Tăng trưởng cao nhưng có bền vững?

GDP quý I/2018 tăng 7,38%, cao nhất 10 năm trong đó cả 3 cấu thành của nền kinh tế là Dịch vụ, Công nghiệp & Xây dựng và Nông lâm nghiệp thủy sản đều đạt tăng trưởng cao.

Kết quả của quý I/2018 dù rất tích cực nhưng theo báo cáo kinh tế vĩ mô mới đây của SSI Retail Research bên cạnh niềm vui chung vẫn cần lưu ý đến 2 vấn đề.

Tăng trưởng GDP và 3 cấu thành hàng quý - Nguồn: Gso

Đầu tiên là mức tăng trưởng cao của quý I/2018 đến từ nền thấp của quý I/2017, ví dụ điển hình là ngành khai khoáng và sản xuất Điện tử. Thứ hai, một số tín hiệu cho thấy tăng trưởng có thể chậm lại trong quý II, bao gồm tín hiệu về tăng trưởng việc làm gắn với sức cầu tiêu dùng và tăng trưởng sản lượng điện thoại sản xuất cũng như sản lượng thép cán đang chậm lại.

Khối FDI, động lực chính cho kinh tế Việt Nam, đang thiếu vắng các dự án mới quy mô lớn. Khối trong nước đang trỗi dậy nhưng sẽ cần nhiều thời gian để thu hẹp khoảng cách với FDI. Trong bối cảnh này, việc tiếp tục thu hút FDI, đặc biệt là ưu đãi FDI quy mô lớn, sử dụng nhiều lao động và xuất khẩu sản phẩm là rất cần thiết.

Cùng với đó, bộ phận phân tích SSI cũng cho rằng cần phải triển khai sớm cơ chế hỗ trợ “Đàn Sếu Lớn”. Những doanh nghiệp Việt Nam quy mô lớn, hoạt động hiệu quả, năng lực cạnh tranh cao cần được tạo điều kiện để gia tăng nhanh quy mô sản xuất, tạo ra các sản phẩm “made in Vietnam” đúng nghĩa.

Theo quan điểm của SSI Retail Research, những sản phẩm có giá trị nội địa hóa cao trước mắt sẽ giúp giảm nhập khẩu, tiếp theo đó là mở rộng thị trường xuất khẩu. Thị trường toàn cầu mới thực sự là sân chơi lớn để tạo ra tăng trưởng cao và bền vững cho kinh tế Việt nam, CTCK này nhận định.

Dấu hỏi đà tăng sức cầu tiêu dùng?

Lĩnh vực Dịch vụ, chiếm 43,7% GDP đạt tăng trưởng 6,7%, cũng là quý I có mức tăng cao nhất 10 năm nhờ mảng Lưu trú & ăn uống cải thiện rõ rệt trong khi Bán buôn bán lẻ, Kinh doanh bất động sản và Tài chính ngân hàng bảo hiểm duy trì được mức tăng trưởng ổn định.

Lưu trú & ăn uống hưởng lợi từ sự phát triển nhanh của ngành du lịch. Trong quý I, doanh thu xuất khẩu du lịch đạt 2,8 tỷ USD, tăng 23,3% so với cùng kỳ. Lượng khách quốc tế đến Việt nam trong quý I đạt 4,2 triệu lượt khách, tăng 30,9% trong khi tăng trưởng cùng kỳ là 29%. Khách đến từ Hàn Quốc tăng 69,2%, là thị trường có tốc độ tăng trưởng cao nhất và tốc độ tăng đã gấp đôi cùng kỳ 2017. Trung Quốc tiếp tục là thị trường du lịch lớn nhất với 1,35 triệu lượt khách, tăng 42,9%.

Bán buôn bán lẻ, ngành có tỷ trọng lớn nhất (chiếm tới 26% trong lĩnh vực Dịch vụ) đạt tăng trưởng 7,45% và là năm thứ 4 liên tiếp tăng trưởng ngành Bán buôn bán lẻ cao hơn 7% nhờ sự cải thiện của sức cầu tiêu dùng đi cùng với tăng trưởng việc làm.

Tuy nhiên, dấu hiệu cần lưu ý mà bộ phận phân tích SSI chỉ ra là chỉ số sử dụng lao động ngành công nghiệp quý I đang tăng chậm lại với chỉ số sử dụng lao động ngành sản xuất sản phẩm điện tử (ngành liên quan mật thiết với các dự án FDI của Samsung, LG) tăng 13,4% thấp hơn mức tăng 17,1% của cả năm 2017.

Nguyên nhân là sự thiếu vắng các dự án FDI quy mô lớn, sử dụng nhiều lao động. Dù khối doanh nghiệp trong nước đang vươn lên nhưng chưa thể bù đắp kịp, có thể dẫn đến tăng trưởng tiêu dùng sẽ chững lại trong ít nhất quý II/2018.

