hệ lụy trên, chuyên gia thuế Lê Văn Tuấn đề xuất ngưỡng doanh thu tính thuế mà Chính phủ nên xem xét là 1 tỉ đồng/năm thay vì 200 triệu đồng/năm. Đồng thời, ngành tài chính cần triển khai việc áp dụng hóa đơn điện tử từ máy tính tiền đến tất cả hộ kinh doanh, bất kể doanh thu bao nhiêu.

Chỉ còn chưa đầy 3 tháng nữa sẽ chính thức bỏ thuế khoán nhưng đến nay vẫn còn nhiều ý kiến trái chiều xung quanh ngưỡng tính thuế của hộ kinh doanh.