95% dự án AI không có lợi nhuận: Mark Zuckerberg thừa nhận bong bóng AI giống khủng hoảng dotcom

Trong bối cảnh các lo ngại về một bong bóng AI ngày càng gia tăng, những phát biểu gần đây của Mark Zuckerberg , CEO của Meta, đã thu hút sự chú ý đặc biệt từ giới truyền thông và các nhà đầu tư.

Thay vì phủ nhận những dấu hiệu này, Mark Zuckerberg đã thẳng thắn thừa nhận rằng làn sóng đầu tư mạnh mẽ vào AI có thể đang tạo ra một "bong bóng", tương tự như những gì đã xảy ra trong quá khứ với bong bóng đường sắt hay bong bóng dot-com.

Tuy nhiên, lập luận của ông lại đi theo một hướng hoàn toàn khác: rủi ro của việc đầu tư quá mức vẫn tốt hơn nhiều so với việc bị bỏ lại phía sau.

Thực tế phũ phàng

Trong cuộc trò chuyện gần đây, Mark Zuckerberg đã thẳng thắn thừa nhận điều mà giới công nghệ và tài chính đang bàn tán ngày một nhiều: trí tuệ nhân tạo, sau một giai đoạn tăng trưởng bùng nổ, đang mang nhiều dấu hiệu của một bong bóng.

"Tôi nghĩ chắc chắn có khả năng, ít nhất là theo kinh nghiệm từ lịch sử, dựa trên các đợt xây dựng cơ sở hạ tầng lớn trong quá khứ và cách chúng dẫn đến bong bóng, rằng một điều gì đó tương tự sẽ xảy ra ở đây", CEO Mark Zuckerberg thừa nhận.

Số liệu của Statista cho thấy chỉ trong năm 2025, các tập đoàn công nghệ Mỹ đã chi hơn 155 tỷ USD cho phát triển AI, trong khi toàn bộ thị trường này mới chỉ được định giá khoảng 244 tỷ USD. Sự chênh lệch giữa quy mô đầu tư và giá trị thị trường phản ánh một cơn sốt khó kiểm soát.

Báo cáo của MIT càng làm dấy lên lo ngại khi chỉ ra rằng 95% các dự án thử nghiệm AI thất bại trong việc mang lại lợi tức đầu tư, bất chấp hơn 40 tỷ USD đã được rót vào các dự án này.

Sam Altman, CEO OpenAI, cũng không ngần ngại cảnh báo rằng một "cơn sốt AI" đang cuốn theo sự hưng phấn thái quá của giới đầu tư.

Đồng quan điểm, ông chủ Meta nhắc lại những gì đã từng xảy ra với đường sắt ở thế kỷ XIX hay bong bóng dot-com cuối thập niên 1990: những đợt bùng nổ đầu tư hạ tầng lớn thường kết thúc bằng khủng hoảng, khi doanh nghiệp vay nợ quá nhiều, nhu cầu không còn như kỳ vọng và thị trường lao dốc.

Dù thừa nhận nguy cơ bong bóng, Mark Zuckerberg lại chọn một cách tiếp cận khác với sự thận trọng thường thấy ở các nhà đầu tư. Với ông chủ Meta, rủi ro bỏ lỡ một cuộc cách mạng công nghệ còn lớn hơn rủi ro mất tiền vì bong bóng.

"Nếu chúng ta chi tiêu lãng phí vài trăm tỷ USD, điều đó rõ ràng sẽ rất đáng tiếc. Nhưng tôi cho rằng rủi ro sẽ cao hơn nếu bỏ lỡ cơ hội", CEO Mark Zuckerberg nói.

Nhà sáng lập Mark Zuckerberg tin rằng sự đầu tư ồ ạt này không phải là một sai lầm, mà là một bước đi cần thiết. Các bong bóng đầu tư trong lịch sử thường xuất hiện khi có một sự thay đổi công nghệ mang tính đột phá. Mặc dù chúng có thể dẫn đến sự sụp đổ của một số công ty, nhưng chúng cũng để lại những tài sản quý giá – cơ sở hạ tầng được xây dựng để hỗ trợ công nghệ mới.

Trong trường hợp của AI, đó là các trung tâm dữ liệu, mạng lưới điện toán, và các mô hình ngôn ngữ lớn. Đối với Zuckerberg, rủi ro lớn nhất không phải là lãng phí một vài trăm tỷ USD, mà là chậm chân trong cuộc đua phát triển thứ công nghệ quan trọng nhất lịch sử này.

Hiện Meta đã cam kết ít nhất 600 tỷ USD cho hạ tầng AI tại Mỹ đến năm 2028, bao gồm xây dựng trung tâm dữ liệu, tuyển dụng nhân tài và thành lập phòng thí nghiệm siêu trí tuệ.

Sự tự tin này bắt nguồn từ một niềm tin sâu sắc: siêu trí tuệ nhân tạo (superintelligence) có thể đạt được trong tương lai gần. Nếu một công ty phát triển công nghệ này sớm hơn các đối thủ, họ sẽ có một lợi thế cạnh tranh gần như không thể vượt qua. Do đó, việc xây dựng cơ sở hạ tầng mạnh mẽ ngay từ bây giờ là một quyết định chiến lược, bất chấp những rủi ro tài chính có thể xảy ra.

