Tàu vũ trụ Liên Xô "sống dậy" sau 53 năm mắc kẹt, chuyên gia nói: Chưa từng có tiền lệ trong lịch sử

Tàu vũ trụ thời Liên Xô bất ngờ quay lại Trái Đất

Ngày 10/5/2025, Cơ quan Vũ trụ Nga (Roscosmos) và Cơ quan Giám sát & Theo dõi Vũ trụ Liên minh châu Âu (EU SST) xác nhận: tàu vũ trụ Kosmos 482, phóng đi từ năm 1972, đã chính thức rơi trở lại Trái Đất sau hơn 53 năm mắc kẹt ngoài không gian.

Theo collectSPACE và Space.com, vụ tái nhập khí quyển diễn ra vào sáng 10/5 (giờ Moscow). Roscosmos cho biết con tàu nặng gần 500 kg đã rơi xuống vùng biển Ấn Độ Dương, phía tây Jakarta (Indonesia), sau khi bốc cháy một phần trong khí quyển. Dù vậy, chưa cơ quan nào xác định được liệu có mảnh vỡ nào còn nguyên vẹn hay không.

Kosmos 482 từng là một phần trong chương trình chinh phục sao Kim (Venus) của Liên Xô, thuộc loạt tàu Venera, với nhiệm vụ thả module hạ cánh xuống bề mặt hành tinh nóng nhất Hệ Mặt Trời. Tuy nhiên, chỉ vài giờ sau khi phóng, sự cố ở tầng cuối của tên lửa đẩy khiến con tàu không thể thoát khỏi quỹ đạo Trái Đất và bị "mắc kẹt" ở độ cao hơn 2.000 km.

Từ đó đến nay, Kosmos 482 trở thành "bóng ma kim loại" lặng lẽ quay quanh Trái Đất suốt 53 năm, không tín hiệu, không điều khiển, không ai nghĩ rằng một ngày nó sẽ quay lại.

53 năm cô độc giữa không gian và cú rơi không ai dự đoán nổi

Theo European Space Agency (ESA), trong những ngày đầu tháng 5, trạm radar ở Đức phát hiện vật thể có quỹ đạo bất thường đang giảm độ cao nhanh. Khi dữ liệu được đối chiếu, giới chuyên gia xác nhận đó chính là Kosmos 482 cũng là một phi thuyền mất tích từ thế kỷ XX.

ESA và EU SST lập tức đưa vật thể vào danh sách theo dõi rơi tự do (re-entry object) và dự đoán nó sẽ đi vào bầu khí quyển trong "cửa sổ" ngày 10/5 ± 7 giờ.

"Không thể tin nổi, một module hạ cánh được thiết kế để chịu nhiệt 500 °C trên sao Kim lại có thể sống sót sau 50 năm trong quỹ đạo Trái Đất và vẫn giữ cấu trúc vững chắc," tiến sĩ Jonathan McDowell, nhà vật lý thiên văn của Đại học Harvard nhận định trên Space.com.

Ông cho rằng khả năng "sống sót" của Kosmos 482 khi rơi xuống Trái Đất là cao hơn hầu hết các vệ tinh nhân tạo hiện nay, vì lớp vỏ titan dày và lớp cách nhiệt được thiết kế để chịu môi trường cực đoan của Venus.

Tuy nhiên, ESA cho biết quá trình rơi của con tàu diễn ra ở khu vực ít dân cư, không gây thiệt hại và cũng không ghi nhận tín hiệu phát nổ lớn. Đến chiều 10/5, Bộ Tư lệnh Không gian Mỹ (US Space Command) xác nhận vật thể đã rời quỹ đạo và "bốc cháy phần lớn khi tiếp xúc tầng khí quyển dày hơn".

Một "viên nang thời gian" của kỷ nguyên vũ trụ đầu tiên

Kosmos 482 được xem là tàu chị em của Venera 8 là con tàu duy nhất trong cùng loạt nhiệm vụ đã hạ cánh thành công xuống sao Kim vào tháng 7/1972. Cả hai được thiết kế song song, cùng mục tiêu nghiên cứu nhiệt độ, áp suất và bề mặt hành tinh này.

Vì thế, sự trở lại của Kosmos 482 sau 53 năm không chỉ là một tai nạn ngẫu nhiên, mà còn được nhiều chuyên gia ví như "viên nang thời gian" mang dấu ấn thời kỳ đỉnh cao của cuộc chạy đua không gian giữa Mỹ và Liên Xô.

Trả lời CBS News, chuyên gia không gian người Nga Alexander Zheleznyakov cho rằng: "Thật hiếm có trường hợp một tàu vũ trụ cũ như vậy còn tồn tại đến ngày nay. Đây là minh chứng cho độ bền của công nghệ hàng không vũ trụ Liên Xô, và cũng là lời nhắc rằng không gian không bao giờ thực sự 'rỗng' như chúng ta nghĩ."

Theo AP News, EU SST và Roscosmos hiện vẫn đang phân tích dữ liệu quỹ đạo cuối cùng để xác định chính xác vị trí các mảnh vỡ. Một số nhà quan sát cho rằng phần lõi titan của tàu có thể đã rơi xuống vùng biển sâu phía tây Ấn Độ Dương, nơi khó có thể tìm thấy dấu vết.

Từ tai nạn kỹ thuật thành cột mốc lịch sử hiếm có

Kosmos 482 không phải là tàu đầu tiên của Liên Xô rơi trở lại Trái Đất, nhưng là trường hợp có thời gian "mắc kẹt" dài nhất từng được ghi nhận: hơn nửa thế kỷ trong quỹ đạo mà không bị tan rã hoàn toàn.

Theo collectSPACE, đây là một trong những vật thể nhân tạo tồn tại lâu nhất trên quỹ đạo cao, trước khi rơi trở lại hành tinh mẹ.

Giới chuyên gia coi đây là bài học quý giá cho các sứ mệnh hiện đại: trong thời đại hàng ngàn vệ tinh nhỏ đang được phóng lên mỗi năm, việc kiểm soát quỹ đạo, dự đoán điểm rơi và xử lý rác không gian trở nên cấp thiết hơn bao giờ hết.

"Câu chuyện của Kosmos 482 không chỉ là di sản của thời Liên Xô, mà còn là lời cảnh báo về di sản rác vũ trụ mà nhân loại đang để lại," ESA nhận định trong báo cáo tổng kết vào tháng 5/2025.

Một lời chào cuối cùng từ quá khứ

Hơn 50 năm trước, Kosmos 482 ra đi mang theo ước mơ chạm đến sao Kim một hành tinh rực lửa mà con người vẫn chưa thể đặt chân. Giờ đây, sau nửa thế kỷ cô độc, nó đã quay lại Trái Đất, khép lại một hành trình dài đầy biểu tượng.

Không ai biết liệu có mảnh nào còn lại dưới đáy biển hay không, nhưng với giới khoa học, cú rơi ấy là một lời chào của quá khứ gửi đến thời đại vũ trụ mới, nơi con người đang tiến gần hơn tới những ngôi sao bằng công nghệ hiện đại gấp trăm lần.