Tài sản mã hóa tại Việt Nam: Cơ hội như dành cho 'học sinh bước vào lớp 1'

"Tất cả còn khá mong manh"

Nghị quyết 05/2025/NQ-CP về triển khai thí điểm thị trường tài sản mã hóa tại Việt Nam có hiệu lực từ ngày 9/9, thời gian thí điểm là 5 năm. Ông Phan Đức Trung - Chủ tịch Hiệp hội Blockchain và tài sản số Việt Nam (VBA) - cho rằng, nếu đi đúng hướng, Việt Nam có thể rút ngắn hành trình 10 năm phát triển của thế giới xuống thậm chí chỉ còn 2-3 năm.

“Điều mà chúng tôi lo ngại nhất hiện nay là vấn đề nhân lực. Khi nghị quyết được ban hành, thị trường tài sản số ở Việt Nam vẫn chủ yếu mang tính tự phát. Hàng chục triệu người tham gia mà phần lớn chưa từng có trải nghiệm hay hiểu biết nền tảng về thị trường này. Ở góc độ hiệp hội, chúng tôi nhận thấy rủi ro trong lĩnh vực này là rất lớn. Do đó, thách thức lớn nhất hiện nay là năng lực nhân sự, không chỉ trong cơ quan quản lý mà cả ở các doanh nghiệp cung cấp dịch vụ, đơn vị vận hành sàn và hệ thống đào tạo cho người tham gia thị trường. Tất cả còn khá mong manh”, ông Trung bày tỏ.

Trong giai đoạn đầu, nghị quyết chỉ cho phép chào bán, phát hành tài sản mã hoá cho nhà đầu tư nước ngoài, chứ không mở cho nhà đầu tư trong nước. Điều này thể hiện chủ trương thu hút dòng vốn ngoại nhưng cũng đặt ra bài toán cạnh tranh toàn cầu. “Liệu các sản phẩm của chúng ta có đủ chất lượng và minh bạch để nhà đầu tư quốc tế quan tâm? Liệu quy mô và thanh khoản thị trường có đủ lớn để họ tham gia lâu dài?”, ông Trung đặt vấn đề về thu hút nhà đầu tư quốc tế.

Để hoàn thiện khung vận hành và tạo thị trường đúng nghĩa, ông Trung nhấn mạnh việc vừa làm vừa điều chỉnh. Theo ông Trung, cơ hội như dành cho “học sinh bước vào lớp 1”, còn rất mới, nhưng chính từ giai đoạn này sẽ hình thành thế hệ nhân sự, doanh nghiệp lẫn cơ quan quản lý “trưởng thành”.

Theo thống kê của nhiều tổ chức trên thế giới, hơn 90% token (mã số được mã hóa từ chữ ký số hoặc chữ ký điện tử - PV) ra đời trong từ năm 2020-2022 đã mất giá trị hoặc ngừng hoạt động, chỉ một số rất ít token có ứng dụng thực tế duy trì được thanh khoản và chỗ đứng trên thị trường. Với việc thí điểm tại Việt Nam, tài sản mã hóa phải được phát hành dựa trên tài sản cơ sở là tài sản thực không bao gồm tài sản là chứng khoán, tiền pháp định.

Chủ tịch Hiệp hội VBA khuyến nghị, trái phiếu chính phủ có thể là điểm khởi đầu hợp lý. Dẫn chứng Thái Lan từng thử phát hành trái phiếu chính phủ token hóa, kết quả khá khả quan, ông Trung cho rằng nếu Việt Nam làm được sẽ đạt 3 mục tiêu: Hoàn thiện khung pháp lý, giảm chi phí phát hành và thúc đẩy đổi mới công nghệ tài chính.

Huy động trí tuệ Việt

Trao đổi về vấn đề nhân lực, ông Thuật Nguyễn - đồng sáng lập, CEO Quỹ Kyros Ventures - tin tưởng Việt Nam có lợi thế lớn về nhân lực bảo mật, với nhiều đội ngũ kỹ sư giỏi, đơn cử như Verichains - nhóm từng giúp xử lý vụ hacker lấy đi hơn 600 triệu USD của Axie Infinity.

“Việt Nam có nhiều chuyên gia ẩn danh cực kỳ giỏi, sẵn sàng hỗ trợ các dự án. Nếu biết cách huy động và kết nối lực lượng này, Việt Nam có thể trở thành trung tâm an ninh mạng trong lĩnh vực blockchain khu vực”, ông Thuật cho biết và đề xuất cần thiết lập cơ chế pháp lý cho tài chính phi tập trung (DeFi). Nhiều nhóm kỹ sư người Việt đang xây dựng sản phẩm DeFi nổi tiếng trên thế giới, nhưng vẫn chưa dám công khai phát triển ở Việt Nam vì chưa có khung pháp lý hỗ trợ.

“Các giao dịch phi tập trung hoạt động 24/7, không có giờ mở cửa hay đóng cửa, được điều hành hoàn toàn bằng hợp đồng thông minh. Nếu muốn xây dựng cơ chế cho loại hình này, Việt Nam cần sớm phối hợp với các cơ quan như an ninh mạng để xử lý các tình huống rủi ro, ví dụ như xác định trách nhiệm khi hợp đồng thông minh bị lỗi hoặc sàn phi tập trung bị hack”, ông phân tích.

Liên quan cơ chế niêm yết tài sản mã hoá, ông Thuật cho rằng, Việt Nam nên trao quyền lựa chọn cho các sàn giao dịch được cấp phép , tương tự mô hình ở các nước phát triển. “Cơ quan quản lý nên đặt ra tiêu chí dựa trên thanh khoản và mức độ được cộng đồng chấp nhận. Những đồng coin có quy mô lớn như Bitcoin, Ethereum, Tether (USDT, USDC) nên được niêm yết trước. Việt Nam chắc chắn sẽ không niêm yết những token mới chưa được kiểm chứng”, ông Thuật nói.

Ông Tô Trần Hòa - Phó Trưởng ban Ban Phát triển thị trường chứng khoán, Ủy ban Chứng khoán Nhà nước - cho biết, Nghị quyết 05 không hướng tới việc ngăn chặn đổi mới sáng tạo phát triển công nghệ mà chỉ tập trung vào quản lý hoạt động phát hành, giao dịch. Lý do chưa cho nhà đầu tư Việt Nam tham gia vào thị trường là kênh đầu tư mới này cần có thời gian để tuyên truyền, phổ biến về tính rủi ro, cần có thời gian cho nhà đầu tư Việt Nam bổ trợ kiến thức, năng lực giao dịch. Tuy nhiên, người Việt vẫn có thể sở hữu tài sản mã hoá thông qua thị trường thứ cấp.

Về tiêu chí, quy trình và điều kiện cấp phép cung cấp dịch vụ tài sản mã hóa , được biết, Ủy ban Chứng khoán Nhà nước đang dự thảo các văn bản hướng dẫn liên quan. Bộ Tài chính cũng đã xây dựng kế hoạch triển khai, bao gồm nhiều nhiệm vụ liên quan khung pháp lý, chính sách thuế, quy trình thu nộp thuế, chế độ kế toán và các quy định có liên quan. Tuy chưa có doanh nghiệp nào nộp hồ sơ đăng ký chính thức, nhưng một số doanh nghiệp đã bày tỏ quan tâm và có trao đổi kỹ thuật bước đầu với cơ quan quản lý.