"Chúng tôi tiếp tục" - Bài học từ tiệm bánh mochi Nhật hơn 1.000 năm tuổi dành cho bất cứ doanh chủ nào đang muốn buông xuôi vì Covid-19

Gia đình của Naomi Hasegawa bán bánh mochi nướng trong một cửa tiệm nhỏ làm bằng gỗ tuyết tùng bên cạnh một ngôi đền cổ ở Kyoto. Gia đình bà đã bắt đầu kinh doanh để cung cấp đồ uống giải khát cho những du khách mệt mỏi đến từ khắp Nhật Bản để cầu nguyện vượt qua đại dịch từ năm 1000.

Giờ đây, hơn một thiên niên kỷ sau, một căn bệnh mới đã tàn phá nền kinh tế ở cố đô, khi lượng khách du lịch ổn định một thời của nó đã suy giảm. Nhưng bà Hasegawa không quá lo lắng về tài chính của doanh nghiệp mình.

Giống như nhiều doanh nghiệp ở Nhật Bản, cửa hàng của gia đình bà, Ichiwa, có tầm nhìn xa. Bằng cách đặt truyền thống và sự ổn định lên trên lợi nhuận và tăng trưởng, Ichiwa đã vượt qua chiến tranh, bệnh dịch, thiên tai và sự trỗi dậy hay lụy bại của các đế chế. Trải qua bao đời, bánh bột gạo của cửa hiệu vẫn nguyên vẹn như thời gian đầu.

Các doanh nghiệp như vậy có thể kém năng động hơn so với các doanh nghiệp ở các nước khác. Nhưng khả năng phục hồi của họ mang lại bài học cho các doanh nghiệp ở những nơi như Mỹ, nơi virút corona đã khiến hàng chục nghìn người phải phá sản.

Nhật Bản – Cường quốc của các doanh nghiệp lâu đời

Kenji Matsuoka, cựu giáo sư về kinh doanh tại Đại học Ryukoku ở Kyoto, cho biết: “Nếu nhìn vào sách giáo khoa kinh tế, các doanh nghiệp được cho là phải tối đa hóa lợi nhuận, mở rộng quy mô, thị phần và tốc độ tăng trưởng. Nhưng nguyên tắc hoạt động của các doanh nghiệp này hoàn toàn khác.”

Ông nói thêm: “Ưu tiên số 1 của họ là được tiếp tục. Mỗi thế hệ giống như một người chạy trong cuộc chạy tiếp sức. Điều quan trọng là chuyền được chiếc gậy tiếp sức.”

Nhật Bản là một siêu cường kinh doanh lâu đời. Theo một nghiên cứu của Viện Nghiên cứu Quản lý Centennial có trụ sở tại Tokyo, đất nước này là nơi sinh sống của hơn 33.000 doanh nghiệp với ít nhất 100 năm lịch sử, chiếm hơn 40% con số của toàn thế giới. 

Hơn 3.100 đã hoạt động trong ít nhất hai thế kỷ. Khoảng 140 đã tồn tại trong hơn 500 năm. Và ít nhất 19 doanh nghiệp tuyên bố đã liên tục hoạt động kể từ thiên niên kỷ đầu tiên. 

Những doanh nghiệp này, những “shinise”, là nguồn gốc của cả niềm tự hào và sự mê hoặc. Chính quyền địa phương quảng bá sản phẩm của họ. Sách quản lý kinh doanh giải thích bí mật thành công của họ. Và toàn bộ hướng dẫn du lịch được dành cho họ.

Hầu hết các doanh nghiệp lâu đời này, như Ichiwa, là các doanh nghiệp nhỏ, do gia đình tự quản, kinh doanh hàng hóa và dịch vụ truyền thống. Nhưng một số khác nằm trong số các công ty nổi tiếng nhất của Nhật Bản, bao gồm Nintendo, công ty bắt đầu sản xuất thẻ bài cách đây 131 năm và thương hiệu nước tương Kikkoman, ra đời từ năm 1917.

