Bloomberg: Chạy đua tăng lãi suất trước áp lực lạm phát, các NHTW đang khiến kinh tế toàn cầu phải trả giá đắt

Những ngày này, lạm phát đang dâng cao trên toàn cầu, cho thấy những nhận định về lạm phát mà các NHTW đưa ra trong năm ngoái là hoàn toàn sai. Tuy nhiên, theo Bloomberg, kể cả sau khi đã nhận ra sai lầm, các NHTW trên khắp thế giới vẫn đang "lầm đường lạc lối", khiến thị trường tài chính biến động và làm tổn hại tới quá trình phục hồi của nền kinh tế sau đại dịch.

Cuộc đua tăng lãi suất

Fed vừa tăng lãi suất 75 điểm cơ bản, chỉ vài tuần sau khi Chủ tịch Jerome Powell và đội ngũ của ông liên tục phát tín hiệu sẽ chỉ tăng 50 điểm cơ bản. Dù trong suốt năm ngoái, các quan chức Fed đã nhấn mạnh mức lạm phát cao mà nước Mỹ đang đối mặt chỉ là tạm thời, mang tính chuyển giao.

Tương tự, Chủ tịch NHTW châu Âu (ECB) Christine Lagarde mới đây đã thay đổi giọng điệu theo hướng "diều hâu" hơn so với trước đây. NHTW Australia và nhiều NHTW khác cũng vậy.

Theo thống kê của Bloomberg, hơn 50 NHTW trên toàn thế giới đã tăng lãi suất ít nhất 0,5% kể từ đầu năm đến nay.

Những thay đổi này đang khiến các nhà đầu tư lo sợ. Họ e ngại cuộc đua sửa chữa những sai lầm trong quá khứ sẽ khiến thế giới đối mặt với nguy cơ suy thoái. Chứng khoán toàn cầu đã bước vào "thị trường con gấu", trong khi phiên đầu tuần vừa qua lợi suất trái phiếu kho bạc Mỹ có 2 ngày tăng mạnh nhất kể từ những năm 1980.

Tại châu Á, "cuộc chiến" giữa giới đầu tư trái phiếu và NHTW Nhật Bản (BoJ) ngày càng leo thang. BoJ đang cố gắng thuyết phục thị trường rằng chính sách tiền tệ siêu nới lỏng của họ sẽ đem đến những lợi ích dài hạn, nhưng phiên 15/6 hợp đồng tương lai trái phiếu kỳ hạn 10 năm đã giảm mạnh nhất kể từ 2013.

Biến động mạnh của thị trường trái phiếu buộc ECB phải tổ chức cuộc họp khẩn và đi đến cam kết sẽ đẩy nhanh việc tạo ra 1 công cụ mới có thể giúp giải quyết vấn đề lợi suất tăng ở một vài nước thành viên Eurozone. Một số chuyên gia cho rằng đáng lẽ ECB phải đưa ra cam kết đó từ cuộc họp tuần trước. "ECB đã sửa sai khá nhanh, nhưng điều đó lại gây ra tác dụng phụ là thị trường nhận định ECB đang ở trong thế bị động chứ không phải chủ động", Krishna Guha, chuyên gia đang làm việc tại Evercore ISI nhận định.

Niềm tin suy yếu

Lâu nay người ta vẫn tin tưởng các NHTW có nhiệm vụ và có đủ khả năng đảm bảo giá cả ổn định và ngăn chặn kịch bản làn sóng lạm phát nhấn chìm tầng lớp có thu nhập trung bình như trong những năm 1970. Nếu như niềm tin đó bị lung lay, các NHTW sẽ càng phải hành động mạnh mẽ hơn nữa để có thể hạ nhiệt áp lực tăng giá.

"Các NHTW đang trong tình thế tiến thoái lưỡng nan", Sayuri Shirai, cựu lãnh đạo của NHTW Nhật Bản hiện đang là giáo sư giảng dạy tại ĐH Keio, nhận định. "Để khôi phục niềm tin, họ phải tăng lãi suất" đủ mạnh để hạ nhiệt lạm phát, nhưng điều đó "lại dẫn đến đà phục hồi của nền kinh tế bị khựng lại", bà nói.

