Khi thế giới còn mải cãi nhau "ai làm xe điện giỏi hơn", Trung Quốc đã sang làm một thứ béo bở khác từ lâu

Xe tải điện là cuộc chơi mới

Trung Quốc đã đổ ngập thế giới bằng xe điện. Mục tiêu tiếp theo của nước này là xe tải chở hàng chạy điện.

BYD, hãng xe Trung Quốc vượt mặt Tesla về doanh số xe điện vào năm ngoái, hiện đang xuất khẩu xe tải điện tới Ý, Ba Lan, Tây Ban Nha và Mexico. Bên cạnh BYD, còn có tám công ty Trung Quốc khác cũng đang thống trị thị trường này trên toàn cầu.

Theo Cơ quan Năng lượng Quốc tế, các nhà sản xuất ô tô Trung Quốc chiếm tới 80% trong tổng số 90.000 xe tải điện được bán ra trên toàn thế giới vào năm ngoái.

Các công ty Trung Quốc đang tận dụng lợi thế quy mô từ thị trường nội địa khổng lồ để xuất khẩu các giải pháp xe tải thương mại, đồng thời xây dựng nhà máy từ Mexico đến châu Âu.

"Họ mang đến khả năng cạnh tranh về chi phí, bí quyết sản xuất và các nền tảng công nghệ đã được kiểm chứng," Bill Russo, người sáng lập và CEO của Automobility Limited, một công ty tư vấn có trụ sở tại Thượng Hải, chia sẻ với Rest of World .

Tại Trung Quốc, xe tải điện đã chiếm 22% thị trường xe hạng nặng trong nửa đầu năm 2025. Trái ngược lại, Ấn Độ chỉ bán được 280 xe tải điện đường dài trong tổng số 834.578 xe tải thương mại bán ra vào năm ngoái.

Tại châu Âu, xe điện chỉ chiếm khoảng 1% doanh số xe tải. Mẫu xe tải Semi của Tesla, từng được quảng bá rầm rộ, ra mắt năm 2017 và chỉ được giao với số lượng tượng trưng cho Pepsi vào năm 2022, gần như đã biến mất khỏi thị trường do lỗi linh kiện, nỗi lo về phạm vi hoạt động và chi phí cao.

Sự thống trị của xe tải điện Trung Quốc bắt nguồn từ một chiến dịch kéo dài 15 năm của chính phủ, trong đó xe thương mại được xem là ưu tiên quốc gia và các nhà sản xuất bắt buộc phải đạt một tỷ lệ sản lượng xe điện nhất định. Trong khi đó, chính phủ các nước phương Tây chỉ đơn thuần đưa ra các khoản tín dụng thuế cho người mua cá nhân.

Các nhà vận hành đội xe ở Trung Quốc cho biết chi phí vận hành xe tải điện của họ thấp hơn từ 10% đến 26% so với xe chạy dầu diesel. CATL, nhà sản xuất pin điện lớn nhất thế giới, khẳng định pin của họ giúp cắt giảm chi phí vận tải tới 35% trên mỗi tấn-km.

Những kết quả này đã tạo động lực để các nhà sản xuất Trung Quốc đặt ra những mục tiêu đầy tham vọng. Ông Robert Zeng, nhà sáng lập tỷ phú của CATL, kỳ vọng một nửa thị trường xe tải thương mại Trung Quốc sẽ được điện hóa vào năm 2028. Tập đoàn Sany, nhà sản xuất xe tải điện hạng nặng bán chạy nhất Trung Quốc, thậm chí dự đoán tỷ lệ này sẽ đạt từ 70% đến 80%.

Lợi thế của Trung Quốc

Nếu nỗi lo về phạm vi hoạt động là mối bận tâm lớn cản trở sự phát triển của ô tô điện, thì việc sạc điện lại là một rào cản đáng kể đối với xe tải.

Theo Gill Pratt, cố vấn khoa học của Toyota, một xe tải chở hàng cỡ lớn điển hình cần dung lượng pin khoảng một megawatt-giờ, gấp 10 lần so với một chiếc Tesla Model 3.

Ở châu Âu, tài xế xe tải có quy định nghỉ 45 phút sau mỗi 4,5 giờ lái xe, tạo ra những "khung giờ vàng" để sạc điện. Nhưng ở Brazil, Ấn Độ và các thị trường đang phát triển khác, tài xế thường phải chạy xe liên tục từ 10 đến 18 tiếng, khiến việc sạc pin truyền thống trở nên bất khả thi.

Trung Quốc đã giải quyết vấn đề này bằng cách áp dụng công nghệ đổi pin cho gần 40% số xe tải điện hạng nặng của mình.

Ở một diễn biến khác, Volvo, nhà sản xuất hàng đầu phương Tây, hiện mới chỉ giao được 5.000 xe tải điện tại 50 quốc gia. Câu chuyện ở Nam Phi là một minh chứng cho sự chậm chạp này.

Sau hai năm có mặt trên thị trường, Volvo chỉ bán được vỏn vẹn sáu chiếc xe tải điện — con số quá nhỏ để có thể mở một dây chuyền lắp ráp tại chỗ. Nhưng nếu nhập khẩu, giá xe sẽ vượt quá tầm với của người dùng tại một quốc gia không có chính sách trợ giá.

Trong khi đó tại Trung Quốc, chỉ riêng BYD đã có nhiều nhà máy sản xuất xe tải điện để xuất khẩu. Công ty này cũng đang lên kế hoạch xây dựng các nhà máy lắp ráp ở nước ngoài, tương tự chiến lược đã áp dụng với xe cá nhân.

Beiqi Foton, một ông lớn khác của Trung Quốc, đã và đang xuất khẩu xe tải sang thị trường Liên minh châu Âu bất chấp nguy cơ bị áp thuế. Vào tháng 6 vừa qua, nhà sản xuất xe tải điện Windrose của Trung Quốc cũng đã công bố kế hoạch xây dựng một nhà máy tại bang Georgia, Mỹ.

"Rất có khả năng các nhà sản xuất xe tải điện Trung Quốc sẽ làm đảo lộn thị trường xe tải toàn cầu," ông Gadepalli dự báo. "Chúng ta đã chứng kiến điều này với ô tô và xe buýt, và xu hướng tương tự có thể sẽ tiếp diễn."

Theo công ty nghiên cứu thị trường Grand View Research, thị trường xe tải điện hạng nặng toàn cầu dự kiến chỉ đạt 5 tỷ USD vào năm 2030, một con số rất nhỏ so với thị trường xe điện trị giá 6.000 tỷ USD.

Phần lớn doanh số sẽ đến từ các dòng xe thương mại hạng nhẹ dùng để giao hàng trong thành phố, chứ không phải các loại xe tải đường dài vốn là nguồn phát thải lớn nhất.

Tuy nhiên, những dự báo này có thể đang đánh giá thấp tham vọng toàn cầu của Trung Quốc. Thực tế, thị trường xe điện của nước này đã liên tục tăng trưởng nhanh hơn dự kiến, với việc BYD soán ngôi Tesla và xe điện Trung Quốc chiếm hơn 60% doanh số toàn cầu.