12 triệu tỷ đồng tài sản hạ tầng công: Siết quản lý để không thất thoát

Tài sản hạ tầng công gần 12 triệu tỷ đồng

Bộ Tài chính phác thảo bức tranh sau khi tổng kiểm kê tài sản công: cả nước có hơn 80.000 đơn vị quản lý 19 loại tài sản kết cấu hạ tầng. Trong đó, tài sản cố định tại cơ quan, tổ chức, đơn vị có số lượng nhiều nhất - gần 79.900 đơn vị. Tài sản công đường bộ chiếm gần 8.900 đơn vị; thiết chế văn hóa, thể thao cấp xã, thôn, làng văn hóa dân tộc có gần 9.300 đơn vị.

Các loại kết cấu hạ tầng còn lại gồm: đường sắt, đường sắt đô thị, đường thủy nội địa, hàng không, hàng hải, nước sạch, thủy lợi, chợ, cụm công nghiệp, khu công nghiệp, khu kinh tế, khu công nghệ cao, công nghệ thông tin tập trung, đê điều, cảng cá và kỹ thuật ngầm đô thị.

Tổng giá trị tài sản này gần 12 triệu tỷ đồng. Trong đó, tài sản cố định tại cơ quan tổ chức chiếm 58,6% tổng giá trị, hạ tầng đường bộ chiếm 33% giá trị. Các tài sản còn lại chỉ dưới 1% tổng giá trị tài sản.

Bộ Tài chính cho biết, trong quá trình kiểm kê đã phát hiện đơn vị có tài sản nhưng chưa ghi nhận trên sổ sách kế toán, sử dụng không đúng mục đích. Sau kiểm kê, cơ quan chức năng phát hiện 4.800 tài sản kết cấu hạ tầng bị hỏng, không sử dụng được nhưng không được sửa chữa, chủ yếu lĩnh vực nước sạch, thủy lợi.

Bộ Tài chính trình dự thảo Nghị định quản lý, sử dụng, khai thác tài sản kết cấu hạ tầng do Nhà nước đầu tư. Dự thảo quy định chặt chẽ nguyên tắc và hình thức giao tài sản kết cấu hạ tầng. Tài sản thuộc trung ương hay địa phương quản lý sẽ được giao tương ứng cho các cơ quan, đơn vị ở cùng cấp.

Hình thức giao đa dạng, từ tăng tài sản cho cơ quan nhà nước, đơn vị sự nghiệp công lập; giao cho doanh nghiệp quản lý theo hình thức tính hoặc không tính vào vốn nhà nước, đến giao có hoàn trả giá trị tài sản. Điều này giúp gắn quản lý tài sản với mô hình tổ chức và mục tiêu sử dụng cụ thể.

Góp ý dự thảo, Bộ Xây dựng cho rằng, quản lý tài sản công lĩnh vực kết cấu hạ tầng được quy định tại nhiều văn bản. Dự thảo nghị định cần được xây dựng trên quan điểm phù hợp với xu thế phân cấp, phân quyền mạnh, tạo cơ chế chủ động cho đối tượng được giao quản lý tài sản, khuyến khích thực hiện xã hội hóa nhằm đa dạng hóa nguồn lực.

Giao trách nhiệm, tránh “cha chung không ai khóc”

Trong bối cảnh ngân sách nhà nước còn nhiều hạn chế, việc quản lý tài sản công không chỉ bảo toàn giá trị, mà còn khai thác hợp lý, tạo nguồn thu bền vững để tái đầu tư cho phát triển. Bộ Tài chính đề xuất, quản lý tài sản công với các phương thức như: trực tiếp khai thác, cho thuê quyền khai thác, chuyển nhượng quyền thu phí hoặc chuyển nhượng có thời hạn quyền khai thác.

Các phương thức này gắn với cơ chế đấu giá công khai và xác định giá theo nguyên tắc thị trường. Việc quản lý, sử dụng nguồn thu từ khai thác cũng được làm rõ, bảo đảm vừa tạo nguồn lực tái đầu tư, vừa tăng cường trách nhiệm giải trình.