Cũng liên quan đến tiêu dùng, ngành Kinh doanh bất động sản cũng có dấu hiệu giảm tốc với GDP ngành này ở mức thấp nhất 5 quý. Mặc dù chậm lại nhưng nếu so sánh với giai đoạn trước 2017, 3,56% vẫn là con số rất đáng khích lệ. Sự cải thiện của Bất động sản hay Tài chính ngân hàng bảo hiểm đều có liên quan mật thiết đến sự phục hồi kinh tế. Cũng trùng hợp khi tăng trưởng của ngành Tài chính ngân hàng bảo hiểm cũng thấp nhất 5 quý nhưng lại cao hơn khá nhiều trung bình 5 năm.

Từ ra mắt dòng điện thoại mới đến cú bật của GDP

Lĩnh vực Công nghiệp tăng trưởng 10%, là mức tăng trưởng 2 chữ số lần đầu tiên sau rất nhiều năm nhờ ngành khai khoáng tăng trưởng dương và ngành chế biến chế tạo tăng trưởng cao vì... Galaxy S9 - dòng điện thoại mới của Samsung ra mắt vào tháng 3 trong khi đợt ra mắt Galaxy S8 năm ngoái lại vào giữa tháng 4.

Khai khoáng quý I thực tế tăng +0.4%, là quý đầu tiên sau 8 quý có tăng trưởng dương. Còn chỉ số công nghiệp Điện tử tháng 3 tăng 29,3% trong khi cùng kỳ giảm 1%.

Xuất khẩu điện thoại quý I đạt 12,3 tỷ USD, tăng 58,8% cùng kỳ, cao hơn mức tăng trưởng của cả năm 2017 là 32%. Tuy vậy, một số tín hiệu cho thấy tăng trưởng của sản xuất điện thoại có thể chậm lại trong một vài tháng tới. Sản lượng điện thoại sản xuất trong tháng 3 là 14,9 triệu chiếc, giảm 13% cùng kỳ.

Sản xuất Kim loại, ngành kéo tăng trưởng công nghiệp thứ 2 sau Điện tử cũng đang tăng chậm lại mà một trong các nguyên nhân là sự tăng trưởng chậm lại rõ rệt của sản lượng thép cán, từ mức 32,7% của quý I/2017 xuống chỉ còn 6,7% trong quý này.

Nông nghiệp tăng nhanh nhờ xuất khẩu

Ngành Nông nghiệp đạt mức tăng trưởng 3,76%, cao nhất 50 quý, nhờ sản xuất lúa gặp thuận lợi cả về thời tiết lẫn giá cả. Giá gạo trong nước trung bình quý đã tăng xấp xỉ 18% so với cùng kỳ 2017 chủ yếu nhờ khai thông được thị trường xuất khẩu. Trong các thị trường nhập khẩu gạo của Việt nam, Trung Quốc là thị trường nhập khẩu lớn nhất với hơn 1 tỷ USD trong năm 2017, tăng 32% và gấp 4,5 lần thị trường đứng thứ 2 là Philippines.

Thời tiết thuận lợi cũng giúp tăng năng suất rau quả, tuy vậy do sản lượng cao vượt nhu cầu đã khiến giá rau củ rớt mạnh, gây thiệt hại cho người nông dân. Điểm tích cực là xuất khẩu rau quả trong quý I tiếp tục có tăng trưởng cao (35%). Cao su, mặt hàng tạo ra tăng trưởng cho ngành nông nghiệp năm 2017 lại giảm sút do bất lợi về giá.

Chăn nuôi lợn tiếp tục gặp khó khăn do giá thấp. Tổng đàn lợn tháng 3 giảm 6,2% cùng kỳ. Bù lại, chăn nuôi gia cầm lại phát triển tốt nhờ ít dịch bệnh và giá bán ổn định. Ngành Thủy sản duy trì tăng trưởng cao nhờ thủy sản nuôi trồng, bao gồm cả cá và tôm đều có thuận lợi về thời tiết và giá bán. Tôm thẻ chân trắng đạt 40,9 nghìn tấn, tăng trưởng thuộc nhóm đầu ngành nông nghiệp (9,1%). Theo đánh giá của SSI Retail Research, mô hình nuôi siêu thâm canh tôm thẻ chân trắng đang mang lại kết quả tốt, giúp gia tăng nhanh sản lượng trong khi nhu cầu nhập khẩu ở các thị trường chính đều rất ổn định. Từ tháng 12/2017, thuế nhập khẩu tôm vào Trung Quốc giảm từ 5% xuống 2%, hứa hẹn sẽ mang lại tác động tích cực cho xuất khẩu tôm 2018.