"Lợn tươi, gà héo": Bó tay với chiêu trò ép giá, gian lận của thương lái (bài 2)

Công nhân mổ vịt tại một lò mổ gia cầm ở khu vực miền Tây.

Lò mổ vận hành theo kiểu "sống chết mặc bay"

Từng là thương lái nhiều năm cung cấp gia cầm cho một số lò mổ ở khu vực miền Tây, mới đây, ông Phạm Thanh Ngọc (tên nhân vận đã được thay đổi) đã bị một số "đồng nghiệp" cạnh tranh, đánh bật ra khỏi nghề một cách không thương tiếc.

Chia sẻ với chúng tôi, ông Ngọc tỏ ra rất bức xúc về cách làm ăn, vận hành của các lò mỏ gia cầm (loại lò mổ cấp lẻ) ở một số tỉnh miền Tây. Ông Ngọc kể: Tôi cũng thường xuyên làm ăn với một vài lò mổ ở tỉnh nên biết rất rõ, các lò mổ này thường không "ăn hàng" trực tiếp của người dân chăn nuôi mà đa số họ lấy hàng thông qua một vài lái buôn ruột.

Điều đáng nói là đứng đằng sau các thương lái này là cả một đội ngũ hùng hậu "ăn theo" gồm: Nhà xe, các tài xế, các lái vệ tinh ở các tỉnh, trong đó có cả thương lái là người cung cấp con giống…

"Từ sau Tết Nguyên đán đến giờ, do ảnh hưởng của dịch bệnh, nhu cầu tiêu thụ gia cầm giảm mạnh đã khiến cho nhiều lò mổ gặp khó khăn. Đến giờ phần lớn các lò đã tạm dừng hoặc phải hoạt động cầm chừng", ông Ngọc chia sẻ.

Theo ông Ngọc, để đến được lò mổ vịt tại một số vùng của miền Tây, các xe chở hàng gia cầm phải qua nhiều khâu trung gian, thương lái. Tùy vào từng khâu mà mỗi lái có cách "chặt chém" phần trăm khác nhau.

Những ai chăn nuôi vịt đều biết rõ nếu muốn xuống các lò mổ khu vực phía Nam, cụ thể là các lò mổ chính ở Long An, Cần Thơ..., các lồng gà, vịt đều phải qua nhà xe của các lò mổ. Họ chính là khâu trung gian ăn lãi đầu tiên (dù không phải chi phí trực tiếp gì nhiều). 

Tiếp đến là nhà xe, ngoài ăn tiền xe chở thì họ còn được chi trả hoa hồng từ các lái ở lò mổ. Tùy theo mức thân hữu và chất lượng sản phẩm đưa về lò mà mức chi hoa hồng khác nhau, khoảng từ 2% đến 5%.

Đối tượng ăn theo không thể thiếu được trong "guồng máy" này là các tài xế lái xe chở hàng. Các lái xe này còn được gọi là các "cò báo", vì họ chuyên cung cấp thông tin cho các lái ở lò mổ. Trong mỗi chuyến hàng, gia cầm ốm hay mập, bệnh hay khỏe các lái vịt ở lò thường thông qua các "cò báo" này để nắm tình hình. Chính vì thế mà các lái ở lò mổ sẽ biết được rất rõ các thông số, chất lượng các xe hàng trước khi đến lò.

Thông thường, các tài xế sẽ được trả công vài trăm nghìn đồng, tùy từng chuyến hàng. Đến lò mổ sau khi cầm trong tay tiền bán vịt, lái (thu mua) sẽ thấy số tiền bị trừ trên dưới 2% trong tổng số tiền nhận được.

"Đây là khoản phí vô lý. Các lái đều biết do các lái lò mổ "ăn chặn" nhưng vẫn phải chấp nhận để có thể buôn bán lâu dài và thuận lợi", ông Ngọc tiết lộ.

Ngoài ra, còn nhiều khoản chi vô cùng phi lý khác mà các lái vịt gọi đây là luật bất thành văn. Đơn cử như khoản tiền chi cơm, nước uống cho tài xế, chi tiền thú y, cầu đường nếu có bị phạt, chi cho người bắt vịt, cân vịt và chi cho chỗ để đổ vịt...

Cũng theo ông Ngọc, bấy lâu nay người nông dân chăn nuôi chỉ chú ý đến việc giá gà, vịt lên hay xuống, chứ không quan tâm đến các chi phí trung gian. Thực tế cho thấy, những khâu này đang hưởng lợi rất nhiều trên chính những vất vả, công sức mà bà con chăn nuôi đã bỏ ra.

Thương lái thu mua gà thịt tại một trang trại ở Thái Nguyên. 

