Bloomberg: Phía sau thương vụ 400 triệu USD Alibaba - Masan và sự hấp dẫn của tầng lớp trung lưu Việt Nam trong mắt các "đại gia"

Băng qua con đường đông đúc trên chiếc xe Honda, Hồ Đức Quang đang đến nhận đồ chơi, sách và các gói hàng khác cho khách hàng của Tiki.

Quang, 25 tuổi, cần khẩn trương, vì Tiki đảm bảo sẽ giao hàng trong vòng 2 giờ cho khách hàng sử dụng dịch vụ TikiNow. Anh dùng AirPods để báo khách hàng biết mình sắp đến. Nhưng có một điều khiến anh ấy phải chậm lại đôi chút: Quang phải đợi khách mở hàng và xác nhận hàng trước khi đi tiếp. Nhiều người Việt Nam vẫn chưa chắc chắn rằng, họ có thể tin tưởng người bán trên các nền tảng thương mại điện tử hay không.

Cuộc "đua" của Quang qua từng con đường trên khắp TP. HCM - thành phố 9 triệu dân - là một phần trong chiến dịch "thu phục" những người Việt Nam mua sắm trực tuyến. Điều này không dễ dàng trong một xã hội tiền mặt, nơi chỉ khoảng 1/3 dân số trưởng thành có tài khoản ngân hàng, chưa đến 5% sở hữu thẻ tín dụng và hầu hết thường mua sắm tại các cửa hàng bán đồ cũ và chợ truyền thống.

Ảnh: Yến Dương / Bloomberg

Mặc dù Euromonitor International ước tính, thương mại điện tử chỉ chiếm 3% thị trường bán lẻ của Việt Nam vào năm ngoái - mức thấp nhất ở Đông Nam Á - nhưng tiềm năng tăng trưởng là rất hấp dẫn. Nền kinh tế số của Việt Nam được dự báo sẽ tăng lên 52 tỷ USD vào năm 2025, tăng 29% hàng năm tính từ năm 2020, theo một nghiên cứu của Google, Temasek Holdings Pte và Bain & Co.

Cuộc đua giành khách hàng

Các công ty khởi nghiệp được hỗ trợ bởi Warburg Pincus, Goldman Sachs Group và JD, hay Shopee của Sea (Singapore) và thậm chí là Amazon cũng đang nhắm mục tiêu đến tầng lớp trung lưu đang phát triển của Việt Nam. Từ năm 2016 đến nửa đầu năm 2020, các nhà đầu tư đã rót 1,9 tỷ USD vào lĩnh vực kinh doanh trực tuyến của Việt Nam, nghiên cứu của Google, Temasek và Bain cho thấy.

Ông Ralf Matthaes, Giám đốc điều hành của Infocus Mekong Research cho biết: "Việt Nam đang ở giai đoạn đầu trong việc trở thành một xã hội số hóa, với dân số trẻ yêu thích công nghệ. Vì vậy, tất cả các công ty này đang cạnh tranh để cung cấp các dịch vụ nói trên".

Chính phủ đặt mục tiêu sẽ đưa mua sắm trực tuyến chiếm 10% doanh số bán lẻ của Việt Nam - và nhiều nhất là 50% ở Hà Nội và Thành phố Hồ Chí Minh - vào năm 2025. Họ muốn giảm thanh toán bằng tiền mặt để tạo ra một nền kinh tế hiện đại, minh bạch hơn, bằng cách tăng cường không dùng tiền mặt thanh toán các dịch vụ công và cải thiện khuôn khổ pháp lý cho thanh toán điện tử.

Mới đây, nhóm nhà đầu tư do Tập đoàn Alibaba cùng Baring Private Equity Asia (BPEA) khởi xướng, đã rót 400 triệu USD cho 5,5% cổ phần của The CrownX, công ty quản lý phần vốn góp của Tập đoàn Masan Group tại Công ty Masan Consumer Holdings (sở hữu 85,71%) và Công ty dịch vụ thương mại VinCommerce (sở hữu 92,8%).

Trong thỏa thuận được công bố ngày 18/5, Masan sẽ hợp tác với Lazada, đơn vị thương mại điện tử tại Đông Nam Á của Alibaba. "Sự kết hợp giữa chuyên môn về bán lẻ trực tuyến của Alibaba, nền tảng thương mại điện tử của Lazada tại Việt Nam và mạng lưới bán lẻ hàng đầu của Masan sẽ là chất xúc tác mạnh mẽ để hiện đại hóa ngành bán lẻ của Việt Nam", Kenny Ho, Giám đốc đầu tư khu vực Đông Nam Á của Alibaba, cho biết trong một tuyên bố.

