Góp ý dự án luật Thuế TNCN (sửa đổi): Đề xuất mở rộng giảm trừ chi phí thiết yếu

Đề xuất 2 gói giảm trừ để người nộp thuế lựa chọn

Tại bản tổng hợp ý kiến, tiếp thu, giải trình ý kiến góp ý về dự án luật Thuế thu nhập cá nhân (TNCN) (sửa đổi), Văn phòng Chính phủ đề xuất thiết kế 2 gói giảm trừ gia cảnh (GTGC) để người nộp thuế có thể lựa chọn phương án phù hợp và có lợi nhất. Thứ nhất, gói GTGC tiêu chuẩn như dự thảo luật đưa ra. Thứ hai là gói GTGC mở rộng bao gồm giảm trừ cho người nộp thuế, người phụ thuộc để họ có thể sống, làm việc, học tập và sinh hoạt bình thường; trong phần này có thể bao gồm cả chi phí y tế và giáo dục ở mức cơ bản. Mức giảm trừ này có thể sẽ thấp hơn so với mức trong gói GTGC tiêu chuẩn do không bao gồm chi phí chỗ ở, chi phí đi lại phục vụ công việc (tùy vào việc đã tính toán chi phí này chưa). Văn phòng Chính phủ lý giải về cơ bản, các chi phí nêu trên đều có hóa đơn, chứng từ đầy đủ và họ đã nộp thuế giá trị gia tăng nên sẽ rất thuận tiện trong việc tự kê khai thuế.

Đồng quan điểm, Ngân hàng TMCP Ngoại thương VN (Vietcombank) đề nghị bổ sung khoản chi được giảm trừ là lãi vay tại các tổ chức tín dụng để chi trả cho nhu cầu y tế, GD-ĐT và mua nhà ở xã hội. Bởi trên thực tế, để chi trả cho giáo dục và y tế, cá nhân có thể phải vay tiền tại các tổ chức tín dụng và phát sinh lãi vay. Đây là khoản chi thực tế, cần được khấu trừ để phản ánh đúng thu nhập ròng, giảm bớt áp lực tài chính cho người dân. Đặc biệt, giảm trừ lãi vay mua nhà ở xã hội giúp tăng khả năng tiếp cận nhà ở cho người có thu nhập thấp, phù hợp chủ trương "tiếp tục tích cực triển khai cho vay hỗ trợ nhà ở xã hội" tại Nghị quyết số 161/2024 của Quốc hội.

ẢNH: NHẬT THỊNH

Theo Hội Tư vấn thuế và đại lý thuế TP.HCM, về cơ bản tất cả ý kiến đều đánh giá cao tính nhân văn của chính sách này khi dự thảo luật đã cho phép tính giảm trừ các khoản chi phí y tế , GD-ĐT của người nộp thuế, người phụ thuộc và giao Chính phủ hướng dẫn chi tiết. Ngoài các khoản chi phí nêu trên, cần mở rộng và áp dụng cho chi phí thuê nhà và một số khoản chi phí cần thiết khác của người nộp thuế. Tương tự, Đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh Phú Thọ đề xuất nghiên cứu mở rộng một số khoản khấu trừ bổ sung đặc biệt, ví dụ như lãi suất vay hoặc thuê nhà (đối với người phải vay tại tổ chức tín dụng để mua nhà ở lần đầu hoặc thuê nhà khi chưa có nhà ở)…

Cho phép khấu trừ chi phí thuê nhà, lãi vay mua nhà ở

Có thể thấy, khá nhiều kiến nghị cơ quan soạn thảo luật Thuế TNCN mở rộng cho phép khấu trừ lãi suất vay để mua nhà ở hoặc chi phí thuê nhà. Công ty TNHH tư vấn Việt Nam LAWS nhấn mạnh việc dự thảo bổ sung các khoản giảm trừ cho chi phí giáo dục , y tế là bước tiến lớn, thể hiện sự chia sẻ của nhà nước với các gánh nặng thiết yếu của người dân. Tuy nhiên, một trong những gánh nặng tài chính lớn nhất và kéo dài nhất đối với các gia đình trẻ chính là chi phí lãi vay để có được căn nhà đầu tiên. "An cư" là tiền đề của "lạc nghiệp" rồi mới tiến đến "khởi nghiệp". Việc sở hữu một mái nhà là nền tảng để người dân ổn định cuộc sống, yên tâm làm việc, cống hiến và nuôi dạy thế hệ tương lai. Vì vậy, công ty kiến nghị bổ sung vào các khoản được khấu trừ khi tính thuế TNCN chi phí lãi vay trả cho các tổ chức tín dụng khi mua nhà ở xã hội hoặc căn nhà ở thương mại đầu tiên và duy nhất. Cần có cơ chế kiểm soát chặt chẽ (ví dụ: xác nhận của ngân hàng và cơ quan đăng ký đất đai nhờ sử dụng mã số định danh điện tử dễ dàng) để đảm bảo chính sách được áp dụng đúng đối tượng, tránh trục lợi. Đây là chính sách đã được nhiều quốc gia áp dụng thành công để hỗ trợ an sinh xã hội và thúc đẩy thị trường bất động sản phát triển lành mạnh.