Chia sẻ thêm về nỗi khổ của các lái cấp 1 (lái thu mua gà, vịt tại trại), ông Ngọc kể: Thông thường các chủ lò mổ hay dùng điện thoại để chốt hàng và sau đó các đầu mối sẽ tự đưa xe chở gà, vịt về lò. Tuy nhiên, có lần vài người bạn của tôi đã phải chịu trận với cách làm ăn bất nhẫn của một vài thương lái ở các lò mổ. Cụ thể, có hôm lái xe chở hàng gần 200km về đến lò, họ mới báo "cắt hàng", không lấy vịt, chỉ vì các lái quên phản hồi đơn hàng. 

Dù cho các con vịt, gà trên xe đã yếu, hao cân đi nhiều nhưng các chủ lò mổ cũng không thèm để ý, quan tâm, thành ra, các lái này phải tìm cách bán tống, bán tháo hàng và cầm chắc khoản lỗ không nhỏ.

"So với trước kia, thời điểm này việc làm ăn, kinh doanh của các thương lái cũng chật vật hơn nên đã có không ít người đã phải bỏ nghề chuyển đi làm việc khác", ông Ngọc bộc bạch.

Đủ chiêu "ăn chặn", gian lận của thương lái 

Chia sẻ với PV NTNN, hiện nhiều chủ trang trại chăn nuôi gia cầm tại các tỉnh, thành phán ánh họ vô cùng bất mãn với các chiêu trò gian lận, ép giá, thao túng thị trường của các lái buôn.

Thời điểm này, gia đình bà Nguyễn Thị Thiêng ở Mỏ Cày Bắc (Bến Tre) tỏ ra rất lo lắng vì đàn vịt thịt hơn 1.000 con của gia đình đã quá 60 ngày tuổi nhưng không có lái buôn đến thu mua, thành thử ra càng nuôi đàn vịt càng ăn nhiều cám hơn khiến vợ chồng bà càng bị thua lỗ nặng hơn.

"Nhiều ngày nay chúng tôi đã chủ động gọi điện cho lái buôn đến bắt vịt nhưng mỗi khi đề cập đến giá cả là họ lại lắc đầu, có lái thiện chí muốn mua cũng ép giá xuống thấp và đòi bắt chọn đàn, khiến vợ chồng tôi vô cùng khó khăn", bà Thiêng nói.

Mới đây, gia đình ông Phạm Thanh Phương ở Hương Sơn (Hà Tĩnh) xuất bán đàn gà lai chọi hơn 3.000 con cho một lái buôn thân quen trên địa bàn với giá 53.000 đồng/kg. Nhân lúc chủ trại không để ý, khi cân lồng, lái buôn này đã cài một thanh sắt ở dưới đáy lồng và bọc thêm rơm bên trong lồng để ngụy trang. Đến khi thực hiện cân gà và trừ bì, trung bình cứ mỗi mã cân (khoảng 50kg) chủ nhà bị hụt đi trên dưới 4kg gà. 

Sau nhiều ngày bán hàng, ông Phương nghi ngờ có sự bất thường và đã yêu cầu vị lái buôn này cân lại lồng thì mới "té ngửa" bị lừa. Thấy vợ chồng ông Phương làm căng, lái buôn mới chịu trả bù số trọng lượng hàng trăm mã cân thiếu hụt cho gia đình.

Bà Phạm Thị Oanh, tiểu thương tại chợ Đình Thôn (Nam Từ Liêm, Hà Nội) mổ bán gà, vịt cho khách.

"Giá gà đang quá thấp dưới giá thành sản xuất, mà các lái buôn còn dám dở trò "ăn chặn" thêm nữa, chúng tôi thực sự rất sốc và đau buồn", ông Phương ngậm ngùi nói. 

Cùng trong tình cảnh với ông Phương, bà Phạm Thị Ngân ở Khoái Châu (Hưng Yên) cũng đã từng bị một số lái buôn ở chợ dùng chiêu trò móc quả sắt, lót rơm "ăn chặn" nhiều mã cân gà, vịt. Điều đáng nói là khi bà Ngân phát hiện ra mình bị lừa thì việc mua bán, giao dịch đã xong nên các lái này từ chối trả cân và còn dọa đưa xã hội đen đến giải quyết nên bà Ngân đành "ngậm đắng" chịu thiệt thòi.

"Lực lượng lái buôn ở quê tôi rất đông đảo và manh động, họ không chỉ ép giá bán mà các đối tượng này còn dùng nhiều chiêu trò để lừa bà con chăn nuôi. Thậm chí nếu có người dân nào dám "ra mặt" họ sẵn sàng cho xã hội đen đến gây gổ, doạ dẫm nên bà con ai cũng sợ", bà Ngân bức xúc.