M-Service JSC, một công ty khởi nghiệp Việt Nam được hỗ trợ bởi Goldman Sachs Group, vận hành ứng dụng thanh toán MoMo, vào tháng 1 đã huy động được hơn 100 triệu USD từ một nhóm các nhà đầu tư, trong đó có Warburg Pincus.

Lần đầu tiên, người tiêu dùng Việt Nam được quan tâm hơn bao giờ hết bởi hàng chục công ty thương mại điện tử đang hướng tới tầng lớp trung lưu ngày càng tăng.

Ảnh: Yến Dương / Bloomberg

Người tiêu dùng còn nghi ngờ

Chuyên gia Nguyễn Trí Hiếu cho biết: "Người Việt Nam không tin tưởng vào những gì họ không thể nhìn thấy. Người bình thường cần xem những gì họ đang mua. Họ cần phải ngửi nó, chạm vào nó".

Vì vậy, các nền tảng số đang tích cực đưa ra các chương trình khuyến mãi. Ví dụ như, Shopee có "giờ săn hàng" - giảm giá mọi sản phẩm, từ AirPods đến máy giặt Samsung. Các công ty khởi nghiệp về ví điện tử cung cấp chứng từ rõ ràng hơn. Tiki lại có chính sách đổi trả trong vòng 30 ngày.

Chị Nguyễn Thị Kim Chi, 31 tuổi, ở Hà Nội, làm việc tại một trang web truyền thông giải trí, cho biết sự tập trung vào khách hàng của các trang thương mại điện tử và ưu đãi giá đến 70% đã thuyết phục được cô.

"Thông thường khách hàng phải đến tận cửa hàng để phàn nàn về các sản phẩm kém chất lượng, thậm chí đôi khi còn phải tranh luận" Chi nói, "nhưng họ vẫn không thể khắc phục được gì".

Ông Matthaes cho biết, đại dịch đã thúc đẩy ngành bán lẻ kỹ thuật số, với 30% người Việt Nam bắt đầu mua mọi thứ, từ thực phẩm đến hàng điện tử online vào năm ngoái. Làn sóng Covid-19 mới có thể thúc đẩy thương mại điện tử hơn nữa khi TP. HCM, Hà Nội và các khu vực khác phải thực hiện các biện pháp giãn cách.

Sự chuyển dịch trong ngành bán lẻ

Jeffrey Perlman, Giám đốc điều hành Warburg Pincus tại Singapore về Bất động sản ở Đông Nam Á và Châu Á Thái Bình Dương, cho biết ngành bán lẻ Việt Nam đang thay đổi nhanh hơn so với các thị trường phát triển. 

Tiki là trang thương mại điện tử Việt Nam lớn nhất ở thời điểm hiện tại. Kỹ sư phần mềm Trần Ngọc Thái Sơn ra mắt Tiki vào năm 2010, với 5.000 USD vốn khởi điểm. Anh nhập hơn 100 đầu sách tiếng Anh từ Amazon, và giao chúng bằng xe máy.

Tiki hiện có 3.100 nhân viên và hệ thống quản lý kho hàng hiện đại được giám sát bởi Henry Low, cựu giám đốc điều hành của Amazon và Coupang.

Khi Tiki phát triển, nỗ lực thu hút người tiêu dùng, anh Sơn đã triển khai hệ thống lọc hàng giả và cho biết Tiki sẽ trả lời các khiếu nại hợp pháp của khách hàng. Anh nói: "Nếu có sai sót với một chiếc điện thoại mới (được mua trên Tiki) và khách hàng muốn trả lại, chúng tôi sẽ hỗ trợ khách hàng 100%. Nếu người bán không đồng ý, chúng tôi sẽ khai trừ người bán khỏi nền tảng".

Các nhà đầu tư như Sumitomo và JD đã ủng hộ Tiki với 192,5 triệu USD, theo Crunchbase. Anh Sơn cho biết, anh mong đợi sẽ có thêm nhiều vòng tài trợ và có kế hoạch phát hành cổ phiếu lần đầu ra công chúng.

Low cho hay, Tiki xử lý gần 2 triệu đơn hàng mỗi tháng, từ tã đến bia Corona, trong kho rộng tới 10.000 mét vuông. Tiki đang triển khai trí tuệ nhân tạo và robot có khả năng vận chuyển 800 kg sản phẩm để tăng tốc độ.

"Quá nhanh", anh Sơn nói về hệ thống hậu cần của mình, dự kiến ​​tăng lên 500.000 mặt hàng có thể giao trong hai giờ (TikiNow), từ 200.000 mặt hàng hiện nay, để giúp Tiki có lợi nhuận. "Khách hàng sẽ không có cơ hội để đổi ý", anh nói.