CEO Mark Zuckerberg cho rằng nếu siêu trí tuệ thực sự xuất hiện trong ba năm tới nhưng doanh nghiệp lại chuẩn bị với giả định năm năm, thì mọi thứ sẽ trở nên quá muộn.

Theo tỷ phú này, AI có khả năng trở thành công nghệ định hình cả một kỷ nguyên mới, tạo ra giá trị và sản phẩm vượt xa những gì internet từng làm được.

Một "dot-com" mới?

Theo báo cáo AI Index 2025 của Stanford HAI, đầu tư tư nhân toàn cầu vào AI đã đạt mức kỷ lục 252,3 tỷ USD vào năm 2024, tăng 26% so với năm trước. Riêng đầu tư vào AI tạo sinh (Generative AI) đã tăng 18,7% lên 33,9 tỷ USD.

Mỹ tiếp tục là quốc gia dẫn đầu về đầu tư AI, với 109,1 tỷ USD vào năm 2024, gấp gần 12 lần Trung Quốc và 24 lần Anh.

Theo Grand View Research, quy mô thị trường AI toàn cầu được ước tính là 390,91 tỷ USD vào năm 2025 và dự kiến sẽ tăng lên 1,81 nghìn tỷ USD vào năm 2030, với tốc độ tăng trưởng kép hàng năm (CAGR) là 35,9%.

Phía McKinsey ước tính rằng AI tạo sinh có thể mang lại thêm 2,6 nghìn tỷ đến 4,4 nghìn tỷ USD mỗi năm cho nền kinh tế toàn cầu.

Thế nhưng, báo cáo của MIT cho thấy sự thiếu liên kết giữa dự án AI với mục tiêu kinh doanh rõ ràng (ví dụ chi phí thấp, doanh thu mới, hoặc hiệu suất vận hành) . Nhiều dự án lập ra chỉ để thử nghiệm, chứng minh concept, tạo tiếng vang nhưng không hướng tới triển khai thực tế.

Bằng chứng là chỉ 5% dự án đạt được giá trị đo lường được về lợi nhuận hay chi phí, qua đó cho thấy doanh nghiệp lớn thường thử nhiều pilot nhưng ít dự án triển khai rộng hay sống sót lâu dài.

Tờ Forbes cho rằng nhiều dự án AI có cơ sở dữ liệu tản mát, không chuẩn hóa, thiếu tính sẵn sàng để đưa vào vận hành lớn. Khi lên quy mô, khó khăn về hiệu suất, tích hợp, quản trị.

Thế rồi thiếu chuyên môn, kỹ năng nội bộ khi doanh nghiệp không có đội ngũ đủ mạnh về dữ liệu, AI, quản lý thay đổi để làm việc liên ngành.

Tiếp đó, vốn đầu tư được đổ vào những phần có tính "hiển thị" cao (marketing, sales) hơn là vào các phần có thể tạo ra lợi ích nội bộ như tự động hóa, quản trị, logistics, vận hành.

Hậu quả là sự so sánh giữa bong bóng AI và dot-com là điều khó tránh. Khi internet bùng nổ, hàng loạt công ty non trẻ nhận về nguồn vốn khổng lồ, chỉ để rồi phần lớn biến mất sau khi kỳ vọng không thành hiện thực.

Tuy nhiên, dù thị trường mất hơn 5.000 tỷ USD vốn hóa sau bong bóng dot-com, nhưng cũng từ đống đổ nát đó đã trỗi dậy Amazon, Google ...những gã khổng lồ định hình kinh tế số hiện nay.

Với AI, kịch bản tương tự có thể lặp lại: một cuộc thanh lọc khắc nghiệt, nơi chỉ những công ty thực sự có sản phẩm, mô hình kinh doanh và năng lực triển khai vững chắc mới tồn tại. Bong bóng, nếu xảy ra, sẽ để lại nhiều tổn thất nhưng cũng có thể xây dựng nền tảng hạ tầng lâu dài cho kỷ nguyên AI.

Điều đáng chú ý trong phát biểu của Mark Zuckerberg là sự mâu thuẫn được chính ông thừa nhận. Một mặt, ông cảnh báo về "hành vi bầy đàn" trên thị trường vốn đang đẩy định giá AI lên cao. Mặt khác, ông vẫn thúc đẩy Meta chi tiêu lớn để không tụt lại phía sau. Với Zuckerberg, câu hỏi không phải là có đầu tư hay không, mà là chấp nhận cái giá nào để nắm bắt cơ hội.

Bong bóng AI, nếu đang hình thành, sẽ không chỉ là câu chuyện của các ông lớn công nghệ. Nó còn là phép thử cho niềm tin của giới đầu tư và sức chịu đựng của nền kinh tế Mỹ trước một chu kỳ công nghệ mới.

Trong khi các nhà đầu tư vẫn đang loay hoay với những lo ngại về bong bóng, Mark Zuckerberg đã cho thấy một tầm nhìn khác: rủi ro lớn nhất không phải là mất tiền, mà là bỏ lỡ cơ hội. Trong cuộc đua AI, có lẽ sự mạo hiểm mới là yếu tố quyết định người chiến thắng cuối cùng.

*Nguồn: Fortune, BI