Sàn giao dịch tài sản số đã rất gần

Ngày 1-8 vừa qua, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính đã ký Quyết định số 1646/QĐ-TTg, chính thức thành lập Ban Chỉ đạo về Trung tâm tài chính quốc tế tại Việt Nam do Thủ tướng trực tiếp giữ vai trò Trưởng Ban Chỉ đạo. Cùng ngày, Kế hoạch hành động triển khai xây dựng Trung tâm tài chính quốc tế cũng được ban hành, đặt mục tiêu đến cuối năm 2025 sẽ hình thành và đưa vào vận hành trung tâm tại TP HCM và Đà Nẵng - hai đầu tàu kinh tế quan trọng của cả nước.

Bước tiến lớn

Nhằm cụ thể hóa định hướng trên, Bộ Tài chính đã trình Chính phủ một dự thảo Nghị quyết thí điểm sàn giao dịch tài sản mã hóa ở Trung tâm tài chính quốc tế, trong đó blockchain được xác định là nền tảng công nghệ cốt lõi phục vụ vận hành và giám sát hệ thống giao dịch. Theo dự thảo, các tổ chức cung cấp dịch vụ được trao quyền tự chủ hơn trong việc lựa chọn đồng tiền mã hóa để niêm yết và giao dịch. Cách tiếp cận linh hoạt này được kỳ vọng sẽ tạo điều kiện cho các bên tham gia thị trường hoạt động một cách chủ động, năng động và sáng tạo hơn.

Việc đưa sàn giao dịch tài sản mã hóa vào thử nghiệm được xem là bước tiến lớn, mở ra cơ hội giao dịch hợp pháp cho người dân nhưng những rủi ro liên quan đến bảo mật, kỹ thuật, cũng như khả năng bị dẫn dụ bởi các dự án kém chất lượng khiến không ít người giữ tâm lý dè dặt. Ông Nguyễn Hoàng Nam, một nhà đầu tư tiền số tại TP HCM, đặt vấn đề nếu sàn cho phép giao dịch tất cả các loại tiền mã hóa thì liệu có cơ chế bảo vệ gì để phòng tránh lừa đảo hay tổn thất tài sản?

Nỗi lo đó không phải không có cơ sở. Bởi, báo cáo từ Ivy, một công ty truyền thông tài sản số đặt tại Việt Nam, cho thấy gần một nửa số nhà đầu tư có thu nhập dưới 500 USD/tháng đã thua lỗ khi tham gia vào thị trường tiền mã hóa. Cụ thể, 47,3% số người trong nhóm khảo sát đã mất tiền khi đầu tư vào các loại tài sản kỹ thuật số, chủ yếu do chạy theo xu hướng và tin vào những "cơn sốt" mà thiếu hiểu biết và công cụ phòng ngừa rủi ro.

Theo thống kê của CoinMarketCap, thị trường tiền số toàn cầu hiện có tới hơn 19 triệu loại khác nhau, với tổng vốn hóa lên đến 3.720 tỉ USD. Trong đó, Bitcoin giữ vị trí thống lĩnh với hơn 2.278 tỉ USD, tiếp đến là Ethereum, XRP, USDT, BNB và nhiều loại khác. Tuy nhiên, không phải tất cả đều đủ điều kiện để được đưa vào danh mục thí điểm. Theo luật sư Đào Tiến Phong, Giám đốc điều hành Hãng luật Investpush, Việt Nam cần xây dựng một bộ tiêu chí minh bạch, nghiêm ngặt để sàng lọc và lựa chọn các loại tài sản số được phép giao dịch, nhằm tránh tình trạng "coin rác" lũng đoạn thị trường. Ông đề xuất tham khảo quy trình niêm yết cổ phiếu trên thị trường chứng khoán và trong giai đoạn đầu nên tập trung vào những đồng có vốn hóa lớn, tính thanh khoản cao như Bitcoin hay Ethereum.

Theo tiến sĩ Jeff Nijsse - giảng viên cấp cao tại Đại học RMIT Việt Nam, một chuyên gia về tài sản mã hóa - việc ban hành luật về tài sản mã hóa đánh dấu sự chấm dứt của thời kỳ "xám" về mặt pháp lý. "Với khoảng 17 triệu người Việt đang sở hữu tài sản số, bước đi này được đánh giá sẽ có tác động ngay lập tức đến hệ sinh thái khởi nghiệp công nghệ trong nước. Luật mới không chỉ mang lại khuôn khổ rõ ràng cho doanh nghiệp (DN) hoạt động, mà còn giúp hạn chế tình trạng các công ty công nghệ đăng ký kinh doanh ở nước ngoài như Singapore để tìm kiếm sự an toàn pháp lý. Nhờ đó, Việt Nam có thể giữ chân dòng vốn, tạo ra nguồn thu từ thuế và kiểm soát tốt hơn các hoạt động tài chính kỹ thuật số" - chuyên gia này nói.

Ông cũng nhận định thêm khi Luật Công nghiệp công nghệ số có hiệu lực, Việt Nam đang tự tin bước vào cuộc đua trở thành trung tâm tài sản mã hóa hàng đầu khu vực, cạnh tranh với các quốc gia như Singapore hay Thái Lan. Cộng đồng nhà phát triển năng động, dân số trẻ am hiểu công nghệ và giờ đây là nền tảng pháp lý phù hợp. Tất cả đang tạo nên một thế chân vạc vững chắc cho khát vọng đó.

