Làn sóng startup ở tuổi đôi mươi bùng nổ: Nhiều người khẳng định đây là thời điểm tốt nhất trong vòng 1 thập kỷ để bỏ học khởi nghiệp

Chúng ta đang sống trong thời kỳ hoàng kim của trí tuệ nhân tạo, và ở Silicon Valley, một “giáo lý” mới đang được lan truyền: Khởi nghiệp không còn là đặc quyền của số ít người được chọn, mà đang dần trở thành một nghi thức trưởng thành của thế hệ trẻ.

Các nhà sáng lập trẻ từ lâu đã là biểu tượng. Bill Gates, Steve Jobs, Mark Zuckerberg và nhiều người khác từng bỏ học khi còn là thiếu niên hoặc ở độ tuổi đôi mươi để xây dựng đế chế công nghệ, trở thành nguồn cảm hứng cho thế hệ Gen Z tiếp bước.

Ngày nay, cùng với làn sóng thổi phồng xung quanh AI, sự dễ dàng của “vibe coding” (lập trình theo cảm hứng) và cảm giác thời gian đang trôi nhanh, nhiều thiếu niên và thanh niên không còn đi theo con đường truyền thống của đại học hay việc làm tại Big Tech, mà thay vào đó bắt tay vào xây dựng startup ngay từ sớm.

Roy Lee, 21 tuổi, người từng bị Đại học Columbia đuổi học và sau đó đồng sáng lập Cluely – một trợ lý AI giúp người dùng “gian lận mọi thứ” chia sẻ với Business Insider: “Trong suốt lịch sử loài người, những người trẻ tuổi luôn có tham vọng và muốn tạo dựng điều gì đó khi bước vào tuổi đôi mươi”.

Startup Cluely gần đây đã gọi vốn thành công 15 triệu USD trong vòng Series A do Andreessen Horowitz (A16z) dẫn đầu. Lee ví khởi nghiệp giống như hành trình vượt đại dương ngày xưa, nơi những người trẻ chấp nhận 20% cơ hội sống sót để đổi lấy vinh quang và cơ hội thay đổi thế giới. Các nhà đầu tư tại A16z thậm chí còn tuyên bố rằng hiện tại chính là “thời điểm tốt nhất trong một thập kỷ để những người bỏ học và sinh viên mới tốt nghiệp bắt đầu khởi nghiệp ”.

Thực tế, sự gia tăng số lượng nhà sáng lập trẻ là minh chứng rõ ràng. Năm 2022, chỉ khoảng 10% nhà sáng lập trong chương trình Y Combinator ở độ tuổi đầu 20. Đến năm 2024, con số này đã tăng lên 30%, theo tiết lộ từ một đối tác của quỹ trên nền tảng X.

Marvin von Hagen, 25 tuổi, đồng sáng lập Interaction Company of California – một startup chuyên phát triển AI agent – từng nghĩ mình là người lớn tuổi nhất trong phòng khi tham gia các chương trình cố vấn. Dù đã tốt nghiệp đại học ở Đức, Hagen cho rằng AI đang làm giảm giá trị của tấm bằng: “Rào cản để làm điều gì đó ngày càng thấp. Giờ đây bạn có thể học về bất kỳ chủ đề nào nhanh chóng hơn nhiều, chỉ cần nhờ các mô hình ngôn ngữ giải thích”.

Trước khi AI trở thành mối đe dọa cho công việc của người trẻ, cuộc suy thoái công nghệ sau đại dịch năm 2022 với hàng loạt đợt sa thải kéo dài cũng đã khiến nhiều bạn trẻ mất niềm tin vào con đường sự nghiệp truyền thống. Lee thẳng thắn: “Nếu bạn muốn một tương lai ổn định, thì điều tệ nhất bạn có thể làm là đi làm cho Big Tech, nơi đang sa thải hàng loạt. Điều tôi đang làm bây giờ có lẽ là ít rủi ro nhất, bởi khi những mảng kiến tạo xã hội đang dịch chuyển, đó chính là lúc để chấp nhận rủi ro lớn”.

