Nhìn từ con chip Căn cước 20 năm không lạc hậu, đây là những "mỏ vàng" của ngành bán dẫn Việt Nam

Việt Nam cần tự chủ sản xuất chip bán dẫn

Trong bối cảnh công nghệ bán dẫn ngày càng trở thành yếu tố cốt lõi của an ninh quốc gia và động lực phát triển kinh tế, hội thảo khoa học "Đảm bảo an ninh và tự chủ công nghệ sản xuất chip của Việt Nam trong tiến trình chuyển đổi số quốc gia" diễn ra tại Hà Nội hôm 22/8 đã phác họa một lộ trình thực tế và có chọn lọc cho Việt Nam. Dù là "người đến sau" trong chuỗi giá trị toàn cầu song Việt Nam hoàn toàn có thể tìm được vị thế chiến lược để đảm bảo tự chủ công nghệ.

Theo Phó Giáo sư, Tiến sĩ Thái Truyển Đại Chấn, thành viên Hội đồng khoa học CT Group , trong thời đại kỹ thuật số hiện nay, công nghệ bán dẫn là yếu tố then chốt cho mọi ngành công nghiệp tiên tiến. Nếu như dầu mỏ là "máu" của nền kinh tế thế kỷ 20, thì vi mạch ngày nay được ví như "bộ não" của thế giới. Mọi thứ từ điện thoại, máy tính, xe điện cho đến trí tuệ nhân tạo, mạng 5G/6G và quốc phòng đều phụ thuộc vào những con chip nhỏ bé nhưng có sức mạnh phi thường này.

Do đó, "cuộc chiến chip " – tức cuộc cạnh tranh để kiểm soát công nghệ bán dẫn – đã trở thành một trong những cuộc đối đầu gay gắt nhất giữa các cường quốc.

Dẫn chứng từ Mỹ, quốc gia này đang dẫn đầu về thiết kế và phần mềm chuyên dụng; Đài Loan (Trung Quốc - TSMC) và Hàn Quốc (Samsung) là những nước tiên phong trong sản xuất vi mạch hiện đại. Trong khi đó, Trung Quốc đang đầu tư hàng trăm tỷ USD để giảm sự phụ thuộc vào các nước phương Tây. Cuộc đua này không chỉ mang tính thương mại mà còn là một cuộc chiến địa chính trị, bởi kiểm soát công nghệ bán dẫn đồng nghĩa với việc kiểm soát phần lớn sức mạnh công nghệ trong tương lai.

"Việc không làm chủ được mạch tích hợp sẽ đối diện với rủi ro vô cùng lớn", vị chuyên gia phát biểu.

Ông phân tích ba mối nguy cơ chính phải đối mặt:

Thứ nhất về kinh tế : chỉ cần một biến động trong chuỗi cung ứng toàn cầu, như dịch bệnh hay căng thẳng thương mại, hàng loạt ngành sản xuất có thể tê liệt. Điều này ảnh hưởng trực tiếp đến GDP, việc làm và ổn định xã hội.

T hứ hai, về an ninh – quốc phòng : mọi hệ thống quân sự hiện đại, từ radar, vệ tinh, UAV, cho đến vũ khí chính xác cao, đều phụ thuộc vào linh kiện bán dẫn. Nếu nguồn cung bị cắt, khả năng phòng thủ sẽ suy giảm.

Nguy hiểm hơn, mạch nhập khẩu có thể bị cài "lỗ hổng bảo mật" (backdoor), tạo nguy cơ xâm nhập trái phép, đe dọa chủ quyền quốc gia. Ngoài ra, sự phụ thuộc còn khiến tiến trình đổi mới công nghệ bị kìm hãm. Một quốc gia muốn phát triển AI, IoT, xe điện hay hạ tầng viễn thông thế hệ mới đều cần vi mạch phù hợp. Nếu chỉ dựa vào nhập khẩu, chi phí cao, tốc độ đổi mới chậm và nguy cơ bị thao túng từ bên ngoài luôn hiện hữu.

Theo ông, đối với Việt Nam, việc tự chủ chip cần một lộ trình thực tế và có chọn lọc.