Cần thiết kế phù hợp và an toàn cao

Ông Phan Đức Nhật, Chủ tịch Tổ chức Coin.Help & BHO.Network, cho rằng trong bối cảnh thị trường tiền điện tử ngày càng mở rộng, một sàn giao dịch được thiết kế phù hợp với nhu cầu của nhà đầu tư trong nước không chỉ cần an toàn mà còn mang tính thực tiễn, tạo ra lợi nhuận bền vững và gắn với định hướng chính sách quốc gia.

Theo ông Nhật, tuân thủ pháp luật là yêu cầu nền tảng. Sàn cần được cấp phép bởi cơ quan có thẩm quyền như Ngân hàng (NH) Nhà nước hoặc Bộ Tài chính , triển khai đầy đủ quy trình xác minh danh tính (KYC) và phòng chống rửa tiền (AML), đồng thời phối hợp sát sao với các cơ quan quản lý trong các chương trình thí điểm quốc gia. Minh bạch trong vận hành là yếu tố xây dựng niềm tin với nhà đầu tư , đồng thời hạn chế các rủi ro pháp lý tiềm ẩn.

Về công nghệ, an ninh bảo mật phải được đặt lên hàng đầu. Các tài sản số nên được lưu trữ trong ví lạnh đa chữ ký, kết hợp xác thực hai lớp và hệ thống cảnh báo sớm. Việc kiểm toán định kỳ bởi các đơn vị độc lập cũng là cần thiết để vá lỗi bảo mật kịp thời, bảo vệ tài sản của người dùng.

Ngoài ra, trải nghiệm người dùng cũng là một yếu tố quan trọng như: giao diện tiếng Việt thân thiện, dễ sử dụng; hướng dẫn đầy đủ từ cơ bản đến nâng cao sẽ giúp mở rộng lượng người dùng. "Các phương thức nạp rút tiền linh hoạt qua NH nội địa hay ví điện tử như MoMo, VNPay nên được tích hợp. Cùng với đó là các chương trình khuyến khích như trò chơi mini, giới thiệu bạn bè hay tặng NFT sẽ tạo sức hút với người dùng mới" - ông Nhật gợi ý.

Một sàn giao dịch hiệu quả cũng cần bảo đảm tính thanh khoản cao, chi phí giao dịch cạnh tranh và đa dạng cơ hội sinh lời. Quan trọng hơn cả, đó là tầm nhìn phát triển dài hạn và bền vững. Điều này thể hiện ở việc thành lập quỹ bảo hiểm nhà đầu tư , ứng dụng công nghệ blockchain thân thiện môi trường, cũng như mở rộng sang các dịch vụ tài chính như cho vay, phát hành thẻ tín dụng gắn với crypto. "Khi những yếu tố này được hiện thực hóa, sàn giao dịch tài sản mã hóa tại Việt Nam sẽ không chỉ là nơi giao dịch, mà còn trở thành động lực mới cho sự phát triển kinh tế số quốc gia" - chuyên gia này nhấn mạnh.

Theo luật sư Đào Tiến Phong, để thị trường tài sản mã hóa tại Việt Nam phát triển bền vững, điều quan trọng đầu tiên là xây dựng một bộ tiêu chí riêng nhằm lựa chọn những đồng coin đủ điều kiện niêm yết, thay vì để các DN tự phát tạo ra coin rồi rao bán tràn lan cho nhà đầu tư . "Việt Nam có thể tham khảo mô hình quản lý chặt chẽ tại Hồng Kông (Trung Quốc), với những tiêu chí cụ thể như độ minh bạch của đơn vị phát hành, tính thanh khoản, khả năng kiểm toán và đánh giá kỹ thuật của tài sản số" - ông Phong góp ý.

Ông cũng cảnh báo rằng Việt Nam không thể trở thành "điểm nóng" cho các hành vi lừa đảo tiền mã hóa. Theo đó, trong giai đoạn đầu, cần áp dụng các biện pháp quản lý chặt chẽ như KYC, phòng chống rửa tiền và ngăn chặn tài trợ khủng bố. Về mức thuế thu nhập cá nhân đề xuất 0,1% với giao dịch tài sản mã hóa theo ông là khá cao, cần cân nhắc giảm xuống dưới 0,08% để khuyến khích phát triển khi thị trường còn tiềm ẩn nhiều rủi ro. Ngoài ra, về lâu dài, nên cho phép DN thành lập sàn giao dịch tiền số dựa trên bộ quy chuẩn minh bạch, linh hoạt và phù hợp với xu thế công nghệ. "Việt Nam nên triển khai mô hình sandbox (thử nghiệm có kiểm soát), để kiểm nghiệm chính sách và sản phẩm mới trước khi áp dụng rộng rãi. Việc học hỏi kinh nghiệm từ Mỹ hay Hồng Kông sẽ giúp Việt Nam phát triển một thị trường hiệu quả, an toàn và có sức cạnh tranh quốc tế" - ông nói.