Niềm tin của các hộ gia đình và doanh nghiệp rằng các NHTW chắc chắn sẽ đạt được các mục tiêu về lạm phát chính là thứ giúp kiềm chế áp lực tăng giá. Các hộ gia đình sẽ trì hoãn một số khoản mua sắm vì họ tin rằng giá sẽ giảm trong tương lai gần. Người lao động cũng không đặt nặng yêu cầu về các khoản phụ cấp khi đàm phán lương.

Cho đến gần đây, các nhà hoạch định chính sách vẫn một mực khẳng định họ hoàn toàn kiểm soát được kỳ vọng lạm phát dài hạn. Chủ tịch Fed Chicago Charles Evans giải thích hồi tháng 3 rằng lạm phát ngày nay không giống như những năm 1980 bởi vì "chính sách tiền tệ quá linh hoạt trong những năm 1960 và 1970 đã góp phần khiến kỳ vọng lạm phát dài hạn dần tăng lên".

Tuy nhiên luận điểm này đã bị đập tan vào thứ 6 tuần trước, khi chỉ số lạm phát kỳ vọng do ĐH Michigan tính toán và công bố tăng vọt lên mức cao nhất kể từ 2008.

Tất nhiên không ai chỉ trích Fed, ECB và các NHTW khác về chuyện họ không thể dự báo những đợt tăng giá bắt nguồn từ diễn biến ở Ukraine hay từ những thách thức mà chuỗi cung ứng toàn cầu đang gặp phải.

Thế nhưng sai lầm của các NHTW nằm ở chỗ họ vẫn tiếp tục mở rộng bảng cân đối kế toán, giữ lãi suất ở mức gần 0 dù lạm phát đã bắt đầu tăng nhiệt và nền kinh tế nhanh chóng hồi phục sau đại dịch. Sai lầm đó đã gieo những hạt mầm cho cuộc khủng hoảng hiện tại.

"Đó là 1 cú đánh chí mạng vào uy tín của các NHTW, khi nhà đầu tư nhận ra rằng lạm phát mà chúng ta đang phải đối mặt hoàn toàn là "nhân tạo", trong đó các NHTW đóng vai trò quan trọng", Stephen Jen, giám đốc quỹ đầu cơ Eurizon SLJ Capital ở London nhận định.

Đến tận tháng 11 năm ngoái, ông Powell mới ngừng miêu tả lạm phát là "mang tính chuyển giao". Tháng trước, ông thừa nhận Fed nên tăng lãi suất sớm hơn thì tốt hơn.

Fed không phải là NHTW duy nhất bị sụt giảm uy tín.

Bà Lagarde và các đồng nghiệp hiện đang trên lộ trình tăng lãi suất vào tháng 7 và cả tháng 9. Tháng 12 năm ngoái, bà cho rằng sẽ không có đợt tăng lãi suất nào trong năm 2022. "Mọi định chế quốc tế, tất cả các nhà dự báo đều phạm phải cùng 1 sai lầm: đánh giá quá thấp cuộc khủng hoảng", bà Lagarde phát biểu tuần trước.

Tại các thị trường mới nổi, một số nước như Brazil đã tăng lãi suất mạnh hơn nhiều so với các nước phát triển. Ngược lại, Trung Quốc tập trung vào hỗ trợ cung tiền trong bối cảnh kinh tế giảm tốc.

Mới hồi tháng 4, NHTW Ấn Độ bác bỏ quan điểm Ấn Độ hành động quá chậm chạp. Nhưng ngay sau đó nước này đã có 2 lần tăng lãi suất trong 2 tháng liên tiếp.

Nhà đầu tư nổi tiếng Stanley Druckenmiller mới đây cảnh báo vì 1 năm vừa qua các NHTW đã có những chính sách không hợp lý, gần như không thể tránh khỏi việc các nhà đầu tư sẽ mất tiền. "Nếu bạn dự báo kinh tế thế giới sẽ hạ cánh mềm, đó là dự báo đi ngược lại với hàng chục năm lịch sử", Druckenmiller, người từng có hơn 1 thập kỷ quản lý tài sản cho George Soros, nói.

Tham khảo Bloomberg