Tại sao thương mại điện tử bùng nổ nhưng người tiêu dùng Việt Nam lại "tiết kiệm" nhất Đông Nam Á?

Trong 4 năm qua, khoảng 1 tỷ USD đã được rót vào lĩnh vực thương mại điện tử của Việt Nam, đạt mức cao kỷ lục vào năm 2019. Điều này xảy ra trong bối cảnh tổng giá trị thương mại điện tử toàn cầu tăng gần gấp đôi lên 29 nghìn tỷ USD trong giai đoạn 2017-2021. Một nghiên cứu gần đây dự đoán rằng, thị trường thương mại điện tử Đông Nam Á sẽ tăng gấp ba lên 240 tỷ USD vào năm 2023.

Những kết quả này cho thấy mặc dù có những trở ngại về cơ sở hạ tầng vật chất, kỹ thuật số và pháp lý, Việt Nam là một trong những thị trường thương mại điện tử hứa hẹn nhất khu vực, được thúc đẩy bởi dân số trẻ, tầng lớp trung lưu đang phát triển, tỷ lệ thâm nhập Internet cao và thâm nhập điện thoại thông minh ngày càng tăng.

Rủi ro

Thương mại điện tử tại Việt Nam đã tăng trưởng cao trong năm 2018 để đạt mức cao mới khoảng 8 tỷ USD, tốc độ tăng trưởng cao hơn so với Thái Lan và Malaysia. Tỷ lệ thâm nhập của người dùng trong lĩnh vực thương mại điện tử là 56,7% trong năm 2019 và dự kiến ​​sẽ đạt 64,4% trong 4 năm tới, trong khi chi tiêu thương mại điện tử trên đầu người tăng 29% lên 65 USD vào năm 2018.

Hai thành phố lớn nhất là Hà Nội và TP. Hồ Chí Minh, chiếm 70% tổng giao dịch thương mại điện tử của cả nước, mặc dù 70% dân số vẫn còn sống ở khu vực nông thôn.

5 trong số 10 nền tảng thương mại điện tử Đông Nam Á thành công nhất đang hoạt động tại Việt Nam - cụ thể là Lazada, Shopee, Tiki, Thegioididong và Sendo. 

Shopee chiếm vị trí số một với khoảng 16,8% lưu lượng truy cập web hàng tháng. Vì Tiki, Sendo và Thegioididong chỉ hoạt động trong nước, thành công của họ chính là bằng chứng cụ thể về tiềm năng to lớn của ngành thương mại điện tử của Việt Nam.

Dấu ấn ấn tượng của các nền tảng này được thúc đẩy bởi dòng vốn khổng lồ trong những năm gần đây của nguồn tài trợ nước ngoài, chủ yếu từ Nhật Bản, Đức, Hoa Kỳ, Hàn Quốc, Trung Quốc và Singapore. 

Sendo.vn đã nhận 51 triệu USD từ SBI Holdings của Nhật Bản vào năm 2018 trong khi JD.com của Trung Quốc trở thành nhà đầu tư lớn nhất cho Tiki.

Quần áo và giày dép là những giao dịch mua hàng trực tuyến phổ biến nhất, tiếp theo là đồ điện tử và tủ lạnh, sau đó là các sản phẩm chăm sóc mẹ và bé. Khoảng 71% giao dịch thương mại điện tử của Việt Nam được thực hiện từ máy tính để bàn (PC) trong khi 18% là từ thiết bị di động.

Tỷ lệ người dân có tài khoản ngân hàng thấp và Việt Nam cũng có ít công ty cung cấp dịch vụ thanh toán thẻ tín dụng nhất ở Đông Nam Á. Trong khi đó, ví di động đang ngày càng trở nên phổ biến, phương thức thanh toán phổ biến nhất là tiền mặt khi giao hàng (COD). Điều này dẫn đến sự tăng trưởng 70% của các doanh nghiệp hậu cần và giao hàng Việt Nam vào năm ngoái.