Jake Adler, 21 tuổi, nhà sáng lập startup Pilgrim chuyên phát triển các sản phẩm công nghệ sinh học, bao gồm cả giải pháp chữa lành vết thương, chia sẻ rằng các công cụ AI như ChatGPT đã giúp anh học được nhiều kiến thức ở cấp độ cao học, chẳng hạn vật lý năng lượng cao. Adler tốt nghiệp trung học năm 2022 và không có ý định học đại học. Anh khẳng định: “Giờ đây bạn có cả một bằng tiến sĩ trong túi rồi”.

Những chương trình ươm mầm như Y Combinator, Dorm Room Fund, Thiel Fellowship hay Z Fellows đã từ lâu trở thành bệ phóng cho thế hệ sáng lập mới. Chúng cung cấp tiền, sự cố vấn, và dần dần làm giảm sự hoài nghi về những người chưa có kinh nghiệm làm việc. Nhiều nhà đầu tư cũng không còn coi tuổi tác là rào cản.

Thomas Laffont, đồng sáng lập Coatue Management nhấn mạnh rằng ông chỉ quan tâm đến sự tinh gọn của nhóm sáng lập: “Có lẽ quy mô càng lớn thì lại càng khó thích nghi với công nghệ mới”. Roy Lee cũng cho biết trong quá trình gọi vốn, không nhà đầu tư nào hỏi về tuổi tác của anh, và ngay cả khi tuyển dụng, anh cũng chỉ tập trung vào sự phù hợp văn hóa, dù phần lớn nhân viên của Cluely vẫn còn đang ở độ tuổi sinh viên.

Michael Gibson và Danielle Strachman – hai nhà đầu tư từng sáng lập chương trình Thiel Fellowship – đã thành lập quỹ 1517 để chuyên đầu tư vào những người trẻ không bằng cấp, hoài nghi về các thiết chế truyền thống. Gibson cho rằng các trường đại học đang thất bại và AI chỉ càng đẩy nhanh phong trào tự học. Với họ, những công việc sau đại học như tư vấn quản lý hay ngân hàng đầu tư giờ đây không còn “hào nhoáng” như trước, mà trở nên quá “bình thường”.

Tuy nhiên, việc lựa chọn giữa khởi nghiệp và học đại học luôn là một sự đánh đổi. Rahul Sonwalkar, 28 tuổi, sáng lập Julius AI chia sẻ thẳng thắn: “Tôi nghĩ đại học đã chết”. Anh từng tốt nghiệp sớm một năm ở Đại học Texas tại Dallas vì “không thể chờ đợi thêm để đến San Francisco”.

Dù vậy, số liệu kinh tế lại cho thấy bức tranh khác. Theo Ngân hàng Dự trữ Liên bang San Francisco, chênh lệch thu nhập trung bình giữa người có bằng đại học và trung học phổ thông vẫn duy trì ở mức 70–80% trong suốt thập kỷ qua. Về lợi tức đầu tư, học đại học, xét về cả chi phí và thời gian, thậm chí còn mang lại kết quả cao hơn việc đầu tư chứng khoán, mua nhà hay khởi nghiệp .

Không chỉ vậy, theo Harvard Business Review năm 2021, hơn 2/3 startup không bao giờ có lợi nhuận. Sonwalkar thừa nhận trải nghiệm xã hội của đại học là một ưu điểm. Paul Graham, đồng sáng lập Y Combinator cũng từng khuyên: “Đừng bỏ học để khởi nghiệp . Cơ hội khởi nghiệp sẽ còn rất nhiều, nhưng bạn sẽ không bao giờ lấy lại được những năm tháng đại học”. Với Graham và nhiều nhà sáng lập khác, đại học không đơn thuần là sự chuẩn bị cho nghề nghiệp, mà còn để “mài giũa trí tuệ”.

Tuy nhiên, quan điểm này cũng vấp phải phản ứng. Keith Rabois của Khosla Ventures nhấn mạnh: “Mỗi Thiel Fellow chắc chắn sẽ không đồng ý”.

Theo: BI