Xuất hiện điều chưa từng có trên lưới điện toàn Việt Namicon

Điện mặt trời mái nhà bùng nổ

Số liệu cập nhật đến hết ngày 31/12/2020, có hơn 100.000 công trình điện mặt trời mái nhà (ĐMTMN) được đấu nối vào hệ thống điện với tổng công suất lắp đặt lên tới gần 9.300 MWp. Tổng sản lượng phát điện lên lưới từ ĐMTMN lũy kế đến nay đã đạt hơn 1,15 tỷ kWh.

Hết ngày 31/12/2020, có hơn 100 nghìn dự án điện mặt trời mái nhà vận hành

Đáng chú ý, 31/12/2020 là hạn cuối cùng giá mua ĐMTMN theo Quyết định 13 còn hiệu lực. Sau ngày này, giá ĐMTMN vẫn chưa được xác định. Vì thế, trong những ngày qua, hàng loạt công trình ĐMTMN đã chạy nước rút để kịp hạn 31/12/2020. 

Chỉ trong vòng 3 ngày (từ 29/12 đến 31/12) đã có thêm hơn 3.000 MW điện mặt trời mái nhà với hơn 10.000 dự án được vận hành. Một con số mà nhiều người theo dõi sự bùng nổ ĐMTMN ở Việt Nam thấy "không thể tưởng tượng nổi".

Ngày 29/12/2020, mới chỉ có hơn 89 nghìn dự án điện mặt trời mái nhà vận hành.

Ông Hà Đăng Sơn, Giám đốc Trung tâm nghiên cứu năng lượng và tăng trưởng xanh nhận xét: Chỉ chưa tới 1 năm, chương trình "chạy đua" ĐMTMN 2019-2025 đã vượt chỉ tiêu 1.000 MWp, và tới hết tháng 12/2020 đã vượt chỉ tiêu 100.000 hệ thống được lắp đặt, với tổng công suất ĐMTMN hoà lưới là gần 9.300 MWp, tương đương với công suất các dự án ĐMT mặt đất đã vào vận hành.

“Theo EVN, tổng công suất điện mặt trời đã lắp đặt vào khoảng 19.400 MWp, tương đương 16.500 MWac. Như vậy Việt Nam đã VƯỢT nước Đức về tỷ trọng điện mặt trời trong cơ cấu công suất nguồn (16,5/60 GW so với 51,5/211 GW), và chắc chắn là nhất khu vực ASEAN về tổng công suất điện tái tạo (gió và mặt trời), ông Hà Đăng Sơn đánh giá.

Đến thời điểm hiện tại, tổng công suất lắp đặt về điện mặt trời trên cả nước đã đạt tới khoảng 19.400 MWp (trong đó có gần 9.300 MWp là điện mặt trời mái nhà), tương ứng khoảng 16.500 MW - chiếm khoảng 25% tổng công suất lắp đặt nguồn điện của hệ thống điện Quốc gia.

Theo số liệu thống kê, toàn bộ sản lượng điện phát từ điện mặt trời trên toàn quốc trong cả năm 2020 là 10,6 tỷ kWh (trong đó riêng điện mặt trời mái nhà là 1,16 tỷ kWh), chiếm khoảng 4,3% tổng sản lượng huy động nguồn toàn hệ thống điện quốc gia.

Thừa điện ở một số thời điểm, phải cắt giảm

Theo EVN, những khó khăn trong vận hành hệ thống điện khi tỷ trọng thành phần điện mặt trời ngày càng cao

Mặc dù nếu căn cứ số liệu thống kê là tổng công suất điện mặt trời chiếm khoảng 25% công suất lắp đặt nguồn điện toàn hệ thống nhưng với đặc điểm tự nhiên của điện mặt trời là phụ thuộc lớn vào thời gian nắng trong ngày, có nghĩa là nắng mạnh thì phát nhiều điện và tắt nắng thì không phát điện cũng đã bộc lộ những khó khăn, bất cập trong vận hành hệ thống điện.

Do đặc điểm thời tiết từ tháng 9 trở về cuối năm có xu hướng lạnh dần nên phụ tải hệ thống điện quốc gia chuyển sang mẫu điển hình của mùa lạnh. Như số liệu ở trên, nếu tổng công suất điện mặt trời trên cả nước là 16.500 MW thì cũng đã tương đương khoảng 40% phụ tải toàn quốc vào lúc thấp điểm buổi trưa.

Điện mặt trời mái nhà lập kỷ lục, hệ thống điện xuất hiện điều chưa từng có

Từ hình dạng biểu đồ phụ tải ngày điển hình gần đây, EVN cho biết, có thời điểm xảy ra hiện tượng thừa công suất vào giờ thấp điểm trưa khoảng từ 10h-14h (nhất là vào các ngày nghỉ cuối tuần, nghỉ lễ) do lúc này phụ tải xuống thấp nhưng bức xạ mặt trời lại tốt nhất trong ngày.

Mặt khác, vào giờ cao điểm tối (khoảng từ 17h30-18h30) là thời điểm mà nhu cầu tiêu thụ điện cao nhất trong ngày, hệ thống điện cần một lượng công suất phát điện khá lớn nhưng lúc này khả năng đáp ứng của hàng chục nghìn MW điện mặt trời hầu như không còn.

"Vì vậy, để đảm bảo cung cấp điện, hệ thống điện luôn cần phải duy trì sẵn sàng một số tổ máy phát điện truyền thống", EVN cho hay.

Bên cạnh hiện tượng chênh lệch về công suất phụ tải ở các thời điểm trong ngày, thì nhu cầu phụ tải giữa ngày làm việc và ngày nghỉ cũng có sự chênh lệch khá lớn. Trong đó giá trị chênh lệch giữa công suất đỉnh của ngày nghỉ và ngày thường trong tuần lên tới khoảng 5000 MW. Cho nên vào những ngày nghỉ cuối tuần, Trung tâm Điều độ Hệ thống điện Quốc gia đã phải ngừng dự phòng nhiều tổ máy nhiệt điện than (NĐT) và tuabin khí (TBK) trên cơ sở đảm bảo đủ số tổ máy nối lưới tối thiểu theo điều kiện kỹ thuật của hệ thống.

Trung tâm Điều độ Hệ thống điện Quốc gia cảnh báo "không thể huy động toàn bộ công suất khả dụng của nguồn điện". Trong đó có cả các nguồn năng lượng tái tạo như điện gió và điện mặt trời vào các giờ phụ tải thấp điểm vào buổi trưa, các ngày nghỉ cuối tuần hoặc các dịp lễ-tết, và ngay tới đây là dịp nghỉ Tết Dương lịch và Tết Nguyên đán 2021.

Điều này có nghĩa, nhiệt dự án điện mặt trời, bao gồm cả điên mặt trời mái nhà, điện gió sẽ không thể phát hết công suất lên lưới điện.

Ông Hà Đăng Sơn băn khoăn: Về đích sớm 5 năm so với kế hoạch, câu hỏi giờ đây sẽ là làm gì tiếp trong 5 năm tới? Tiếp tục bùng nổ các dạng hình điện mặt trời, hay đi chậm lại để có thời gian xử lý các vấn đề phát sinh như tiêu chuẩn kỹ thuật, quản lý tấm quang điện hư hỏng, cũng như quy hoạch và thực hiện tốt quy hoạch điện lực quốc gia?

Lương Bằng