EVFTA sẽ ảnh hưởng ra sao đến quan hệ thương mại EU với phần còn lại của ASEAN?

Hiệp định thương mại tự do giữa Liên minh châu Âu với Singapore và Việt Nam chính là một động lực lớn để các nền kinh tế lớn khác ở Đông Nam Á đẩy nhanh tiến độ giành được các hiệp định thương mại của riêng họ với EU. 

Điều đó có lẽ sẽ không dễ dàng. Các cuộc đàm phán riêng của EU với Indonesia và Philippines đang diễn ra, nhưng bị cản trở bởi sự phản đối của Jakarta về kế hoạch cấm nhập khẩu dầu cọ của EU và mối quan tâm của châu Âu với cuộc chiến ma túy gây tranh cãi của Tổng thống Philippines Rodrigo Duterte. 

Trong khi đó, các cuộc đàm phán thương mại của EU với Malaysia - nơi lệnh cấm dầu cọ cũng là một vấn đề gây tranh cãi - cũng như với Thái Lan đã bị đình trệ trong nhiều năm. 

Tuy nhiên, EU vẫn đang nỗ lực thúc đẩy các thỏa thuận này tiến lên phía trước. Ủy viên Thương mại châu Âu, bà Báilia Malmstrom, đã lưu ý rằng thỏa thuận với Việt Nam là "một cột mốc quan trọng" có thể thúc đẩy tiến độ các cuộc đàm phán với bốn quốc gia khác. Năm ngoái, EU là đối tác thương mại lớn thứ hai của Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á, sau Trung Quốc, với thương mại song phương trị giá khoảng 263 tỷ USD. EU cũng là nhà đầu tư lớn nhất trong ASEAN, đã bơm 374 tỷ USD đầu tư trực tiếp nước ngoài vào khu vực vào cuối năm 2017. 

Các thỏa thuận thương mại với Việt Nam và Singapore rất quan trọng khi đây là hai nước chiếm hơn 45% tổng thương mại EU-ASEAN năm ngoái. Indonesia, Philippines, Malaysia và Thái Lan chiếm tổng 50% thương mại EU-ASEAN, theo phân tích của Nikkei Asian Review về dữ liệu thương mại EU. Bốn quốc gia ASEAN khác - Brunei, Campuchia, Lào và Myanmar - chiếm 5% còn lại.

Các nhà phân tích dự đoán rằng, vì các hiệp ước với Singapore và Việt Nam sẽ cắt giảm thuế đối với hầu hết hàng xuất khẩu từ các nước đó sang EU, bốn nước còn lại - Indonesia, Philippines, Malaysia và Thái Lan - có nguy cơ bị bỏ lại phía sau nếu như không có thỏa thuận riêng.

"Điều quan trọng là một hiệp định thương mại tự do mang lại đầu tư cho quốc gia có liên quan, và dòng đầu tư này được kéo từ các quỹ tiềm năng ở các quốc gia không có thỏa thuận thương mại", Bridget Welsh, phó giáo sư của khoa học chính trị tại Đại học John Cabot nói. 

Văn phòng Chiến lược và Chính sách Thương mại của Thái Lan hồi tháng trước đã cảnh báo rằng các nhà cung cấp ô tô và nhà lắp ráp linh kiện công nghệ trong nước có thể chuyển hoạt động sang Việt Nam để tận dụng lợi thế của hàng xuất khẩu miễn thuế sang thị trường châu Âu. 

Theo ước tính, thỏa thuận này có thể thúc đẩy xuất khẩu Việt Nam sang EU, trị giá 42,5 tỷ USD vào năm ngoái, lên tới 20% và có thể tăng tổng sản phẩm quốc nội lên tới 3% vào năm 2023.

Thương mại EU-Thái Lan được định giá chỉ 13,4 tỷ đô la trong 4 tháng đầu năm nay, giảm từ 15,1 tỷ đô la so với cùng kỳ năm trước. Một số nhà kinh tế Thái Lan cho rằng các nhà đầu tư chuyển vốn sang Việt Nam để đón đầu lợi ích từ hiệp định thương mại tự do, dự kiến ​​sẽ có hiệu lực vào cuối năm nay.

"Nếu Thái Lan và EU không thể đạt được thỏa thuận về thỏa thuận FTA với khung thời gian rõ ràng, Thái Lan có thể mất cơ hội nâng cấp ngành sản xuất theo hướng công nghệ của tương lai", Trung tâm nghiên cứu Kasikorn có trụ sở tại Bangkok cho biết trong một báo cáo ra mắt hồi tháng 5. 

Thái Lan bắt đầu đàm phán với EU vào năm 2013, nhưng các cuộc đàm phán đã bị đình trệ vào năm sau sau cuộc đảo chính của quân đội Thái Lan. Auramon Supthaweethum, Tổng giám đốc Cục đàm phán thương mại Thái Lan, nói với truyền thông trong tuần qua rằng chính phủ mới của Thái Lan đã bật đèn xanh để "hồi sinh các cuộc đàm phán FTA với EU". 

"Điều quan trọng là các nước ASEAN khác phải bắt kịp EU để thu hẹp khoảng cách của "sân chơi" ASEAN" ông Suthiphand Chirathivat, giám đốc điều hành tại Trung tâm nghiên cứu ASEAN tại Đại học Chulalongkorn nói. 

Cuộc thảo luận thương mại với Malaysia, đã bị đình trệ từ năm 2012, chỉ hai năm sau khi chúng bắt đầu. Các cuộc đàm phán khó có thể bắt đầu lại sớm, đặc biệt là vì Malaysia đang đe dọa sẽ kiện EU lên WTO về kế hoạch loại bỏ nhập khẩu dầu cọ từ Indonesia và Malaysia vào năm 2030 vì những lo ngại về môi trường. 

Indonesia là nhà sản xuất dầu cọ lớn nhất thế giới, tiếp theo là Malaysia. "Ở giai đoạn này, chúng tôi không có dấu hiệu nào cho thấy khi nào các cuộc đàm phán về FTA EU-Malaysia có thể nối lại", Maria Castillo Fernandez, đại sứ của EU tại Malaysia, nói thêm rằng "Malaysia và EU đang đánh giá cơ hội để tiếp tục đàm phán".