Quốc gia quyền lực nhất nhì BRICS 'tự cứu mình' giữa 'vòng vây' của Mỹ: Chắp vá, sao chép bằng mọi cách có thể, 'chỉ cách vài nano giây' là vượt mặt Mỹ

Trong bối cảnh nguồn cung chất bán dẫn tiên tiến trở nên khan hiếm nghiêm trọng, chính phủ Trung Quốc đã trực tiếp can thiệp vào việc phân bổ sản lượng của nhà sản xuất chip hợp đồng lớn nhất nước - Semiconductor Manufacturing International Corporation (SMIC), nhằm ưu tiên nhu cầu của Huawei, niềm tự hào công nghệ quốc gia, hiện đang tự phát triển chip trí tuệ nhân tạo (AI).

Sau nhiều vòng cấm vận của Mỹ, các công ty công nghệ Trung Quốc đang lao vào cuộc chiến giành chip trong nước, thậm chí một số phòng thí nghiệm còn lén lút nhập lậu chip Nvidia - loại phần cứng tối quan trọng cho huấn luyện mô hình AI tiên tiến.

DeepSeek, một ngôi sao đang lên trong lĩnh vực AI, đã phải hoãn ra mắt mô hình mới đầu năm nay vì không đủ chip. Trong khi đó, Huawei và các đối thủ khác phải “chắp vá” hàng nghìn con chip lại với nhau để xây dựng hệ thống huấn luyện khổng lồ, tiêu tốn năng lượng gấp nhiều lần các siêu máy tính tiêu chuẩn.

Những động thái này cho thấy tầm quan trọng sống còn của AI đối với Bắc Kinh. Việc Mỹ thắt chặt kiểm soát xuất khẩu không chỉ nhằm kìm hãm khả năng công nghệ của Trung Quốc mà còn để ngăn các chip “Made in China” trở nên đủ mạnh để chiếm lĩnh thị trường toàn cầu - điều có thể làm thay đổi cán cân quyền lực công nghệ thế giới.

Tại Washington, giới chức Mỹ vẫn chưa thống nhất cách hành xử. Một phe muốn duy trì giới hạn tuyệt đối đối với xuất khẩu chip và thiết bị sản xuất bán dẫn sang Trung Quốc, trong khi phe còn lại lo ngại rằng việc siết chặt quá mức có thể khiến các công ty Mỹ, đặc biệt là Nvidia, mất hàng chục tỷ USD doanh thu.

Jensen Huang, CEO Nvidia, nhiều lần công khai chỉ trích các biện pháp trừng phạt, cho rằng Trung Quốc “đang ở cách Mỹ chỉ vài nanogiây trong cuộc đua AI” và việc cấm xuất khẩu sẽ thúc đẩy Trung Quốc tự sản xuất nhanh hơn. Ông đề xuất được phép bán phiên bản giới hạn của chip Blackwell cho Trung Quốc để “đấu Huawei bằng công nghệ Mỹ”.

Trong khi đó, Tổng thống Donald Trump được cho là tránh nhắc đến vấn đề xuất khẩu chip Nvidia trong cuộc gặp Chủ tịch Tập Cận Bình gần đây, sau khi các cố vấn cảnh báo rủi ro an ninh, bao gồm khả năng chip Mỹ giúp tăng cường năng lực quân sự Trung Quốc.

Trung Quốc khẳng định đã đạt tiến bộ đáng kể trong ngành bán dẫn, nhưng vẫn phụ thuộc rất nhiều vào công nghệ nước ngoài. Các nhà phân tích ước tính dù năng lực sản xuất nội địa có tăng gấp 5 lần vẫn không đủ đáp ứng nhu cầu trong nước.

Lưu Bằng Vũ, người phát ngôn Đại sứ quán Trung Quốc tại Washington, cho biết nước này “chiếm khoảng 28% công suất sản xuất chip toàn cầu” và đang có “những đột phá lớn ở lĩnh vực chip tiên tiến”. Tuy nhiên, các hạn chế từ Mỹ, đặc biệt là việc ngăn Trung Quốc tiếp cận máy khắc tia cực tím EUV, thiết bị then chốt để in mạch transistor siêu nhỏ, khiến năng suất sản xuất của Bắc Kinh bị giảm mạnh.

