Hai quốc gia BRICS 'vượt mặt' phương Tây, 'hồi sinh' phương thức thanh toán hiếm thấy: Lấy ô tô đổi khoáng sản quý, gần 100.000 xe được giao dịch mỗi năm

Ô tô đổi khoáng sản quý

Cứ vài tháng, một lô linh kiện ô tô rời dây chuyền sản xuất tại một thị trấn công nghiệp ven sông Dương Tử. Động cơ và khung xe được chuyển tới một nhà máy khác để lắp ráp sơ bộ thành dạng "semi-knocked down" tức là xe chưa hoàn chỉnh trước khi được đóng container và vận chuyển tới Iran. Tuy nhiên, thay vì thanh toán bằng tiền mặt, những chiếc xe này lại được "trả" bằng những container chứa quặng đồng, kẽm và đôi khi cả điều khô.

Giao dịch độc đáo này được thực hiện thông qua các công ty Trung Quốc như Chery Automobile và doanh nghiệp luyện kim Tongling Nonferrous Metals Group. Ngoài ra, "dây chuyền" này cũng cho thấy cách Trung Quốc khéo léo lách qua lưới trừng phạt của Mỹ để duy trì hoạt động thương mại với Iran mà không vi phạm luật.

Thực tế, Chery không trực tiếp đổi ô tô với Iran. Thay vào đó, hãng bán linh kiện và công nghệ cho một công ty thứ 3 cũng tại An Huy, công ty này đảm nhận việc lắp ráp xe sơ bộ trước khi xuất khẩu sang Iran. Tại đây, các linh kiện được lắp ráp hoàn chỉnh và bán dưới thương hiệu MVM, cái tên đã trở thành dòng xe nước ngoài phổ biến nhất tại Iran từ năm 2004.

Đổi lại, Iran cung cấp các loại khoáng sản chưa qua chế biến, chủ yếu là đồng và kẽm, cho Trung Quốc, nơi Tongling đảm nhận vai trò phân phối các lô hàng này cho các doanh nghiệp luyện kim trong nước.

Chery là điển hình cho câu chuyện "vượt khó" của tỉnh An Huy. Được thành lập năm 1997 tại thành phố Vũ Hồ. Từ năm 2001, hãng bắt đầu xuất khẩu, sớm hơn hầu hết các đối thủ nội địa, sau khi một đại lý Syria tình cờ phát hiện xe Chery trên đường phố Trung Quốc và đề nghị nhập khẩu.

Từ đó, xuất khẩu trở thành chiến lược sống còn của Chery. Với những mẫu xe có giá chỉ khoảng 7.000 USD, hãng đã trở thành nhà xuất khẩu ô tô Trung Quốc lớn nhất thế giới, chiếm 40% doanh số từ thị trường nước ngoài. Năm 2024, doanh thu của Chery đạt 270 tỷ nhân dân tệ (38 tỷ USD). Trong nửa đầu năm 2025, nhờ Chery, tỉnh An Huy đã trở thành nơi sản xuất ô tô số 1 Trung Quốc, hoàn thành mục tiêu biến Vũ Hồ thành "Detroit của châu Á".

"Kỹ nghệ" lách lệnh trừng phạt

Hình thức đổi xe lấy kim loại xuất hiện khoảng 6-7 năm trước, khi Tổng thống Donald Trump rút khỏi thỏa thuận hạt nhân 2015 và áp đặt trở lại hàng loạt biện pháp trừng phạt khắc nghiệt lên Iran. Khi các ngân hàng Iran bị cắt khỏi hệ thống tài chính toàn cầu, Tehran không còn khả năng thanh toán nhập khẩu bằng USD hay euro.

Theo bản cáo bạch trái phiếu nội địa của Chery, vào tháng 3/2017, công ty con MVM tại Iran nợ Chery 2,2 tỷ nhân dân tệ (325 triệu USD), khoản nợ thương mại lớn nhất của hãng. Để tránh tình trạng mất thanh khoản và không thể thu hồi công nợ, mô hình đổi hàng xuất hiện. Chery cung cấp xe, Iran giao kim loại. Trong bối cảnh kim loại ngày càng khan hiếm, đây là "món hời" với các doanh nghiệp luyện kim Trung Quốc như Tongling.

Tongling - có trụ sở tại thành phố cùng tên cách Vũ Hồ chỉ 90 km, là cái nôi của ngành đồng hiện đại Trung Quốc, với mỏ và nhà máy đầu tiên khởi công từ năm 1949. Hiện tại, Tongling đóng vai trò trung gian, giúp đưa đồng, kẽm và thậm chí là điều khô của Iran thâm nhập thị trường Trung Quốc thông qua các hợp đồng ẩn danh.

Khối lượng giao dịch ước tính đạt khoảng 90.000 xe/năm, tương đương vài trăm triệu USD, con số tuy nhỏ so với tổng kim ngạch xuất khẩu Trung Quốc sang Iran (khoảng 9 tỷ USD), nhưng lại phản ánh rõ nét sự hồi sinh của giao thương phi tiền mặt.

Tham khảo BNN