Bỏ thuế khoán, 5 triệu hộ kinh doanh nên làm gì?

Thực hiện Nghị quyết số 198/QH15 về việc bỏ hình thức khoán thuế với hộ kinh doanh từ ngày 1-1-2026 và Quyết định số 3389/QĐ-BTC của Bộ Tài chính về phê duyệt đề án "Chuyển đổi mô hình và phương pháp quản lý thuế đối với hộ kinh doanh khi xóa bỏ thuế khoán", ngành thuế TP HCM đang triển khai nhiều giải pháp hỗ trợ hộ kinh doanh . Trong khi đó, khoảng 5 triệu hộ kinh doanh trên cả nước đang loay hoay chuẩn bị các bước để chuyển đổi.

Hỗ trợ người lớn tuổi, buôn bán truyền thống

Phát biểu tại talkshow "Từ 1-1-2026, hộ kinh doanh nộp thuế sao cho thuận lợi?" do Báo Người Lao Động tổ chức ngày 28-10, ông Nguyễn Tiến Dũng, Phó trưởng Thuế TP HCM, cho biết việc chuyển từ nộp thuế khoán sang kê khai theo doanh thu thực tế là bước đi tất yếu để xây dựng môi trường kinh doanh minh bạch, bình đẳng và thúc đẩy chuyển đổi số quốc gia.

Tuy nhiên, đến nay, nhiều hộ kinh doanh , đặc biệt là người lớn tuổi hay tiểu thương ở chợ truyền thống, vẫn quen ghi chép thủ công, chưa thành thạo công nghệ và thiếu kỹ năng về hóa đơn, chứng từ, sổ sách kế toán. Khi phương pháp khoán bị xóa bỏ, họ cần thay đổi nhận thức và trang bị công cụ cần thiết để thích ứng. 

"Hộ kinh doanh cần nắm rõ quy định về hóa đơn, chứng từ, sổ sách kế toán và kê khai thuế trên các nền tảng điện tử như eTax, eTax mobile hoặc cổng dịch vụ công quốc gia. Họ phải có thiết bị như máy tính, máy in, điện thoại và phần mềm, đồng thời lựa chọn nhà cung cấp dịch vụ hóa đơn điện tử phù hợp để ghi chép và nộp thuế đúng quy định" - ông Dũng nhấn mạnh.

Theo ông Dũng, Thuế TP HCM đã ban hành kế hoạch với mục tiêu thực hiện xóa bỏ thuế khoán và chuyển đổi thành 100% hộ kinh doanh sang phương pháp nộp thuế theo kê khai từ ngày 1-1-2026. Đồng thời chỉ đạo 29 Thuế cơ sở rà soát và phân loại hộ kinh doanh theo 3 nhóm: doanh thu dưới 200 triệu đồng, từ 200 triệu đồng đến 3 tỉ đồng và trên 3 tỉ đồng/năm, qua đó hướng dẫn chi tiết trong suốt quá trình chuyển đổi. Ngành thuế cũng phối hợp với các công ty cung cấp dịch vụ hóa đơn điện tử, đơn vị tư vấn và đại lý thuế để hỗ trợ người nộp thuế thực hiện thuận lợi.

Cũng có mặt tại talkshow, bà Phan Thị Hồng Loan, chủ hộ kinh doanh cà phê 2G, cũng nhìn nhận việc bỏ thuế khoán và chuyển đổi lên doanh nghiệp (DN) là bước ngoặt tất yếu, để hộ kinh doanh trưởng thành và chuyên nghiệp hơn. "Từ chỗ tự làm chủ, người kinh doanh phải có tư duy của chủ DN, phải kỷ luật, theo dõi chặt chẽ dòng tiền, phân biệt rõ giữa tài chính cá nhân và công ty" - bà nói.

Theo hộ kinh doanh này, việc đầu tư phần mềm, đào tạo nhân sự và làm quen với công nghệ kê khai ban đầu có thể gây lo lắng, đặc biệt với người lớn tuổi, song theo bà, rào cản lớn nhất lại là tâm lý e ngại thay đổi. "Nhiều người quen ghi chép đơn giản cảm thấy áp lực khi phải làm quen với quy trình bài bản hơn, dù thực tế, sự thay đổi này giúp hoạt động kinh doanh phát triển bền vững hơn" - bà Loan chia sẻ.

