Nga tung đòn “khóa van” khí đốt, châu Âu sẽ ứng phó ra sao?

Nga bắt đầu ngừng cung cấp khí đốt tự nhiên cho một số quốc gia châu Âu, đưa ra lời cảnh báo cắt dòng khí đốt cho các quốc gia “không thân thiện” từ chối thanh toán bằng đồng rúp.

Ngày 27/4, Tập đoàn năng lượng khổng lồ Gazprom thông báo đã dừng hoàn toàn xuất khẩu khí đốt sang Bulgaria và Ba Lan sau khi hai nước này từ chối “tối hậu thư” của Tổng thống Vladimir Putin là thanh toán bằng đồng rúp thay vì euro hoặc USD. Đây là một phần trong nỗ lực nhằm củng cố đồng nội tệ của Nga khi nền kinh tế nước này đang phải đối mặt với các lệnh trừng phạt của phương Tây.

Nga yêu cầu các quốc gia không thân thiện thanh toán khí đốt bằng đồng rúp. Ảnh minh họa: Getty Images

Động thái này đánh dấu sự leo thang đáng kể trong cuộc chiến kinh tế giữa Nga và phương Tây, đồng thời là lời đáp trả mạnh mẽ nhất của Moscow đối với các vòng trừng phạt của châu Âu được áp đặt kể từ khi Nga triển khai chiến dịch quân sự đặc biệt ở Ukraine.

Chủ tịch Ủy ban châu Âu Ursula von der Leyen cho biết, việc Nga cắt nguồn cung khí đốt giống như “tống tiền”. Bà Ursula von der Leyen nói rằng các nước thành viên EU đã có cuộc họp khẩn cấp hôm 27/4 và một số quốc gia đã bắt đầu chuyển khí đốt đến Ba Lan và Bulgaria.

“Kỷ nguyên nhiên liệu hóa thạch của Nga ở châu Âu sẽ kết thúc. Châu Âu đang giải quyết các vấn đề về năng lượng”, người đứng đầu Ủy ban châu Âu nói.

Ba Lan và Bulgaria có thể đối phó với tình trạng này. Tuy nhiên, nếu Nga cắt nguồn cung khí đốt với các nước EU khác, đặc biệt là Đức và Italy, châu Âu sẽ rơi vào cuộc khủng hoảng khí đốt nghiêm trọng.

Châu Âu sẽ ứng phó ra sao?

Theo Ủy ban châu Âu, khối này phụ thuộc vào 45% lượng khí đốt tự nhiên nhập khẩu từ Nga. Tổ chức Gas Infrastructure Europe cho biết, các cơ sở lưu trữ khí đốt của EU hiện mới được lấp đầy khoảng 32%. Con số này thấp hơn đáng kể so với mục tiêu 80% mà EU đặt ra cho các thành viên vào tháng 11/2022.

Các nhà phân tích tại Ngân hàng Berenberg dự đoán rằng châu Âu sẽ có thể cầm cự được đến mùa thu năm sau trước khi bắt đầu cạn kiệt khí đốt nếu Nga cắt nguồn cung.

Tuy nhiên, EU đã nhanh chóng cắt giảm nhu cầu tiêu thụ và tìm nguồn cung thay thế. Vào tháng 3, các nhà lãnh đạo EU đã cam kết giảm tiêu thụ khí đốt của Nga tới 66% vào trước cuối năm nay và cố gắng không phụ thuộc vào dầu và khí đốt của Nga vào năm 2027.

EU cũng thỏa thuận với Mỹ về việc tăng nhập khẩu khí tự nhiên hóa lỏng (LNG) trong năm nay. Đức đang đẩy nhanh việc xây dựng các trạm nhận LNG và Italy đã ký các thỏa thuận với Ai Cập và Algeria trong tháng 4.

“Động thái mới nhất của Nga là một lời nhắc nhở rằng chúng ta cần làm việc với các đối tác đáng tin cậy và xây dựng sự độc lập về năng lượng”, bà von der Leyen nói hôm 27/4.