"Chúng ta khó cạnh tranh trực tiếp ở phân khúc bán dẫn siêu tiên tiến vốn đòi hỏi vốn đầu tư hàng chục tỷ USD và nền tảng công nghệ nhiều thập kỷ. Tuy nhiên, có thể tập trung vào những mảng thiết thực, gắn liền với nhu cầu trong nước", PGS.TS Đại Chấn khẳng định.

"Mỏ vàng" của ngành bán dẫn Việt Nam

Tại Hội thảo, các chuyên gia đều khẳng định sự cần thiết của việc tự chủ chip . Tuy nhiên, thay vì chạy đua vào các công nghệ siêu tiên tiến, Việt Nam cần một lộ trình thực tế và có chọn lọc.

Đại tá, Tiến sĩ Lê Hải Triều nhận định, Việt Nam không nên hướng đến các tiến trình sản xuất tiên tiến như 2nm, 3nm hay 5nm ngay từ đầu. Lý do chính là chi phí đầu tư quá cao: một nhà máy (fab) cho tiến trình 2nm có thể tốn 20-30 tỷ USD.

Trong khi đó, nhu cầu lớn của thị trường trong nước lại tập trung vào các loại chip cho ứng dụng đơn giản hơn như IoT, ô tô hay thiết bị công nghiệp.

Ông cũng chỉ ra rằng, chip dùng cho Căn cước và Hộ chiếu của Việt Nam hiện sử dụng tiến trình 40nm, một công nghệ vẫn được sử dụng rộng rãi trên thế giới và sẽ không lạc hậu trong 20-25 năm tới.

PGS.TS Thái Truyển Đại Chấn đồng tình và gợi ý bốn lĩnh vực tiềm năng mà Việt Nam có thể tham gia, phù hợp với năng lực và nhu cầu trong nước:

Vi mạch công suất thấp và trung bình: Dành cho IoT, cảm biến, thiết bị thông minh và hạ tầng 6G, đây là lĩnh vực có thị trường rộng và phù hợp với năng lực hiện tại của Việt Nam.

Mạch bảo mật: Phục vụ chính phủ điện tử, quốc phòng, UAV và định danh thông minh, tận dụng thế mạnh về nghiên cứu an ninh mạng.

Mạch chuyên dụng (ASIC/FPGA): Áp dụng cho giao thông thông minh, AI tại biên và các ứng dụng quốc phòng.

Vi mạch năng lượng và xe điện: Như bộ quản lý pin, điều khiển động cơ, phù hợp với định hướng phát triển công nghiệp xanh.

Phát biểu tại hội thảo, Chủ tịch CT Group Trần Kim Chung đưa ra một tầm nhìn tổng thể: "Chúng ta cần phải có một tầm nhìn cao hơn, thứ nhất là làm chủ được các công nghệ lõi từ thiết kế, sản xuất cho đến thương mại hóa chip bán dẫn."

Ông nhấn mạnh việc tạo ra những sản phẩm "Made by Vietnam" để phục vụ cả dân sinh, quốc phòng, an ninh và cạnh tranh trên thị trường thế giới, với mục tiêu xây dựng một nền công nghiệp bán dẫn độc lập, tự chủ và mạnh mẽ.

"Để thiết kế được một con chip bình thường mất khoảng 2 năm. Sau đó còn phải quang khắc... mất 3 đến 4 tháng. Rồi sau đó chúng ta còn quy trình đóng gói kiểm thử"

Như vậy nếu mà chúng ta đồng loạt làm tất cả các loại chip cần thiết từ bây giờ thì cũng phải đến 2027 chúng ta mới có. Trong khi đấy thì quá trình chuyển đổi số chúng ta đang có những tiến độ rất là lớn. Cho nên chắc chắn rằng là tiết kiệm được giờ nào là quý giờ đó", ông nhấn mạnh.

Ông Chung cũng đề xuất việc Đại học Quốc gia Hà Nội cùng CT Group có thể hợp tác với các cơ quan an ninh, quốc phòng để đồng nghiên cứu, phát triển sản phẩm đạt chuẩn trên nền tảng các loại chip . Với thế mạnh trong bo mạch, cảm biến, UAV, tập đoàn sẵn sàng tham gia đáp ứng nhu cầu thị trường.