Theo ông Nguyễn Chánh Trung, Phó Giám đốc khối khách hàng cá nhân Ngân hàng Bản Việt (BVBank), việc chuyển sang cơ chế kê khai thuế không chỉ là thay đổi kỹ thuật mà còn là bước ngoặt giúp hộ kinh doanh minh bạch hóa hoạt động và tiến gần hơn đến mô hình DN. Trong quá trình đó, ngân hàng sẽ đóng vai trò là đối tác đồng hành, giúp hộ kinh doanh dễ dàng tiếp cận vốn, xây dựng lịch sử tài chính và hồ sơ tín dụng chuẩn mực để chuyển đổi chính thức lên DN. 

"Chúng tôi xem hộ kinh doanh là một phần không thể tách rời của khu vực kinh tế tư nhân, vì vậy BVBank đã triển khai nhiều gói giải pháp tài chính và quản trị theo kiểu "may đo", từ tín dụng, thanh toán đến quản lý dòng tiền, giúp họ duy trì hiệu quả hiện tại và sẵn sàng cho tương lai" - ông Trung nhấn mạnh.

Lợi ích sau khi kê khai thuế

Nói thêm về lợi ích khi chuyển từ hộ kinh doanh lên DN, ông Nguyễn Tiến Dũng cho biết DN sẽ có đầy đủ tư cách pháp nhân, có tài khoản ngân hàng, có khả năng ký kết các hợp đồng, tham gia đấu thầu với các đối tác lớn và tạo sự tin cậy cao hơn. DN cũng có khả năng mở rộng quy mô kinh doanh , tiếp cận nhiều nguồn vốn khác nhau như vốn huy động từ liên doanh, liên kết, nhà đầu tư, ngân hàng…

DN kê khai thuế theo phương pháp khấu trừ có thể được hoàn thuế giá trị gia tăng trong một số trường hợp, đồng thời được hưởng ưu đãi thuế thu nhập DN với thuế suất 15% nếu doanh thu không quá 3 tỉ đồng/năm và được miễn thuế trong 2 năm đầu kể từ khi có thu nhập chịu thuế. Vì vậy, Thuế TP HCM khuyến nghị các hộ kinh doanh có từ 10 lao động trở lên hoặc doanh thu trên 3 tỉ đồng/năm (sản xuất) và 10 tỉ đồng/năm (thương mại, dịch vụ) nên chuyển đổi thành DN để mở rộng phát triển.

Liên quan vốn của DN, ông Nguyễn Chánh Trung nhận định thực tế hiện nay nhiều hộ kinh doanh đang gặp vướng mắc khi mở rộng quy mô - đặc biệt ở 2 điểm là thiếu tài sản thế chấp và hồ sơ kế toán chưa chuẩn mực. Đây là vấn đề mang tính hệ thống nên BVBank đã thiết kế chuỗi giải pháp tín dụng "may đo" dành riêng cho nhóm khách hàng này.

Cụ thể, bên cạnh các sản phẩm vay sản xuất - kinh doanh truyền thống, BVBank đẩy mạnh mô hình cho vay dựa trên dòng tiền thực tế - tức là dựa vào doanh thu qua tài khoản, hóa đơn điện tử, dữ liệu POS hoặc chứng từ thuế. Cách làm này giúp ngân hàng đánh giá năng lực tài chính minh bạch hơn, trong khi khách hàng không phải phụ thuộc hoàn toàn vào tài sản thế chấp. 

"Ngân hàng còn xây dựng chuỗi giải pháp liền mạch từ hộ kinh doanh đến DN nhỏ và vừa - hỗ trợ vốn lưu động, đầu tư tài sản cố định đến quản lý dòng tiền sau chuyển đổi. Mục tiêu là giảm rào cản tiếp cận vốn nhưng vẫn bảo đảm an toàn tín dụng, đồng thời đồng hành trọn vẹn với hộ kinh doanh trên hành trình trở thành DN chính thức" - ông Trung nói.

Bà Phan Thị Hồng Loan kỳ vọng có một môi trường cạnh tranh công bằng và minh bạch giữa các hộ kinh doanh và DN. Thực tế, trong giai đoạn đầu khi chuyển đổi, nhiều hộ kinh doanh vẫn còn tâm lý e ngại khi làm việc với cơ quan thuế. Do đó, hộ kinh doanh mong muốn trong giai đoạn đầu, cơ quan thuế sẽ đóng vai trò là người đồng hành, hướng dẫn và phổ biến kiến thức, chứ không chỉ là cơ quan giám sát. 

"Nếu có được sự đồng hành, hướng dẫn tận tình từ cơ quan thuế, cùng sự hỗ trợ của các ngân hàng với những gói giải pháp "may đo" phù hợp, quá trình chuyển đổi từ hộ khoán sang hộ kê khai chắc chắn sẽ diễn ra thuận lợi. Khi đó, kinh tế TP HCM sẽ phát triển bền vững hơn, đồng bộ hơn" - bà Loan đề xuất.