Ba Lan cũng đã chuẩn bị tinh thần cho kịch bản này. Dù khí đốt của Nga chiếm khoảng 55% tổng lượng nhập khẩu của Ba Lan vào năm 2020, Warsaw đã đa dạng hóa các nguồn năng lượng trong những năm gần đây. Ba Lan đã xây dựng một trạm LNG và chuẩn bị mở một đường ống dẫn khí đốt đến Na Uy vào cuối năm nay.

Công ty khí đốt PGNiG của Ba Lan hôm 26/4 thông báo kho dự trữ khí đốt của họ đã đầy gần 80%. Lượng khí đốt chảy qua đường ống Yamal, tuyến vận chuyển mà Nga vừa cắt đứt, cũng đã giảm xuống.

“Khí đốt chảy qua đường ống Yamal chiếm chưa tới 2% lượng khí đốt Nga đưa đến châu Âu bằng đường ống từ đầu năm tới nay”, Carsten Fritsch, nhà phân tích tại Commerzbank Research cho biết.

“Chiến lược giảm phụ thuộc vào khí đốt Nga của Ba Lan đã cho thấy hiệu quả”, các nhà phân tích Kaushal Ramesh và Nikoline Bromander tại công ty tư vấn năng lượng Rystad Energy cho biết.

Theo số liệu của EU, Bulgaria đang phụ thuộc vào Nga tới gần 75% lượng khí đốt nhập khẩu. Tuy nhiên, chính phủ nước này hôm 26/4 nói rằng họ đã thực hiện các bước để tìm nguồn cung thay thế. Bulgaria cũng đang xây dựng một đường ống dẫn khí đốt đến Hy Lạp.

“Hiện tại, Bulgaria không phải áp dụng biện pháp hạn chế tiêu thụ khí đốt nào”, Bộ Năng lượng Bulgaria cho biết trong một tuyên bố.

Nỗi lo của Đức

CNN nhận định rằng việc nếu Nga đột ngột cắt nguồn cung khí đốt, Đức sẽ là quốc gia lo ngại nhất.

Nền kinh tế lớn nhất châu Âu nhập khẩu khoảng 55% lượng khí đốt từ Nga. Dù Đức đã cố gắng giảm tỷ lệ nhập khẩu khí đốt Nga xuống 40% trong những tuần gần đây, việc cắt khí đốt đột ngột sẽ là thảm họa đối với ngành công nghiệp nặng của Đức, vốn đang phải vật lộn với giá năng lượng tăng vọt và tình trạng thiếu nguyên liệu thô.

Việc ngay lập tức cắt đứt nguồn cung năng lượng chính có thể dẫn đến giảm sản xuất, xuất khẩu và đe dọa sự tồn tại của nhiều nhà sản xuất vừa và nhỏ của Đức.

Tuần trước, Ngân hàng Trung ương Đức cảnh báo việc ngừng cấp khí đốt đột ngột sẽ đẩy nền kinh tế vào một cuộc suy thoái tồi tệ.

“Nếu mất đường ống Dòng chảy phương Bắc 1 chạy qua Biển Baltic sang Đức, đó sẽ là một cuộc khủng hoảng lớn”, Ole Hvalbye, nhà phân tích khí đốt tự nhiên tại ngân hàng Thụy Điển SEB, nói.

Vào tháng 3, chính phủ Đức đã khởi xướng kế hoạch khẩn cấp ba giai đoạn về giảm tiêu thụ khí đốt. Trong đó, các hộ gia đình và bệnh viện được ưu tiên sử dụng khí đốt hơn là doanh nghiệp.

Henning Gloystein, giám đốc năng lượng, khí hậu và tài nguyên tại Tập đoàn Eurasia, nói rằng nếu Nga cắt nguồn cung khí đốt , Đức và Italy, những nước hiện phụ thuộc vào Moscow khoảng 41% nhu cầu khí đốt, vẫn có thể tránh được việc giảm tiêu thụ vào mùa đông tới nếu hành động nhanh chóng.

“Đức và Italy cần cố gắng giảm tiêu thụ một cách có cấu trúc bằng cách thay các nồi hơi trong gia đình bằng những sản phẩm như máy nước nóng, đồng thời giảm dùng khí đốt để sưởi ấm hoặc làm lạnh. Các nước châu Âu cần gia nhập thị trường LNG và đặt hàng càng nhiều bồn chứa càng tốt trong thời gian tới”, ông Gloystein nói./.