Theo Morgan Stanley, trong quá trình sản xuất chip AI Ascend 910C của Huawei bằng công nghệ của SMIC, có tới 95% tấm silicon bị lỗi hoặc không đạt chuẩn - mức lãng phí khổng lồ trong ngành bán dẫn.

Không thể tiếp cận chip thế hệ mới, các công ty như MetaX (có trụ sở tại Thượng Hải) đang thiết kế chip dựa trên công nghệ cũ, rồi ghép nối nhiều con chip nhỏ để tăng hiệu suất. Cách làm này tuy giảm phụ thuộc nhập khẩu, nhưng lại tạo ra các trung tâm dữ liệu ngốn điện khủng khiếp, buộc nhiều địa phương phải trợ giá điện để duy trì vận hành.

Bên cạnh đó, nhiều doanh nghiệp vẫn âm thầm nhập lậu chip Nvidia hoặc truy cập máy chủ đặt ở nước ngoài qua điện toán đám mây. Theo tài liệu được Wall Street Journal công bố, ít nhất 16 hệ thống máy tính sử dụng chip Blackwell, loại bị cấm xuất sang Trung Quốc, đang được lắp ráp tại nước này. Tuy không đủ mạnh để huấn luyện mô hình AI quy mô lớn, nhưng vẫn đủ để phát triển ứng dụng và nghiên cứu thuật toán.

Dữ liệu của Institute for Progress cho thấy, sản lượng chip tương đương Nvidia B300 của Mỹ năm nay cao gấp 25 lần Trung Quốc, và con số đó có thể tăng lên 40 lần vào năm sau. Điều này được xem là bằng chứng cho thấy lệnh hạn chế xuất khẩu đang phát huy hiệu quả.

Tuy nhiên, phe phản đối chính sách này cho rằng Trung Quốc đang tiến nhanh hơn dự đoán. Các công ty như Huawei không chỉ phát triển siêu máy tính AI nội địa, mà còn tăng cường xuất khẩu chip sang Trung Đông, mở rộng thị trường quốc tế để bù đắp sự thiếu hụt trong nước.

Theo ước tính của hãng phân tích SemiAnalysis, Huawei có thể sản xuất tới 805.000 bộ xử lý Ascend trong năm nay, và đang có kế hoạch nhân đôi công suất vào năm 2026, con số vượt xa ước lượng chính thức của Bộ Thương mại Mỹ (200.000 chip/năm).

Giữa lúc hai nền kinh tế lớn nhất thế giới siết chặt kiểm soát lẫn nhau, các doanh nghiệp công nghệ trở thành “con tốt” trong ván cờ địa chính trị. Bắc Kinh yêu cầu các trung tâm dữ liệu nhà nước ngừng sử dụng chip Nvidia, thậm chí gỡ bỏ phần cứng hiện có, vừa để giảm phụ thuộc, vừa để gửi thông điệp cứng rắn trong các cuộc đàm phán. Nhưng việc này khiến nhiều kỹ sư Trung Quốc gặp khó khăn, khi các phần mềm nội địa còn hay quá nhiệt, treo hệ thống hoặc thiếu thư viện lập trình hỗ trợ.

Trong khi đó, ở Washington, Nvidia đang tăng mạnh hoạt động vận động hành lang, chi hơn 3,5 triệu USD trong 9 tháng đầu năm, gấp gần sáu lần năm ngoái, nhằm nới lỏng chính sách xuất khẩu. Hãng cho rằng số liệu của chính phủ đánh giá thấp năng lực của Trung Quốc và việc ngăn giao thương có thể khiến Mỹ mất lợi thế dài hạn.

Cuộc chiến chip không chỉ là tranh giành linh kiện, mà là cuộc đua giành quyền kiểm soát trí tuệ nhân tạo - nền tảng của sức mạnh kinh tế và quân sự trong thế kỷ 21. Dù chịu nhiều hạn chế, Trung Quốc đang chứng minh rằng sự kết hợp giữa đầu tư nhà nước, quy mô thị trường và khả năng tự lực sản xuất có thể bù đắp phần nào khoảng cách công nghệ .

Chuyên gia Michael Frank nhận định: “Các nhà nghiên cứu AI Trung Quốc giờ cảm thấy họ có thể đạt khoảng 80% hiệu suất so với công nghệ Mỹ và với họ, điều đó là đủ để tiếp tục tiến lên.”

Tham khảo WSJ