Bí quyết tồn tại của Ichiwa

(Nguồn: The New York Times)

Theo bà Hasegawa, để tồn tại trong một thiên niên kỷ, một doanh nghiệp không thể chỉ chạy theo lợi nhuận. Nó phải có một mục đích cao hơn. Trong trường hợp của Ichiwa, đó là thiên hướng tôn giáo: phục vụ những người hành hương đến đền thờ.

Những giá trị cốt lõi đó được gọi là “kakun” hay quy tắc gia đình, đã định hướng cho nhiều quyết định kinh doanh của công ty qua nhiều thế hệ. Họ chăm sóc nhân viên của mình, hỗ trợ cộng đồng và cố gắng tạo ra một sản phẩm truyền cảm hứng tự hào. Đối với Ichiwa, điều đó có nghĩa là làm một việc và làm tốt điều này, một cách tiếp cận kinh doanh rất Nhật Bản.

Cửa hàng đã từ chối nhiều cơ hội mở rộng, bao gồm gần đây nhất, yêu cầu từ Uber Eats để bắt đầu giao hàng trực tuyến. Mochi vẫn là món duy nhất trong thực đơn, và nếu bạn muốn uống gì đó, bạn sẽ có lựa chọn là trà xanh rang.

Trong phần lớn lịch sử của Ichiwa, những người phụ nữ của gia đình Hasegawa đã làm mochi ít nhiều theo cách giống nhau. Họ luộc gạo trong nước lấy từ một con suối nhỏ đổ vào hầm của cửa hàng, nghiền thành bột nhão và sau đó nặn thành những viên tròn mà họ nhẹ nhàng nướng trên xiên gỗ trên một hibachi (một loại lò nướng) nhỏ bằng gang.

(Nguồn: The New York Times)

Lớp vỏ caramen của gạo được phết một lớp tương miso ngọt và phục vụ nóng cho những người đến viếng đền, trước khi món ăn tinh tế nguội đi và trở nên cứng và dai.

Ichiwa đã nhượng bộ một chút đối với sự hiện đại. Sở y tế địa phương đã cấm sử dụng nước giếng. Một chiếc máy mochi ẩn trong nhà bếp để giã gạo, tiết kiệm vài giờ làm việc mỗi sáng. Và, sau nhiều thế kỷ hoạt động trên hệ thống tín nhiệm (khách hàng tự trả giá), Ichiwa đã tính giá cố định cho mỗi đĩa bánh, một sự thay đổi mà nó đã thiết lập vào khoảng sau Thế chiến thứ hai khi doanh nghiệp bắt đầu chú ý hơn đến tài chính của mình.

Xu hướng chung của các doanh nghiệp Nhật Bản lâu đời

Các công ty Nhật Bản tồn tại lâu nhất thường do họ không thích rủi ro,  hình thành một phần bởi các cuộc khủng hoảng trong quá khứ, và tích trữ nhiều tiền mặt.

Đó là đặc điểm chung giữa các doanh nghiệp Nhật Bản và là một phần lý do mà nước này cho đến nay vẫn tránh được tỷ lệ phá sản cao của Mỹ trong thời kỳ đại dịch. Tomohiro Ota, một nhà phân tích tại Goldman Sachs, cho biết ngay cả khi  các doanh nghiệp Nhật Bản kiếm được một số lợi nhuận, họ cũng không tăng chi tiêu vốn của mình. 

Các doanh nghiệp lớn sở hữu các khoản dự trữ đáng kể để đảm bảo rằng họ có thể tiếp tục trả lương và đáp ứng các nghĩa vụ tài chính khác của mình trong trường hợp kinh tế suy thoái hoặc khủng hoảng. Theo ông Ota, nhưng ngay cả các doanh nghiệp nhỏ hơn cũng có xu hướng có mức nợ thấp và luôn sẵn có chi phí hoạt động trung bình từ một đến hai tháng.

Khi họ cần hỗ trợ, nguồn tài chính rất rẻ và sẵn có. Lãi suất ở Nhật Bản đã ở mức thấp trong nhiều thập kỷ và một gói kích thích của chính phủ được đưa ra để ứng phó với đại dịch đã khắc phục hiệu quả những khó khăn đối với hầu hết các doanh nghiệp nhỏ.