So với các nước ASEAN khác, Việt Nam có môi trường pháp lý tương đối thuận lợi để phát triển thương mại điện tử, với 5/6 luật chính được ban hành đầy đủ để điều chỉnh các hoạt động thương mại điện tử.

Tiềm năng

Thị trường thương mại điện tử của Việt Nam đã cất cánh, được hỗ trợ bởi các khoản đầu tư lớn từ các nhà bán lẻ quan trọng. GDP năm 2018 của đất nước là khoảng 250 tỷ USD và được dự đoán sẽ đạt 1 nghìn tỷ USD vào năm 2035. Thu nhập bình quân đầu người danh nghĩa được dự đoán sẽ tăng 54% vào năm 2024, lên tới 3.952 USD. Và dân số là dự báo sẽ đạt 100 triệu vào năm 2024, với ít nhất 76 triệu dân số trực tuyến.

Do đó, người tiêu dùng Việt Nam sẽ dành nhiều thời gian và tiền bạc để tiêu dùng trực tuyến hơn. Việc sử dụng điện thoại di động ngày càng tăng của giới trẻ được coi là yếu tố chính thúc đẩy sự tăng trưởng này, vì nhóm này chiếm hơn 30% dân số Việt Nam.

Báo cáo Kỹ thuật số Toàn cầu (Global Digital Report) năm 2019 cho thấy trung bình người Việt Nam dành trung bình 6 giờ 42 phút mỗi ngày trực tuyến, cao hơn mức trung bình toàn cầu nhưng đứng sau Philippines, Thái Lan, Malaysia, Singapore và Indonesia. Tuy nhiên, Việt Nam cũng chứng kiến ​​sự gia tăng mạnh nhất về lưu lượng truy cập di động trên khắp Đông Nam Á trong năm 2017.

Tiềm năng to lớn của ngành thương mại điện tử của Việt Nam có thể được nhìn thấy thông qua việc tăng doanh thu dự báo lên tới 15 tỷ USD vào năm 2020. Nếu thị trường thương mại điện tử có thể giữ tốc độ tăng trưởng hiện tại là 30%, thì quy mô thị trường có thể đạt 33 tỷ USD vào năm 2025 và thị trường thương mại điện tử của Việt Nam sẽ đứng thứ ba ở Đông Nam Á, sau Indonesia với 100 tỷ USD và Thái Lan với 43 tỷ USD.

Mặc dù có tiềm năng to lớn, thị trường thương mại điện tử của Việt Nam vẫn phải vật lộn với một số trở ngại.

Báo cáo thương mại điện tử Việt Nam 2019 cho thấy có tới 50% số người được hỏi không hài lòng với các giao dịch trực tuyến, trong khi một báo cáo khác cho thấy hầu hết người trả lời quan tâm đến chất lượng sản phẩm kém, với sự chênh lệch lớn giữa những gì được quảng cáo và giao hàng. 

Những hạn chế khác bao gồm sợ thông tin cá nhân bị rò rỉ, trải nghiệm mua sắm dễ dàng và nhanh hơn và giá tương tự tại các cửa hàng, quy trình mua hàng trực tuyến tương đối phức tạp, chi phí vận chuyển cao dẫn đến một thực tế là người Việt Nam tiếp tục là những người tiết kiệm nhất ở khu vực châu Á - Thái Bình Dương.

Nhu cầu mua sắm trực tuyến của người tiêu dùng Việt Nam rất lớn và mặc dù họ cũng thích các trang thương mại điện tử nước ngoài, nhưng các công ty trong nước có nhiều hiểu biết hơn về sở thích, nhu cầu và thói quen mua sắm của người dân.

Để có được lòng tin của người tiêu dùng, họ nên cung cấp các sản phẩm có nguồn gốc rõ ràng, kiểm soát hàng giả và hàng kém chất lượng trên nền tảng của họ. Công ty thương mại điện tử cũng nên phát triển cơ sở hạ tầng của riêng mình để thích nghi với những thách thức mới, từ hệ thống xử lý đơn hàng, công suất kho, đến tốc độ vận chuyển.