Dự thảo quy định đầy đủ các hình thức xử lý như thu hồi, điều chuyển, bán, thanh lý hay xử lý trong trường hợp mất, hủy hoại, với thẩm quyền chủ yếu giao cho bộ, ngành và UBND cấp tỉnh.

Việc tính hao mòn và trích khấu hao tài sản kết cấu hạ tầng được xác định là nguyên tắc bắt buộc. Tài sản phải phản ánh đầy đủ giá trị hao mòn trong quá trình sử dụng. Riêng các đơn vị sự nghiệp công lập tự bảo đảm chi thường xuyên và chi đầu tư phải thực hiện trích khấu hao đối với tài sản được giao quản lý. Quy định này tạo áp lực tích cực buộc đơn vị quản lý phải sử dụng tài sản tiết kiệm, hiệu quả, tránh tâm lý của chung không ai xót.

Khu công nghiệp, khu kinh tế, khu chế xuất, cụm công nghiệp tổ chức cho nhà đầu tư thuê đất, thuê lại đất để xây dựng nhà xưởng, văn phòng, kho bãi, công trình dịch vụ. Dịch vụ hỗ trợ, phụ trợ (như ăn uống, trông giữ xe, lắp đặt máy ATM, máy bán hàng tự động, màn hình LED tuyên truyền, trạm sạc pin) cũng được khai thác hợp pháp. Đây chính là những “không gian giá trị gia tăng” giúp tài sản công không chỉ phục vụ mục tiêu quản lý nhà nước mà còn tạo thêm nguồn thu hợp lý, cải thiện chất lượng dịch vụ cho người lao động và doanh nghiệp.

Việc cho thuê quyền khai thác tài sản kết cấu hạ tầng mở ra cơ chế linh hoạt hơn trong huy động nguồn lực xã hội. Theo đó, Nhà nước có thể cho thuê quyền khai thác toàn bộ hoặc một phần tài sản kết cấu hạ tầng hiện có (trừ tài sản liên quan đến quốc phòng, an ninh, tài sản không phát sinh nguồn thu hoặc các trường hợp đặc thù khác).

Thời hạn cho thuê được xác định phù hợp với từng loại tài sản và phải được phê duyệt trong đề án cho thuê, bảo đảm hài hòa lợi ích giữa Nhà nước và nhà đầu tư.

Theo các chuyên gia, vấn đề cốt lõi không chỉ là siết quản lý mà là xử lý hiệu quả tài sản công dôi dư. Trao đổi với phóng viên Tiền Phong, ông Đặng Hùng Võ, nguyên Thứ trưởng Bộ Tài nguyên và Môi trường (nay là Bộ Nông nghiệp và Môi trường), cho biết, nhiều quốc gia thường giữ lại tài sản công cần thiết, phần tài sản công dôi dư được đấu giá. Sau khi sắp xếp, tinh giản bộ máy, nhiều tài sản dôi dư cần có giải pháp xử lý phù hợp.

“Chúng ta đã có Luật Quản lý, sử dụng tài sản công và nghị định hướng dẫn. Việc xây dựng nghị định mới cần rà soát, tránh việc chồng chéo, không thống nhất giữa các văn bản. Việc cho thuê tài sản công tiềm ẩn nguy cơ lãng phí. Tài sản công dư thừa nên bán cho khu vực tư nhân để phát huy giá trị tài sản tốt nhất”, ông Võ đề xuất.

Tỉnh Đắk Lắk đề xuất ban soạn thảo nghị định hướng dẫn cụ thể việc khai thác tài sản tại cấp xã như: hình thức hợp đồng, cơ chế đấu giá/đấu thầu khai thác, trách nhiệm giám sát, báo cáo, quyết toán thu chi.

Tỉnh Nghệ An đề nghị, ban soạn thảo nghiên cứu, bổ sung quy định về các hình thức sử dụng đất, thuê đất của đơn vị sự nghiệp công lập, doanh nghiệp. Quy định này nhằm đồng bộ giữa quyền quản lý, khai thác tài sản và quyền sử dụng đất, đồng thời tạo cơ sở pháp lý cho doanh nghiệp thực hiện các quyền và nghĩa vụ liên quan trong quá trình khai thác, vận hành công trình.