Xu hướng phát triển dịch vụ tài chính thay thế trên thế giới và tại Việt Nam

Điểm danh các "big player" trên thế giới

FirstCash Holdings, công ty cung cấp dịch vụ cầm đồ tại Mỹ đang niêm yết trên sàn Nasdaq, là minh chứng sắc nét cho sự phát triển của mô hình kinh doanh trong lĩnh vực tài chính thay thế này. Hiện tại, công ty đang vận hành hơn 3.000 cửa hàng cầm đồ ở Mỹ và khu vực Nam Mỹ. Dự kiến trong quý 3 năm nay, FirstCash sẽ hoàn tất thương vụ thâu tóm chuỗi cầm đồ H&T lớn bậc nhất tại Anh trị giá 297 triệu USD để mở rộng sự hiện diện tại Châu Âu. Trên sàn chứng khoán Nasdap, FirstCash đang có giá trị vốn hóa tương đương 6,1 tỷ USD.

Một công ty khác tại Mỹ là TMX Finance LLC, chuyên cung cấp các khoản vay tiêu dùng, đặc biệt là các khoản vay thế chấp bằng ô tô và vay ngắn hạn, cũng đang gặt hái được nhiều thành công. Công ty hoạt động thông qua một mạng lưới rộng lớn các cửa hàng và nền tảng trực tuyến, với hơn 900 địa điểm trải rộng trên hơn 14 tiểu bang của Hoa Kỳ.

Cũng giống như FirstCash, TMX Finance LLC hướng đến những cá nhân thường không có khả năng tiếp cận tín dụng truyền thống từ các ngân hàng hoặc tổ chức tài chính chính thống, cung cấp tiền mặt dễ dàng và phê duyệt nhanh chóng dựa trên giấy tờ sở hữu xe không có thế chấp.

Sự bùng nổ của hoạt động kinh doanh tài chính thay thế cũng đang diễn ra ở châu Á. Tại Thái Lan, Ngern Tid Lor có thể coi là một ví dụ điển hình. Thành công của Ngern Tid Lor đến từ việc kết hợp mạng lưới chi nhánh rộng khắp (gần 1.500 địa điểm) với sản phẩm cho vay chủ đạo là thế chấp quyền sở hữu xe máy, ô tô, đặc biệt hướng đến người dân khó tiếp cận dịch vụ ngân hàng.

Danh mục cho vay của công ty tăng từ 50 triệu đô la Mỹ (2009) lên hơn 3 tỷ đô la Mỹ và năm 2024, đồng thời dẫn đầu trong lĩnh vực môi giới bảo hiểm. Sự kết hợp giữa hoạt động hiệu quả và tác động xã hội tích cực đã giúp Ngern Tid Lor duy trì tỷ lệ nợ xấu ở mức thấp, đồng thời đáp ứng nhu cầu ngày càng tăng của thị trường về các giải pháp tài chính linh hoạt và dễ tiếp cận.

Sự thành công của Ngern Tid Lor đã tạo ra một sức hút lớn với các nhà đầu tư trên thị trường chứng khoán Thái Lan ngay thời điểm công ty này niêm yết. Năm 2021, công ty này đã thực hiện đợt IPO với quy mô chào bán tương đương 1,2 tỷ USD, và giá trị vốn hóa thị trường ở thời điểm đó tương đương 2,7 tỷ USD. Ngern Tid Lor đã ghi dấu một đợt IPO lớn nhất ngành tài chính và là một trong năm đợt IPO lớn nhất trên thị trường chứng khoán Thái Lan tính đến thời điểm đó.

Ở Indonesia, công ty PT Pegadaian đã phát triển từ một tổ chức cầm đồ truyền thống, trở thành nhà cung cấp dịch vụ tài chính đa dạng hàng đầu Indonesia - phục vụ hơn 24 triệu khách hàng thông qua mạng lưới rộng khắp 4.086 cửa hàng. Dư nợ trung bình trên mỗi cửa hàng của PT Pegadaian dao động từ 0,49 triệu USD đến 0,52 triệu USD trong giai đoạn 2020-2022.

Để gia tăng khả năng tiếp cận tài chính cho khách hàng, công ty đang tích cực chuyển đổi số thông qua ứng dụng Pegadaian Digital, đặc biệt hướng đến những đối tượng chưa có tài khoản ngân hàng hoặc khó tiếp cận các dịch vụ tài chính chính thống. Cụ thể, PT Pegadaian đặt mục tiêu cung cấp dịch vụ kỹ thuật số 24/7 và giảm thời gian đưa sản phẩm ra thị trường xuống 20 lần, thông qua việc hợp tác với các công ty công nghệ và chuyển đổi.

