“Cuộc chiến” giữa taxi truyền thống và công nghệ: Do chính sách chậm, lỏng lẻo

Quyết định số 24/QĐ-BGTVT (QĐ 24) ngày 7-1-2016 của Bộ trưởng Bộ Giao thông Vận tải (GTVT) về kế hoạch thí điểm triển khai ứng dụng khoa học công nghệ hỗ trợ quản lý và kết nối hoạt động vận tải hành khách theo hợp đồng, đã cho phép Grab taxi thí điểm hoạt động ở 5 địa phương trong 2 năm (đến tháng 1-2018) tại: Hà Nội, TP HCM, Đà Nẵng, Khánh Hòa, Quảng Ninh.

Có vấn đề về định danh và áp đặt quy định

Khi hết thời hạn thí điểm, Chính phủ đồng ý kéo dài thời gian thí điểm đến khi có nghị định (NĐ) mới thay thế NĐ 86/2014/NĐ-CP quy định về kinh doanh và điều kiện kinh doanh vận tải bằng ôtô có hiệu lực (NĐ 86).

Trong quá trình thí điểm, hàng loạt bất cập đã xảy ra đối với loại hình dịch vụ vận tải mới này. "Cuộc chiến" giữa taxi công nghệ và các taxi truyền thống kéo dài dai dẳng trên cả nước, đỉnh điểm là hãng taxi Vinasun kiện Grab (Báo Người Lao Động đã liên tục thông tin). Đây cũng là lý do chính khiến việc ban hành NĐ thay thế NĐ 86 chưa thể được thực hiện, dù đã qua 6 lần dự thảo.

Xe của các hãng taxi truyền thống chờ đón khách ở Cảng Hàng không Pleiku Ảnh: HOÀNG THANH

Ông Nguyễn Văn Quyền, Chủ tịch Hiệp hội Vận tải ôtô Việt Nam, cho rằng trong việc triển khai thí điểm theo Quyết định 24 có sự nhầm lẫn trong phân loại hình kinh doanh vận tải. Bởi theo Luật Giao thông đường bộ, kinh doanh vận tải taxi là loại hình vận tải khách, trong đó hành trình đi theo nhu cầu của khách; tiền cước tính theo số km xe chạy. Với hình thức Grab đang kinh doanh hiện nay thì loại hình này đang đúng với tiêu chí kinh doanh taxi.

Ông Quyền đánh giá việc nhầm lẫn nêu trên dẫn đến bất bình đẳng trong thực hiện điều kiện kinh doanh giữa kinh doanh vận tải loại hình hợp đồng và loại hình taxi truyền thống. Taxi truyền thống bị nhà nước quản lý tới 13 điều kiện kinh doanh, còn với hình thức vận tải theo hợp đồng thì chỉ 2 điều kiện. "Xác định Grab là kinh doanh công nghệ thì sai" - ông Quyền nêu quan điểm.

Cần rõ ràng, công bằng

Ông Tạ Long Hỷ, Chủ tịch Hiệp hội Taxi TP HCM, thẳng thắn nói ông và các đồng nghiệp không mặn mà với tranh cãi kéo dài suốt 2-3 năm qua giữa taxi truyền thống và Uber hay Grab. "Đây là quá trình chúng tôi khiếu nại, đấu tranh để đòi công bằng, bình đẳng về mặt chính sách, điều kiện kinh doanh giữa 2 loại hình kinh doanh vận tải hoàn toàn giống nhau về bản chất, cùng đối tượng phục vụ nhưng chính sách khác nhau. Một bên thì quá chặt chẽ, nhiêu khê; một bên thì gần như không có điều kiện gì" - ông Hỷ nói và nhấn mạnh chính vì tách 2 loại hình vận tải vốn giống nhau (vì đều là taxi) để quản lý khác nhau nên đã tạo ra xích mích lâu nay.

Theo luật sư Trương Anh Tú (Hà Nội), nếu định danh Grab là hãng kinh doanh vận tải taxi thì không dám chắc họ còn tiếp tục hoạt động ở Việt Nam hay không, vì tất cả lợi thế lợi ích của họ bị triệt tiêu. Tuy nhiên, khi thị phần của các hãng taxi truyền thống đang rơi vào tay Grab, nó đem lại sự lựa chọn mới trong kinh doanh vận tải và có lẽ đây cũng là cơ hội cho taxi truyền thống chuyển mình trong thời đại mới.

Nếu ở bản dự thảo NĐ thay thế NĐ 86 trình Chính phủ ngày 31-7 được Bộ GTVT dành riêng một chương về "xe hợp đồng điện tử" thì ở dự thảo lần thứ 6 đang trình Chính phủ, Bộ GTVT đã bỏ hoàn toàn khái niệm trên, thay bằng định nghĩa mới về hình thức "kinh doanh taxi".

Dự thảo định nghĩa việc kinh doanh vận tải hành khách bằng taxi là sử dụng ôtô có sức chứa dưới 9 chỗ (gồm cả lái xe) để vận chuyển hành khách; có lịch trình và hành trình theo yêu cầu của hành khách; có sử dụng đồng hồ tính tiền để tính cước chuyến đi hoặc sử dụng phần mềm để đặt xe, hủy chuyến, tính cước chuyến đi và kết nối với hành khách thông qua môi trường mạng. Như vậy, những xe dưới 9 chỗ đang ký hợp đồng điện tử như dịch vụ GrabCar trên ứng dụng Grab, thông qua các HTX vận tải, doanh nghiệp (DN) vận tải đều được coi là "xe taxi" và phải gắn mào, lắp đồng hồ tính tiền… như taxi truyền thống.

Theo ông Hỷ, nguyên nhân chậm trễ ban hành là do dự thảo phải lấy ý kiến các bộ, ngành và các bên liên quan. Vì các bên đang có nhiều quan điểm khác nhau nên ban soạn thảo phải mổ xẻ các vấn đề để mọi thứ minh bạch, rõ ràng hơn, để có văn bản pháp luật tạo nền tảng kinh doanh công bằng, bình đẳng.

Thị trường sẽ quyết định

Ông Nguyễn Công Hùng, Phó Chủ tịch Hiệp hội Vận tải ôtô Việt Nam, cho biết đã ký "tâm thư" gửi Thủ tướng Chính phủ về những bất cập trong sửa đổi NĐ 86. Văn bản đề nghị phải xác định đúng bản chất của loại hình vận tải và có biện pháp quản lý đối với loại hình kinh doanh mới phát sinh chưa có trong hệ thống pháp luật, tạo công bằng và bình đẳng giữa DN trong nước với nhà đầu tư nước ngoài, để ngăn chặn lợi ích nhóm tinh vi.

Ông Tạ Long Hỷ đồng tình với dự thảo lần thứ 6 của Bộ GTVT, khi quy định tất cả xe 9 chỗ ngồi trở xuống mà chở khách, đều là taxi. "Hãng nào có công nghệ hay, giỏi cứ bổ sung và tác động vào. Xã hội và thị trường sẽ quyết định nên sự phát triển" - ông Hỷ nói.

Chiều 29-12, ông Trần Bảo Ngọc - Vụ trưởng Vụ Vận tải, Bộ GTVT - cho biết dự thảo NĐ thay thế NĐ 86 đã xong các quy trình. Trên cơ sở ý kiến chỉ đạo của Thủ tướng, Bộ GTVT sẽ hoàn thiện dự thảo. Chậm nhất thì khoảng 1 tháng nữa sẽ trình lại để Thủ tướng ký ban hành.