Dự án bí mật của Trung Quốc nhằm nắm ‘át chủ bài’ của phương Tây

Đó là chiếc máy có thể tạo ra các loại chip bán dẫn tiên tiến – nền tảng để phát triển trí tuệ nhân tạo, điện thoại thông minh và các hệ thống vũ khí chủ lực, có thể giúp Trung Quốc giành ưu thế quân sự của phương Tây, Reuters đưa tin.

Hoàn thành vào đầu năm nay và đang trong giai đoạn thử nghiệm, chiếc máy này chiếm gần như toàn bộ diện tích một nhà xưởng ở Thâm Quyến. Nó được nhóm kỹ sư từng làm việc cho tập đoàn bán dẫn Hà Lan ASML chế tạo, sử dụng công nghệ máy quang khắc cực tím (EUV).

EUV đóng vai trò trung tâm trong “Chiến tranh Lạnh công nghệ ”. Công nghệ này dùng chùm tia cực tím bước sóng cực ngắn để khắc các mạch điện mỏng hơn hàng nghìn lần so với sợi tóc người lên các tấm wafer silicon. Mạch càng nhỏ, chip càng mạnh. Cho đến nay, phương Tây vẫn độc quyền về năng lực này.

Chiếc máy của Trung Quốc đã vận hành và tạo ra ánh sáng cực tím EUV, nhưng chưa sản xuất được chip hoạt động hoàn chỉnh, các nguồn tin cho biết.

Tháng 4 năm nay, Giám đốc điều hành ASML Christophe Fouquet phát biểu rằng Trung Quốc sẽ cần “rất, rất nhiều năm” để phát triển công nghệ này. Tuy nhiên, việc chế tạo chiếc máy trên cho thấy Trung Quốc có thể đã tiến gần hơn mục tiêu tự chủ bán dẫn so với dự đoán của các nhà phân tích.

Dù vậy, Trung Quốc vẫn đối mặt với những thách thức kỹ thuật lớn, đặc biệt trong việc tái tạo các hệ thống quang học chính xác, lĩnh vực mà các nhà cung cấp phương Tây đang dẫn đầu.

Nỗ lực tuyển người

Theo hai nguồn tin, linh kiện từ những máy ASML đời cũ trên thị trường thứ cấp đã giúp Trung Quốc chế tạo chiếc máy mới.

Đột phá này là kết quả của sáng kiến được thực hiện suốt 6 năm nhằm đạt được tự chủ bán dẫn, một trong những ưu tiên hàng đầu của Chủ tịch Tập Cận Bình. Dù mục tiêu của Trung Quốc về bán dẫn đã được công khai, dự án EUV tại Thâm Quyến vẫn được thực hiện một cách bí mật, các nguồn tin tiết lộ.

Dự án nằm trong chiến lược bán dẫn quốc gia, dưới chỉ đạo của Phó Thủ tướng Đinh Tiết Tường.

Theo các nguồn tin, Tập đoàn viễn thông Huawei đóng vai trò then chốt trong việc điều phối mạng lưới các doanh nghiệp và viện nghiên cứu nhà nước trên khắp cả nước, với sự tham gia của hàng nghìn kỹ sư.

Dù dự án EUV do chính phủ Trung Quốc điều hành, nhưng Huawei tham gia mọi khâu, từ thiết kế chip, thiết bị sản xuất, đến chế tạo và tích hợp cuối cùng vào các sản phẩm như điện thoại thông minh. Chủ tịch Huawei Nhậm Chính Phi trực tiếp báo cáo tiến độ với các lãnh đạo cấp cao Trung Quốc.

Mỹ đưa Huawei vào danh sách hạn chế từ năm 2019, để cấm các công ty Mỹ làm ăn với tập đoàn này nếu không có giấy phép.

Theo các nguồn tin, kể cả trong nội bộ Huawei cũng ít nhân viên biết hết về quy mô của dự án. “Các nhóm được tách biệt với nhau để bảo vệ tính bảo mật. Họ không biết các nhóm khác đang làm gì”, một nguồn tin nói.

“Mục tiêu là cuối cùng Trung Quốc có thể sản xuất chip tiên tiến trên những cỗ máy hoàn toàn do Trung Quốc chế tạo. Trung Quốc muốn loại Mỹ ra khỏi chuỗi cung ứng của mình 100%”, nguồn tin nói.

Cho đến nay, chỉ có 1 công ty làm chủ được công nghệ EUV là ASML, trụ sở tại Veldhoven (Hà Lan). Các cỗ máy của họ, mỗi chiếc trị giá khoảng 250 triệu USD, đóng vai trò không thể thiếu để sản xuất những con chip tiên tiến nhất do các hãng như Nvidia và AMD thiết kế, được chế tạo bởi các nhà sản xuất chip như TSMC, Intel và Samsung.

ASML cho biết họ chế tạo chiếc máy EUV đầu tiên vào năm 2001, và phải mất gần 2 thập kỷ cùng hàng tỷ euro đầu tư cho nghiên cứu và phát triển trước khi có thể thương mại hóa chip đầu tiên vào năm 2019.

Hiện ASML chỉ cung cấp máy EUV cho các đồng minh của Mỹ như Đài Loan (Trung Quốc), Hàn Quốc và Nhật Bản.

Từ năm 2018, Mỹ bắt đầu gây sức ép lên Hà Lan để nước này ngăn ASML bán EUV cho Trung Quốc.

Một số kỹ sư và nhà khoa học gốc Trung Quốc đã và đang làm việc cho ASML. Hai nhân viên người Trung Quốc đang làm việc cho ASML nói với Reuters rằng người của Huawei đã tiếp cận họ ít nhất từ năm 2020.

Năm 2019, ASML thắng kiện vụ đòi một cựu kỹ sư người Trung Quốc bồi thường 845 triệu USD vì đánh cắp bí mật thương mại, nhưng bị đơn sau đó tuyên bố phá sản và tiếp tục làm việc tại Bắc Kinh với sự hỗ trợ của chính phủ Trung Quốc.