Các shinise nhỏ thường sở hữu các cơ sở của riêng họ và dựa vào các thành viên trong gia đình để giúp giảm chi phí về lương, cho phép họ dự trữ tiền mặt. Khi Toshio Goto, giáo sư tại Trường Cao học Kinh tế Nhật Bản và giám đốc đại diện của Viện Nghiên cứu Quản lý Centennial, thực hiện một cuộc khảo sát vào mùa hè này về các công ty có tuổi đời ít nhất 100 năm, hơn 1/4 cho biết họ có đủ tiền để hoạt động trong hai năm hoặc lâu hơn.

Chuyển mình trước áp lực của thời đại

(Nguồn: The New York Times)

Tuy nhiên, điều đó không có nghĩa là các doanh nghiệp lâu đời không hề thay đổi. Nhiều công ty bắt đầu trong khoảng thời gian 200 năm khi Nhật Bản phần lớn đóng cửa với thế giới bên ngoài, tạo ra một môi trường kinh doanh ổn định. Nhưng trong thế kỷ qua, để sống sót, họ cần tìm kiếm sự cân bằng giữa việc bảo tồn truyền thống và thích ứng với các điều kiện thị trường thay đổi nhanh chóng.

Đối với một số công ty, điều đó có nghĩa là phải thay đổi hoạt động kinh doanh cốt lõi của họ. NBK, một công ty vật liệu từng chỉ sản xuất ấm đun nước bằng sắt từ năm 1560, hiện đang sản xuất các bộ phận máy móc công nghệ cao. Hosoo, một nhà sản xuất kimono 332 tuổi ở Kyoto, đã mở rộng lĩnh vực kinh doanh dệt may sang đồ nội thất gia đình và thậm chí cả đồ điện tử.

Đối với những doanh nghiệp khác, theo kịp thời đại có thể khó khăn, đặc biệt là những doanh nghiệp, như Tanaka Iga Butsugu, đang bán các sản phẩm truyền thống.

Tanaka Iga đã sản xuất hàng hóa liên quan Phật giáo ở Kyoto từ năm 885. Những ngôi đền thờ gia đình của Tanaka Iga có thể được bán với giá hàng trăm nghìn USD. Masaichi Tanaka, chủ tịch đời thứ 70 của doanh nghiệp này cho biết đại dịch đã rất "khó khăn", nhưng những thách thức lớn nhất mà công ty của ông và nhiều công ty khác phải đối mặt là xã hội già hóa của Nhật Bản và thị hiếu thay đổi.

Một số công ty đã đóng cửa vì chủ sở hữu không tìm được người kế nhiệm. Đối với ông Tanaka, việc thay thế những thợ truyền thống lành nghề ngày càng khó hơn. Công việc kinh doanh đang bế tắc vì ngày nay ít người đến những ngôi đền mà ông cung cấp sản phẩm. 

Và những ngôi nhà mới hiếm khi được thiết kể để đặt butsudan, nơi thường chiếm một vị trí đặc biệt của riêng nó trong một căn phòng kiểu Nhật Bản truyền thống với sàn trải chiếu tatami và cửa trượt bằng giấy.

(Nguồn: The New York Times)

Ngược lại, Ichiwa không phải bận tâm vì những lo lắng đó. Gia đình đông người, kinh doanh nhỏ, và kỹ năng đặc biệt duy nhất cần thiết để nướng mochi là khả năng chịu nhiệt từ lò nướng.

Nhưng bà Hasegawa, 60 tuổi, thừa nhận đôi khi bà cảm thấy áp lực về lịch sử của cửa hàng. Mặc dù công việc kinh doanh không mang lại nhiều thu nhập, nhưng mọi người trong gia đình từ khi còn nhỏ “đã được cảnh báo rằng miễn là ai trong chúng ta vẫn còn sống, chúng ta cần phải tiếp tục”

Bà nói thêm một lý do khiến "chúng tôi tiếp tục" là "bởi vì tất cả chúng tôi đều ghét ý tưởng là người từ bỏ nó (truyền thống gia đình)."

Nguồn: New York Times