Ảnh: Nhật Thịnh

Đồng quan điểm, TS Nguyễn Ngọc Tú, giảng viên Trường ĐH Kinh doanh và công nghệ Hà Nội, cho biết luật Thuế TNCN hiện quy định mức GTGC và còn có thêm người mắc bệnh hiểm nghèo được miễn thuế nhưng không xác định thế nào là bệnh hiểm nghèo. Dự luật bổ sung khấu trừ học phí, y tế là một sự tiến bộ. Ngoài ra, còn 2 loại chi phí khác nên đưa vào là nhà ở và đi lại. Đây là 2 quyền cơ bản trong cuộc sống con người và cũng liên quan đến phát sinh thu nhập. Ví dụ, một sinh viên 22 - 23 tuổi ra trường, bắt đầu đi làm, không có sự hỗ trợ của ba mẹ thì mất khoảng 10 năm, tức quá 30 tuổi mới có tích cóp để mua được nhà. Trong trường hợp người mua nhà mới tích cóp được một phần tiền gốc, phần còn lại vay tiền ngân hàng để mua, tiền gốc và lãi thì số tiền này cũng nên được khấu trừ trước khi tính thu nhập chịu thuế. Ngoài ra, người lao động không có điều kiện mua nhà, đi thuê nhà ở thì chi phí thuê cũng nên được loại trừ khi tính thuế. Bên cạnh đó, đi lại cũng là chi phí phát sinh trong cuộc sống hằng ngày mà người nộp thuế chi trả. Ở đây, ban soạn thảo nên đưa chi phí đi lại trước khi tính thu nhập chịu thuế, có thể tính theo mức tiền cố định, hoặc tính theo tỷ lệ trên thu nhập chịu thuế. 

"Có 4 chi phí cơ bản của con người như học hành, y tế, mua nhà cửa, đi lại cần được khấu trừ trước khi tính thuế TNCN. Những khoản này đảm bảo phải có hóa đơn, chứng từ đi kèm. Đây cũng là lý do thúc đẩy người tiêu dùng nhận hóa đơn khi sử dụng hàng hóa, dịch vụ. Khi việc lấy hóa đơn, chứng từ mang lại lợi ích cho người lao động là được khấu trừ thuế thì họ sẽ yêu cầu người bán cung cấp. Điều này cũng giúp môi trường kinh doanh thêm rõ ràng, minh bạch, hàng hóa có nguồn gốc xuất xứ rõ ràng, người kinh doanh cũng không lách được thuế khi giảm doanh thu", ông Nguyễn Ngọc Tú cho hay.

Tương tự, luật sư Nguyễn Đức Nghĩa, Phó giám đốc Trung tâm hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa, Hiệp hội Doanh nghiệp TP.HCM, đề xuất xem xét cho phép khấu trừ chi phí thuê nhà ở hoặc lãi vay mua nhà đầu tiên ngoài chi phí y tế , GD-ĐT bởi đây là gánh nặng rất lớn đối với nhiều gia đình. Quy định này cũng sẽ đáp ứng nhu cầu an cư lạc nghiệp cho các gia đình. Trong đó có thể quy định khoản tiền vay tối đa, chẳng hạn được khấu trừ lãi vay cho số dư nợ tối đa 1 tỉ đồng. Điều này cũng phù hợp mục tiêu khuyến khích phát triển thị trường nhà ở mà Chính phủ đang thực hiện. Riêng đối với chi phí y tế , giáo dục, cần tính đến việc cho phép khấu trừ ở mức phù hợp. Chẳng hạn, về chi phí y tế thì có những gia đình phải chữa bệnh hiểm nghèo, sử dụng các loại thuốc đặc trị được bác sĩ kê toa mà thông thường chi phí này rất lớn, có thể kéo dài nhiều năm.

