Chi phí nuôi con ở Trung Quốc đắt đỏ chưa từng thấy

Tỷ lệ sinh tại Trung Quốc tiếp tục giảm khi ngày càng nhiều phụ nữ trì hoãn hoặc từ chối sinh con, và giới trẻ chọn không kết hôn. Dân số nước này đã giảm ba năm liên tiếp tính đến 2024, làm dấy lên lo ngại về lực lượng lao động thu hẹp, gánh nặng an sinh xã hội gia tăng và triển vọng tăng trưởng dài hạn bị đe dọa.

Chi phí đắt đỏ

Theo Viện Nghiên cứu Dân số YuWa tại Bắc Kinh , chi phí trung bình để nuôi một đứa trẻ ở Trung Quốc đến năm 18 tuổi là 538.000 nhân dân tệ (74.931 USD), cao hơn 6,3 lần GDP bình quân đầu người của nước này. Trung Quốc hiện là một trong những nơi đắt đỏ nhất thế giới để nuôi con, vượt qua cả Mỹ và Nhật Bản.

Chi phí nuôi dạy con cao đến mức người Trung Quốc gọi trẻ em là “những đứa trẻ ăn vàng” – như một cách thể hiện sự quá tải tài chính.

Trong bối cảnh đó, các chính sách trợ cấp được tung ra hiện nay vẫn chưa chạm đến gốc rễ của vấn đề. Áp lực giáo dục, chi phí nhà ở quá cao, thiếu các dịch vụ chăm sóc trẻ em, cùng với văn hóa công sở chưa thân thiện với phụ nữ sinh con là những rào cản lớn. Nhiều phụ nữ lo sợ mất việc hoặc bị phân biệt nếu nghỉ thai sản.

Một vài địa phương đã triển khai các biện pháp mang tính đột phá. Ví dụ, tại Thiên Môn, các cặp vợ chồng sinh con thứ ba có thể được giảm 16.500 USD khi mua nhà. Tuy vậy, những sáng kiến này chủ yếu xuất hiện rải rác, áp dụng cục bộ cho một số nhóm dân cư nhất định, và thiếu khả năng nhân rộng trên toàn quốc.

Vấn đề bất bình đẳng giới cũng tiếp tục là rào cản. Phụ nữ vẫn gánh phần lớn trách nhiệm chăm sóc gia đình , trong khi chính sách nghỉ thai sản giữa hai giới không cân bằng. Mẹ có thể nghỉ từ 128 đến 158 ngày, trong khi cha chỉ được nghỉ vài ngày, tùy từng địa phương. Những lời kêu gọi về chính sách nghỉ phép công bằng hơn vẫn chưa được hiện thực hóa.

Chính vì thế, tương tự nhiều quốc gia Đông Á khác, giới trẻ Trung Quốc đang ngày càng mất hứng thú với hôn nhân và sinh con. Một khảo sát năm 2022 cho thấy khoảng 90% người được hỏi không sẵn sàng sinh thêm con, ngay cả khi được hỗ trợ 12.000 nhân dân tệ mỗi năm – mức cao hơn gấp bốn lần con số vừa được chính phủ công bố.

Dự báo từ Liên hợp quốc cho thấy dân số Trung Quốc có thể giảm 204 triệu người trong giai đoạn 2024–2054, và đến cuối thế kỷ, dân số có thể chỉ còn 786 triệu người – tương đương thời điểm những năm 1950.

Trung Quốc đẩy mạnh hỗ trợ tài chính cho các gia đình

Ngày 28/7, chính phủ trung ương Trung Quốc công bố một khoản trợ cấp mới dành cho trẻ em, theo đó các gia đình có con dưới ba tuổi sẽ nhận 3.000 nhân dân tệ (417,76 USD) mỗi năm cho mỗi trẻ. Thông báo được đưa ra không lâu sau khi Bắc Kinh công bố kế hoạch triển khai giáo dục mầm non miễn phí trên toàn quốc.

Theo giới quan sát, những động thái gần đây từ chính quyền trung ương Trung Quốc cho thấy một bước chuyển đáng chú ý trong cách tiếp cận vấn đề dân số. Lần đầu tiên, các biện pháp hỗ trợ tài chính được triển khai đồng bộ ở cấp quốc gia nhằm khuyến khích sinh con, thay vì chỉ phụ thuộc vào sáng kiến của chính quyền địa phương như trước.

Cùng với đó, kế hoạch phổ cập giáo dục mầm non miễn phí được kỳ vọng sẽ tạo nền tảng cho các chính sách hỗ trợ gia đình quy mô lớn hơn trong thời gian tới.

Dù vậy, các chuyên gia nhận định rằng các gói hỗ trợ tài chính đơn lẻ khó có thể đảo ngược được xu hướng sinh thấp nếu không đi kèm với cải cách sâu rộng. Việc nuôi dạy con không chỉ cần trở nên dễ tiếp cận hơn về mặt kinh tế, mà còn phải trở thành một lựa chọn thực sự hấp dẫn với các gia đình trẻ. Điều này đòi hỏi sự hỗ trợ toàn diện về thời gian, lao động cũng như các chính sách giúp cân bằng giữa công việc và cuộc sống.

Bên cạnh yếu tố kinh tế, nhiều ý kiến cũng nhấn mạnh đến vai trò của thay đổi văn hóa. Việc chăm sóc con cái hiện vẫn chủ yếu được xem là trách nhiệm của phụ nữ, trong khi nam giới ít được khuyến khích tham gia. Giới phân tích cho rằng chỉ khi có sự chia sẻ trách nhiệm rõ ràng hơn trong gia đình – được củng cố bởi chính sách và thay đổi trong nhận thức xã hội – thì việc sinh con mới bớt trở thành gánh nặng đối với các cặp vợ chồng trẻ tại Trung Quốc.