"Sai lầm thảm khốc" của Iran

Quân đội Iran hôm 11-1 xác nhận hệ thống phòng không nước này đã "vô ý" bắn rơi chiếc máy bay chở khách của hãng hàng không Ukraine International Airlines 3 ngày trước đó, khiến 176 người thiệt mạng.

Tuyên bố cho biết máy bay trên đã đột ngột chuyển hướng về phía một cơ sở quân sự nhạy cảm của Vệ binh Cách mạng Hồi giáo Iran (IRGC) và bị nhầm lẫn là "một mục tiêu thù địch". Các lực lượng vũ trang Iran khi đó được đặt trong tình trạng báo động cao theo sau những đe dọa của Mỹ về việc tấn công các mục tiêu bên trong Iran.

"Trong tình hình như thế, do lỗi con người và theo một cách không cố ý, chiếc máy bay đã bị trúng tên lửa" - tuyên bố cho biết, đồng thời đưa ra lời xin lỗi và cam kết sẽ nâng cấp các hệ thống để ngăn nguy cơ tái diễn những thảm họa tương tự. Ngoài ra, những bên chịu trách nhiệm sẽ bị đưa ra xét xử.

Tổng thống Iran Hassan Rouhani sau đó đã gửi lời chia buồn đến gia đình các nạn nhân, kêu gọi "một cuộc điều tra đầy đủ" và truy tố những người chịu trách nhiệm cho "sai lầm thảm khốc" này. Ông Rouhani cũng ra lệnh thu xếp chuyện "bồi thường" cho gia đình các nạn nhân và cải tổ hệ thống phòng không của đất nước để tránh tái diễn thảm họa tương tự trong tương lai.

Hiện trường vụ rơi máy bay chở khách Ukraine ở ngoại ô thủ đô Tehran - Iran hôm 8-1. Ảnh: BLOOMBERG

Mặt khác, nhà lãnh đạo Iran không quên quy trách nhiệm vụ bắn hạ máy bay cho "các đe dọa và hành động bắt nạt" của Mỹ sau vụ ám sát tướng Qassem Soleimani, Tư lệnh Lực lượng Quds thuộc IRGC. Tương tự, Bộ trưởng Ngoại giao Iran Javad Zarif cho rằng "sai sót của con người vào thời điểm xảy ra khủng hoảng do chủ nghĩa phiêu lưu của Mỹ gây ra đã dẫn đến thảm họa".

Phản ứng trước thông tin trên, Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelenskiy cho biết ông muốn Iran đưa ra lời xin lỗi chính thức, hợp tác đầy đủ trong cuộc điều tra và trừng phạt những người chịu trách nhiệm. Trong khi đó, Thủ tướng Canada Justin Trudeau yêu cầu "sự minh bạch và công lý" cho gia đình các nạn nhân.

Chiếc máy bay chở khách Ukraine gặp nạn không lâu sau khi Iran tiến hành vụ tấn công tên lửa nhằm vào các căn cứ Mỹ ở Iraq để trả đũa vụ ám sát tướng Soleimani. Máy bay khi đó vừa rời sân bay quốc tế Imam Khomeini ở thủ đô Tehran và đang trên đường đến thủ đô Kiev - Ukraine, chở theo 167 hành khách và 9 thành viên phi hành đoàn, trong đó có 82 người Iran, 57 người Canada (được điều chỉnh so với con số 63 trước đó)…

Theo một quan chức Mỹ, dữ liệu thu thập được cho thấy chiếc máy bay ở trên không được 2 phút sau khi rời Tehran thì dấu hiệu nhiệt của hai tên lửa đất đối không được phát hiện. Một vụ nổ xảy ra cạnh máy bay ngay sau đó và dữ liệu tín hiệu nhiệt cho thấy chiếc máy bay đã bốc cháy trong lúc rơi xuống.

Giới chức Iran ban đầu bác bỏ sự liên quan của tên lửa và cho rằng máy bay gặp nạn bởi trục trặc kỹ thuật. Giờ đây, theo một số chuyên gia, việc Tehran công khai thừa nhận bắn nhầm là chuyện khó tránh bởi nước này khó có thể che đậy các dấu vết của một vụ bắn tên lửa trong một cuộc điều tra của quốc tế, nếu có.

Trước đó, Iran đã mời Mỹ, Ukraine, Canada và một số nước khác tham gia cuộc điều tra được cho là có thể mất 1-2 năm. Dù vậy, thừa nhận này có thể khơi lại thắc mắc về lý do nhà chức trách Iran không cho đóng cửa không phận và sân bay quốc tế chính bởi nước này có thể đối mặt nguy cơ bị Mỹ trả đũa sau vụ tấn công tên lửa nói trên.