Cải cách toàn diện, hướng đến chính sách thuế tiên tiến

TS Đỗ Thiên Anh Tuấn, Trường Chính sách công và quản lý Fulbright VN, nhấn mạnh các khoản tiêu dùng thiết yếu bao gồm học phí, bảo hiểm tự nguyện hay các khoản chi tiêu "gia cảnh" như phụ nữ mang thai, sinh con, chăm sóc người già đau ốm… Trên thực tế, nhiều quốc gia đã cho phép khấu trừ các khoản chi này bởi chúng phản ánh đúng năng lực tài chính thực sự sau khi người dân trang trải những nhu cầu thiết yếu hoặc cần được khuyến khích (như giáo dục, bảo hiểm). Ví dụ, một người có thu nhập 20 triệu đồng/tháng nhưng phải chi 8 triệu đồng học phí mầm non cho con và viện phí cho mẹ già thì phần còn lại để chi tiêu thực tế chỉ tương đương người thu nhập 12 triệu. Chính phủ có thể quy định một mức trần, chẳng hạn tối đa 30% thu nhập chịu thuế để người dân khấu trừ những khoản chi thiết yếu, đồng thời đảm bảo quản lý rủi ro thất thu ngân sách.

Quan trọng hơn, ông Anh Tuấn cho rằng trong lần sửa đổi luật thuế TNCN đợt này, có một số quy định quan trọng cần thay đổi. Đó là điều chỉnh biểu thuế theo mức thu nhập mới (tương ứng mức GTGC mới); điều chỉnh trượt giá theo hằng năm và đồng thời cứ 5 năm đánh giá lại. Song song đó, ngưỡng GTGC cần áp dụng theo 4 vùng dựa trên mức sống; cho phép khấu trừ chi phí thiết yếu gồm GD-ĐT, y tế, bảo hiểm và cuối cùng là phân cấp một phần thiết kế chính sách thuế cho địa phương. Một hệ thống thuế tốt không chỉ thu đúng mà còn hỗ trợ đúng, khuyến khích đúng và điều tiết đúng. Nếu lần cải cách này được thực hiện đến nơi đến chốn, thuế TNCN không chỉ mang lại công bằng thực chất cho người dân mà còn là bước tiến lớn trong việc nâng cao tiềm lực tài khóa quốc gia.

Chuyên gia về thuế, luật sư Trần Xoa nhấn mạnh: Nguyên tắc của thuế TNCN là cho phép khấu trừ các chi phí thiết yếu trong cuộc sống của cá nhân, bao gồm ăn, mặc, ở, đi lại và ngay cả nhu cầu văn hóa, giải trí. Có những loại chi phí có thể cho phép tự do khấu trừ theo chứng từ thực tế hợp lý, hợp lệ nhưng kèm theo điều kiện. Ví dụ chi phí y tế sẽ được phép khấu trừ tất cả nhưng do bác sĩ chỉ định mà không phải là dịch vụ theo yêu cầu. Trong khi đó, chi phí GD-ĐT vì có nhiều loại hình trường học, nhiều nhu cầu khác nhau nên có thể khống chế mức trần được khấu trừ trước khi tính thuế TNCN. 

Ông Trần Xoa phân tích: "Nhiều người hay so sánh mức thuế 35% của VN vẫn thấp hơn mức 40 - 45% của một số nước. Tuy nhiên, cách so sánh này không đúng bản chất. Ở nhiều nước, người nộp thuế được trừ hầu hết chi phí tiêu dùng thực tế có hóa đơn (như tiền thuê nhà, đi lại, ăn uống...). Phần thu nhập còn lại sau khi đã trừ hết chi phí, tức là phần tiết kiệm, mới bị tính thuế. Do đó, dù thuế suất của họ cao nhưng số thuế thực nộp lại hợp lý. Vì vậy, Chính phủ nên hướng đến chính sách thuế TNCN tiên tiến như nhiều nước là tiến tới cho phép khấu trừ các chi phí thiết yếu trong đời sống của người dân và chỉ đánh thuế trên phần thu nhập còn lại".

"Chính sách thuế TNCN khi cho phép khấu trừ các chi phí thực tế vừa dễ áp dụng, vừa khuyến khích người tiêu dùng chi tiêu để góp phần thúc đẩy kinh tế phát triển. Đồng thời các gia đình trẻ cũng sẽ mạnh dạn sinh con vì nuôi một đứa trẻ rất tốn kém. Khuyến sinh hiện là vấn đề lớn của quốc gia và VN cũng đang cần thực hiện chính sách này. Nếu thuế TNCN không mở rộng cho khấu trừ các chi phí thiết yếu thì phải nâng mức GTGC cho người nộp thuế và người phụ thuộc lên cao hơn nhiều so với hiện nay mới đảm bảo đời sống cho người nộp thuế", luật sư Trần Xoa chia sẻ thêm.