Gạo Việt ‘phanh gấp’ trước động thái cứng rắn của Philippines

Đà tăng bị “phanh gấp” rồi đảo chiều

Đầu tháng 8, ngay khi Philippines - khách hàng số một của gạo Việt - công bố tạm ngưng nhập khẩu 60 ngày từ 1/9, thị trường gạo Việt đã có nhiều biến động lớn. Ngay lập tức, giá xuất khẩu bứt tốc tăng, do các nhà nhập khẩu Philippines gấp rút gom hàng trước khi “cửa” đóng. Trong tuần đầu, nhiều doanh nghiệp ghi nhận giá gạo 5% tấm, OM5451, OM18 hay Đài Thơm 8 tăng đều.

Thế nhưng “cơn sóng” này chỉ kéo dài chớp nhoáng. Khi nhu cầu từ Philippines tạm lắng, thị trường rơi vào trạng thái “phanh gấp”: Đà tăng bị chặn đứng, giá không còn leo thang mà lập tức giảm nhẹ rồi trượt xuống mức thấp hơn. Cụ thể, gạo 5% tấm từ mức cao giữa tháng thì đến những ngày cuối tháng đã hạ 10 USD/tấn, còn 389 USD/tấn; OM5451 chỉ còn 420 USD/tấn, OM18 và Đài Thơm 8 về mức 460 - 475 USD/tấn, giảm 30 - 40 USD/tấn so với đầu tháng.

Theo doanh nghiệp, cú “phanh gấp” này không chỉ do Philippines ngưng nhập mà còn do hiệu ứng tâm lý với các thị trường khác. Khách hàng Trung Quốc và châu Phi tạm dừng đơn hàng để “nghe ngóng” diễn biến giá. Trong khi đó, nguồn cung dư thừa từ Thái Lan, Campuchia và đặc biệt là Ấn Độ đã đẩy doanh nghiệp gạo Việt vào thế khó giữ giá cao.

Hệ quả nhanh chóng lan sang thị trường nội địa. Tại ĐBSCL, giá lúa giảm bình quân 1.500 - 1.700 đồng/kg so với tháng trước: OM18, Đài Thơm 8 còn 5.500 - 5.700 đồng/kg; OM5451 từ 5.100 - 5.200 đồng/kg; IR50404 khoảng 5.100 đồng/kg. Dù vậy, vì vụ hè thu đã cơ bản kết thúc, ảnh hưởng đến thu nhập nông dân chưa quá lớn.

Philippines có thể sớm nối lại nhập khẩu

Lệnh tạm ngừng nhập khẩu gạo trong 60 ngày của Philippines đang thu hút sự quan tâm lớn từ thị trường. Tuy nhiên, nhiều tín hiệu cho thấy quốc gia này sẽ mở cửa trở lại sớm hơn dự kiến, khi áp lực về nguồn cung và giá gạo trong nước ngày càng gia tăng.

Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp Philippines Francisco Tiu-Laurel Jr. khẳng định trên trang Facebook cá nhân rằng: “Lệnh cấm 60 ngày có thể được rút ngắn hoặc kéo dài tùy tình hình thực tế”.

Cơ quan Thống kê Philippines (PSA) cho biết sản lượng lúa 6 tháng đầu năm đạt hơn 9 triệu tấn, tăng 6,4% so với cùng kỳ năm trước. Tháng 9 - 10 cũng là thời điểm thu hoạch rộ vụ lúa chính, nên quyết định ngưng nhập khẩu được đưa ra nhằm hỗ trợ tiêu thụ lúa nội địa, đảm bảo nông dân được hưởng giá thu mua tốt hơn.

Tuy nhiên, việc tạm ngưng nhập khẩu lại đặt chính phủ Philippines trước bài toán ngược: khi nguồn cung bị thắt lại, giá gạo bán lẻ có nguy cơ leo thang, ảnh hưởng trực tiếp đến người tiêu dùng và mục tiêu kiềm chế lạm phát.

Nhiều chuyên gia cho rằng với đặc thù Philippines tiêu thụ mỗi tháng tới 330.000 - 350.000 tấn gạo, việc ngưng nhập hoàn toàn trong 2 tháng sẽ tạo áp lực lớn cho thị trường.

Từ phía Việt Nam, nhiều doanh nghiệp cũng dự báo Philippines khó có thể duy trì trọn vẹn thời hạn 60 ngày.

Ông Đỗ Hà Nam - Chủ tịch Hiệp hội Lương thực Việt Nam (VFA) - nhận định dù thị trường gạo thế giới đang dư cung, nhưng gạo Việt có phân khúc thị trường riêng nên không quá lo về sản lượng xuất khẩu trong những tháng cuối năm.

Trước đó, Bộ Nông nghiệp Philippines đã công bố hướng dẫn chi tiết quy trình thực hiện lệnh tạm ngưng nhập khẩu gạo. Tất cả các lô gạo xay xát nhập khẩu có Giấy phép Vệ sinh và Kiểm dịch Thực vật (SPSIC) hợp lệ được vận chuyển bằng tàu chở hàng phải được vận chuyển ra khỏi nước xuất xứ vào thời điểm ngày 30/8 và cập cảng đến hạn cuối là ngày 15/9 tới.

Các lô gạo phải có Giấy chứng nhận SPSIC hợp lệ, ngoài ra phải có Vận đơn hợp lệ trước hoặc vào ngày 25/8 và phải đến Philippines chậm nhất là ngày 15/9. Ngoại trừ trường hợp chậm trễ do bất khả kháng hoặc thiên tai. Tất cả các lô hàng container đến sẽ chỉ được phép nhập cảnh qua các cảng Manila, Davao, Cagayan de Oro và Cebu để giám sát chặt chẽ.

Các lô gạo cập cảng sau thời điểm quy định này sẽ bị trả về nơi xuất phát, chi phí do nhà nhập khẩu chịu. Tuy nhiên, các loại gạo nếp, gạo basmati, cùng các loại gạo khác được miễn trừ khỏi hướng dẫn này.