Theo báo cáo của Global Growth Insights, năm ngoái quy mô thị trường cầm đồ toàn cầu đạt tới 41,18 tỷ USD, và dự kiến tăng lên 42,44 tỷ USD trong năm nay. Đến năm 2033, quy mô thị trường cầm đồ toàn cầu sẽ đạt xấp xỉ 54 tỷ USD.

Thị trường Việt định hình với "tay chơi dẫn dắt"

Theo FiinGroup, các mô hình kinh doanh dịch vụ tài chính thay thế những năm gần đây cũng đang phát triển mạnh, song song với hoạt động kinh doanh của các tổ chức tín dụng truyền thống, nổi bật nhất là hệ thống cho vay cầm đồ. Nguyên nhân thúc đẩy sự phát triển mạnh của tài chính thay thế ở nước ta được lý giải rằng, tổng dư nợ cho vay tiêu dùng của Việt Nam thông qua các tổ chức tín dụng năm 2023 chỉ chiếm 28,5% GDP, một con số còn khiêm tốn so với các nước trong khu vực như Thái Lan (44.5%), Singapore (55.7%) hay Malaysia (65.2%). Trong khi đó, nhu cầu tiếp cận các dịch vụ tài chính của người dân lại rất lớn.

Báo cáo của FiinGroup công bố tháng 6 vừa qua cho thấy doanh thu của các cửa hàng cầm đồ có đăng ký hoạt động trên cả nước năm 2024 đạt mức khoảng 8 tỷ USD. Con số này đã cho thấy nhu cầu sử dụng dịch vụ cầm đồ và dư địa tăng trưởng của các doanh nghiệp tài chính thay thế là rất lớn. Tỷ lệ tăng trưởng kép (CAGR) doanh thu hàng năm của các doanh nghiệp tài chính thay thế trong giai đoạn 2021-2023 là hơn 38%, theo FiinGroup.

FiinGroup cũng chỉ ra rằng tệp khách hàng chính các các tổ chức cho vay thay thế đang khai thác là nhóm thu nhập thấp và trung bình với thu nhập 5-10 triệu VNĐ/tháng, chiếm khoảng 47% dân số trong độ tuổi lao động. Tuy nhiên, số lượng các doanh nghiệp cung cấp dịch vụ tài chính thay thế ở Việt Nam lại chưa nhiều. Hay nói cách khác, đây vẫn đang là một thị trường rất tiềm năng đang bị bỏ ngỏ.

Trong số các doanh nghiệp cung cấp dịch vụ tài chính thay thế trong nước hiện nay, F88 nổi bật với vị thế dẫn đầu trong lĩnh vực cầm đồ thế hệ mới về thị phần, dư nợ, doanh thu và số lượng cửa hàng.

Cụ thể, dư nợ cho vay của F88 tăng vượt trội từ 422 tỷ đồng năm 2019 lên 4.820 tỷ đồng trong năm 2022, đóng góp hơn 80% vào tăng trưởng dư nợ nhóm các chuỗi cầm đồ thế hệ mới. Đến cuối quý 2/2025, dư nợ của F88 đạt 5.543 tỷ tăng trưởng hơn 45% so với cùng kỳ.

F88 có doanh thu đạt 2.333 tỷ VNĐ vào năm 2023, tăng trưởng trên 100% liên tiếp trong các năm 2020-2022. Trong 6 tháng đầu năm 2025, doanh thu F88 là 1.742 tỷ, tăng 30% so với nửa đầu năm 2024.

Về mạng lưới cửa hàng, F88 hiện có 888 cửa hàng trên toàn quốc giúp gia tăng khả năng tiếp cận khách hàng vượt trội so với các chuỗi cầm đồ khác. F88 đã xây dựng lợi thế cạnh tranh vững chắc thông qua mô hình kinh doanh hiệu quả và chiến lược đa dạng hóa sản phẩm, tập trung vào các sản phẩm cầm cố ô tô và xe máy, vốn có tỷ lệ nợ xấu thấp hơn nhờ tài sản đảm bảo.

Bên cạnh đó, F88 đã sớm đẩy mạnh doanh thu ngoài lãi từ bán chéo các gói bảo hiểm độc lập (như trợ cấp nằm viện, chăm sóc sức khỏe, tai nạn cá nhân, cứu hộ xe máy, tai nạn dân sự ô tô - xe máy) và cung cấp các dịch vụ giá trị gia tăng khác như thanh toán hóa đơn, nạp thẻ, ký gửi hàng Lazada, và hoạt động như một ngân hàng đại lý.

Việc F88 gần đây niêm yết cổ phiếu trên sàn chứng khoán có thể coi là một dấu mốc lớn cho mô hình kinh doanh tài chính thay thế ở Việt Nam, giống như FirstCash đã xây dựng được hình ảnh ở Mỹ hay Ngern Tid Lor tại Thái Lan.