30 năm chưa được tăng lương, người dân nền kinh tế thứ ba thế giới chật vật khi thời thế thay đổi

Hideya Tokiyoshi bắt đầu đi làm với công việc là một giáo viên tiếng Anh ở Tokyo từ 30 năm trước.

Kể từ đó, mức lương của ông hầu như không thay đổi. Đó là lý do vì sao 3 năm trước, ông từ bỏ hy vọng được tăng lương và quyết định bắt đầu viết sách.

Ông Tokiyoshi, 54 tuổi, chia sẻ: “Tôi cảm thấy may mắn vì viết và bán sách, thứ mang lại cho tôi nguồn thu nhập bổ sung. Nếu không nhờ điều đó, tôi đã mắc kẹt trong vòng luẩn quẩn như trước đây. Đó là lý do tôi có thể sống sót đến giờ”.

Tokiyoshi là một phần trong thế hệ công nhân ở Nhật Bản hầu như không được tăng lương trong suốt cuộc đời làm việc cật lực. Giờ đây, khi giá cả tăng sau nhiều thập kỷ giảm phát, nền kinh tế lớn thứ ba thế giới đang buộc phải tính đến vấn đề chính là mức sống đang giảm sút. Các công ty buộc phải đối mặt với áp lực gay gắt và phải trả lương nhiều hơn.

Thủ tướng Nhật Bản Fumio Kishida đang kêu gọi các doanh nghiệp giúp đỡ những người lao động, để họ bắt kịp với chi phí sinh hoạt ngày càng cao. Tháng trước, ông kêu gọi các công ty tăng lương ở mức cao hơn mức lạm phát. Và một số công ty đã chú ý đến lời kêu gọi này.

Lạm phát Nhật Bản tăng cao nhất trong vòng 41 năm.

Giống như những nơi khác trên thế giới, lạm phát ở Nhật Bản trở thành một vấn đề đau đầu. Trong năm tính đến tháng 12, chỉ số giá tiêu dùng cốt lõi đã tăng 4%. Con số này vẫn còn thấp hơn so với Mỹ hoặc châu Âu, nhưng lại là mức cao nhất trong 41 năm qua đối với Nhật Bản.

Nhà kinh tế cấp cao Stefan Angrick tại Moody's Analytics có trụ sở tại Tokyo cho biết: “Ở một quốc gia mà tiền lương cơ bản không tăng trong hơn 30 năm, tiền lương thực tế đang giảm khá nhanh do lạm phát”.

Tháng trước, Nhật Bản đã ghi nhận mức giảm thu nhập lớn nhất trong gần một thập kỷ.

Một vấn đề dai dẳng

Theo dữ liệu từ Tổ chức Hợp tác và Phát triển Kinh tế (OECD), vào năm 2021, mức lương trung bình hàng năm ở Nhật Bản là 39.711 USD, trong khi mức lương năm 1991 là 37.866 USD.

Điều đó có nghĩa là người lao động chỉ được tăng lương dưới 5%, ít hơn rất nhiều so với mức tăng 34% ở các nền kinh tế khác thuộc nhóm G7 như Pháp và Đức.

Nhật Bản là nền kinh tế duy nhất trong nhóm G7 duy trì mức lương gần như không đổi trong vòng 30 năm.

Các chuyên gia chỉ ra hàng loạt nguyên nhân khiến tiền lương trì trệ. Thứ nhất, Nhật Bản từ lâu đã quen với giá cả thấp. Giảm phát bắt đầu vào giữa thập niên 1990, bởi vì đồng yên giảm mạnh và sự bùng nổ của bong bóng bất động sản trong nước.

Nhà kinh tế cấp cao Müge Adalet McGowan của văn phòng Nhật Bản tại OECD cho biết: “Trong 20 năm qua, về cơ bản, không có sự thay đổi nào trong lạm phát giá tiêu dùng. Do đó, người tiêu dùng sẽ không bị ảnh hưởng đến túi tiền của họ hoặc cảm thấy cần phải tăng lương”.

Giáo sư kinh tế Shintaro Yamaguchi tại Đại học Tokyo dự đoán khi lạm phát tăng lên, mọi người có thể sẽ bắt đầu phàn nàn về việc không được tăng lương.

Môi trường làm việc đang thay đổi

Các chuyên gia cho biết tiền lương tại Nhật Bản bị ảnh hưởng là bởi một thước đo khác: tỷ lệ năng suất.

Theo Giáo sư Yamaguchi, năng suất của nước này hiện thấp hơn mức trung bình của OECD và “có lẽ là lý do lớn nhất” dẫn đến lương cố định. Tiền lương và năng suất đi đôi với nhau. Khi năng suất tăng, các công ty hoạt động tốt hơn, họ sẽ đưa ra mức lương cao hơn.

Giáo sư cho biết dân số già của Nhật Bản cũng là một nguyên nhân. Lực lượng lao động lớn tuổi sẽ có năng suất và tiền lương thấp hơn. Cách thức làm việc của người dân Nhật Bản cũng đang thay đổi.

Theo McGowan, vào năm 2021, gần 40% lực lượng lao động của Nhật Bản làm việc bán thời gian hoặc tự do. Khi tỷ lệ này tăng lên, mức lương trung bình cũng sẽ ở mức thấp vì họ kiếm được ít tiền hơn.

Ảnh: Getty Images

Một công việc “trọn đời”

Theo các nhà kinh tế học, văn hóa làm việc độc lạ của Nhật Bản cũng khiến tiền lương chậm tăng.

Nhà kinh tế học Angrick cho biết nhiều người Nhật Bản chọn gắn bó rất lâu với một công ty. Hệ thống trả lương dựa trên thâm niên làm giảm động cơ khuyến khích mọi người thay đổi công việc, điều đã giúp tăng lương tại các quốc gia khác.

Các chuyên gia cho rằng nếu các công ty trả lương trên năng suất và thành tích của nhân viên, sẽ có rất nhiều người lựa chọn thay đổi công việc và thăng tiến hơn trong sự nghiệp.

Ảnh: Getty Images

Áp lực của doanh nghiệp

Tháng trước, Thủ tướng Kishida đã cảnh báo nền kinh tế đang bị đe dọa. Ông nói rằng Nhật Bản có nguy cơ rơi vào tình trạng lạm phát kèm suy thoái nếu tiền lương không theo kịp đà tăng giá. Tăng lương từ 3% trở lên là mục tiêu cốt lõi của chính quyền Thủ tướng Kishida.

Một đại diện của Bộ Y tế, Lao động và Phúc lợi cho biết các nhà chức trách có kế hoạch đưa ra các hướng dẫn cho các công ty vào tháng 6.

Trong khi đó, một số công ty đã hành động. Fast Retailing, công ty đứng sau Uniqlo và Theory, đã thông báo vào tháng trước rằng họ sẽ tăng lương ở Nhật Bản lên tới 40%. Công ty thừa nhận rằng mức lương thưởng ở nước này “vẫn ở mức thấp” trong những năm gần đây.

Theo Giáo sư Yamaguchi, khi một công ty bắt đầu thực hiện tăng lương, nhiều doanh nghiệp khác có thể sẽ hành động theo để duy trì tính cạnh tranh.

Tham khảo CNN