26 tỷ USD cùng hơn 25.000 việc làm biến mất: Chuyện gì đang xảy ra với hàng triệu công nhân ngành ô tô Mỹ?

Bang Michigan từ lâu được coi như “trái tim” của ngành công nghiệp ô tô Mỹ, nơi hàng triệu công nhân gắn bó với những dây chuyền sản xuất suốt hơn một thế kỷ.

Thế nhưng, vị thế từng một thời rực rỡ ấy đang lung lay dữ dội khi sự bất ổn chính sách cùng với nhu cầu thị trường chững lại khiến ngành ô tô của bang này rơi vào vòng xoáy khó lường. Những vụ hủy bỏ và trì hoãn dự án gần đây đồng nghĩa với việc khoảng 25,9 tỷ USD vốn đầu tư cùng hơn 25.000 việc làm biến mất, để lại những dây chuyền dở dang và tâm trạng bất an lan rộng.

Một phần nguyên nhân xuất phát từ sự thay đổi đột ngột của chính sách liên bang. Đạo luật Giảm Lạm Phát (IRA), từng được coi là đòn bẩy quan trọng cho làn sóng xe điện, đang đứng trước nguy cơ bị thu hẹp hoặc bãi bỏ. Nếu những ưu đãi thuế này biến mất, theo ước tính của tổ chức Climate Power, riêng Michigan có thể mất gần 40 tỷ USD đầu tư trong lĩnh vực năng lượng sạch – vốn gắn chặt với ngành ô tô điện. Trên thực tế, chỉ trong năm qua, đã có hơn 14 tỷ USD đầu tư cùng 2.600 việc làm bị đóng băng do môi trường chính sách bất định.

“Điều chúng ta biết chắc là chính sách có tác động đến thị trường. Nếu không có hỗ trợ, họ sẽ chẳng cần đến nhiều pin và xe như trước nữa”, Aaron Viles – Giám đốc chiến dịch của Electrification Coalition – cảnh báo.

Cùng lúc, nhu cầu thị trường cũng không còn mạnh mẽ như kỳ vọng. Dù hàng tỷ USD đã được rót vào để xây dựng nhà máy pin, nhà máy lắp ráp xe điện và hệ sinh thái liên quan, người tiêu dùng Mỹ lại tỏ ra dè dặt. Doanh số xe điện trong năm 2024–2025 không đạt kỳ vọng, khiến các hãng lớn phải điều chỉnh kế hoạch.

Khi mở rộng góc nhìn ra ngoài Michigan, có thể thấy vấn đề này mang tính toàn cầu. Mỹ từng muốn đi đầu trong cuộc đua xe điện, song đang dần để Trung Quốc chiếm ưu thế với sản lượng pin và xe điện áp đảo. Các bang như Ohio, Kentucky hay Tennessee dù vẫn thu hút đầu tư, nhưng cũng đang bắt đầu chậm lại. Ngay cả những dự án được coi là “cột mốc” như liên doanh Honda – LG ở Ohio, hay nhà máy pin BlueOval SK của Ford tại Kentucky, cũng không thoát khỏi nỗi lo rằng nhu cầu xe điện nội địa chưa đủ mạnh để bảo đảm lợi nhuận.

Ford từng hứa hẹn đầu tư thêm 12 tỷ USD cho sản xuất xe điện, nhưng rồi buộc phải cắt giảm mạnh tay vì lợi nhuận không còn chắc chắn. Các nhà cung ứng tại Michigan, vốn phụ thuộc vào đơn hàng linh kiện, nay rơi vào cảnh lao đao: giá nguyên liệu leo thang vì thuế nhập khẩu, trong khi đơn đặt hàng giảm mạnh do các tập đoàn hoãn kế hoạch.

Hệ quả là thị trường lao động tại Michigan đang chao đảo; bất cứ cú hích nào từ bên ngoài đều tạo ra dư chấn lớn. Hiệp hội các nhà sản xuất linh kiện cảnh báo, hàng chục nghìn công nhân có thể mất việc trong vòng vài năm tới nếu các dự án năng lượng sạch và xe điện tiếp tục bị đình trệ.

Thống đốc Gretchen Whitmer thậm chí đã phải trực tiếp mang báo cáo đến Nhà Trắng để cảnh báo Tổng thống Donald Trump rằng chính sách thuế quan và việc thu hẹp tín dụng đang khiến Michigan mất dần khả năng cạnh tranh. Thống kê cho thấy bang này đã mất hàng nghìn việc làm sản xuất chỉ trong một năm qua.

Câu chuyện của Michigan không chỉ là bi kịch riêng của một bang, mà còn là tấm gương phản chiếu thách thức của ngành công nghiệp ô tô toàn cầu. Trong bối cảnh thế giới chạy đua xe điện, sự thành công không chỉ dựa trên công nghệ hay ý chí của doanh nghiệp, mà phụ thuộc sâu sắc vào sự ổn định của chính sách, khả năng dự báo thị trường và niềm tin của người tiêu dùng. Khi các chính phủ thay đổi định hướng quá nhanh, những bản kế hoạch đầu tư hàng chục tỷ đô la có thể sụp đổ chỉ sau một đêm.

Dẫu vậy, toàn bộ bức tranh không chỉ hoàn toàn độc sự bi quan.

Pat D’Eramo, CEO công ty sản xuất linh kiện ô tô Canada Martinrea International, cho rằng: “Đây là giai đoạn thú vị nhất trong cả sự nghiệp tôi. Sự chuyển dịch này, sự hỗn loạn này thực chất là cơ hội khổng lồ. Điều chúng ta cần là thu hút thêm nhiều người tham gia hơn nữa”.

Nếu Michigan vượt qua giai đoạn khó khăn này bằng cách giữ được dòng vốn đầu tư, cải thiện hạ tầng sạc, duy trì ưu đãi cho công nghệ xanh và khôi phục niềm tin người tiêu dùng, bang này hoàn toàn có thể vẫn là thủ phủ công nghiệp của Mỹ trong kỷ nguyên mới. Bởi Detroit và những thành phố vệ tinh không chỉ có lịch sử sản xuất xe hơi lâu đời, mà còn sở hữu nguồn nhân lực lành nghề cùng chuỗi cung ứng quy mô lớn.

Theo: Michigan Advance, WSJ