Thăm dò chỉ trong 2 năm, phát hiện mỏ vàng chưa từng có, trữ lượng hơn 320.000 tấn trị giá 600.000 tỷ đồng: Giới nghiên cứu đồng loạt đặt dấu hỏi

Tháng 6/2022, Uganda bất ngờ thu hút sự chú ý của giới địa chất quốc tế khi Bộ Năng lượng và Khai khoáng công bố một trong những kết quả khảo sát khoáng sản quy mô lớn nhất trong lịch sử nước này: 31 triệu tấn quặng vàng được xác định qua nhiều phương pháp nghiên cứu hiện đại.

Dù những tuyên bố quá lạc quan ban đầu về lượng vàng tinh luyện đã tạo ra tranh cãi, quy mô thực tế của khối quặng vẫn khiến các chuyên gia xem đây là một trong những phát hiện đáng chú ý nhất tại châu Phi trong thập niên.

Điều thú vị nằm ở cách Uganda tìm thấy trữ lượng khổng lồ này. Từ năm 2020, chính phủ triển khai chương trình khảo sát địa chất toàn quốc, kết hợp dữ liệu địa vật lý hàng không, địa hóa bề mặt, phân tích mẫu lõi khoan, cùng mô hình hóa 3D cấu trúc địa tầng. Việc sử dụng máy bay gắn từ kế, thiết bị đo xạ gamma và radar xuyên đất cho phép các nhà địa chất xác định các dị thường từ tính, vốn thường liên quan đến các hệ sinh khoáng vàng kiểu mạch thạch anh - sulfide. Khi ghép dữ liệu này với bản đồ đứt gãy cổ xưa và phân tích mẫu đất giàu arsenic - dấu hiệu đặc trưng của quặng vàng , họ dần phác họa được những vùng tiềm năng rộng lớn.

Trong quá trình khoan kiểm chứng, các mạch quặng lớn dần hiện rõ tại nhiều điểm, đặc biệt ở vùng Karamoja phía đông bắc Uganda, nơi địa hình chủ yếu là thung lũng đá granit xen kẽ đồi thấp, khí hậu khô hạn và thưa dân cư. Đây vốn là vùng bán khô cằn, ít được đầu tư hạ tầng, nhưng lại nằm trên đới đứt gãy Karamoja, cấu trúc được cho là đã từng trải qua hoạt động magma mạnh mẽ hàng trăm triệu năm trước. Chính đặc điểm địa chất đặc thù này đã tạo nên những hệ mạch thạch anh chứa khoáng vàng ăn sâu dưới lòng đất.

Ngoài Karamoja, các điểm khảo sát tại Busia ở miền đông, Bushenyi ở miền tây và cả Mubende ở miền trung cũng cho tín hiệu tương tự, cho thấy quặng vàng phân bố rộng hơn nhiều so với dự đoán ban đầu.

Bước ngoặt truyền thông đến khi người phát ngôn Bộ Năng lượng tuyên bố rằng khối quặng này “có thể tinh luyện tới 320.158 tấn vàng ”,ước tính có giá trị lên đến 23,7 nghìn tỷ USD (khoảng 600.000 tỷ đồng). Dù mục tiêu là thể hiện tiềm năng phát triển, con số ấy ngay lập tức khiến giới chuyên môn cảnh giác. Tổng lượng vàng mà nhân loại khai thác được trong lịch sử mới chỉ khoảng 200.000 tấn, do đó 320.000 tấn vàng tinh luyện từ Uganda bị xem là bất khả thi về mặt địa chất. Tuy vậy, điểm quan trọng hơn là 31 triệu tấn quặng vàng hoàn toàn có thật, và đây mới là cơ sở thuyết phục cho sự quan tâm của giới đầu tư.

Các nhà địa chất quốc tế nhấn mạnh rằng việc xác định được khối lượng quặng lớn như vậy là kết quả của phương pháp khảo sát hiện đại, chứ không phải những ước đoán cảm tính. Những vùng từng bị coi là lãng quên của Uganda giờ trở thành trung tâm chú ý, đặc biệt là khu mỏ được công ty Trung Quốc Wagagai đầu tư hơn 200 triệu USD tại Busia.

Đây được xem là dự án tiên phong cho nỗ lực biến trữ lượng khoáng sản thành động lực kinh tế thực. Nếu hàm lượng vàng trong quặng đạt mức kinh tế, điều chưa được công bố đầy đủ. Uganda có thể trở thành một trong những quốc gia có nguồn cung vàng triển vọng nhất Đông Phi.

Giữa làn sóng phấn khích, chuyên gia Luke Burgess (Outsider Club) là người đầu tiên “kéo mọi người trở lại mặt đất”. Gần đây, ông cảnh báo rằng bất kỳ ai từng nghiên cứu thị trường vàng đều sẽ lập tức nghi ngờ con số 320.000 tấn, bởi nó vượt xa mọi dữ liệu có thật trong lịch sử loài người. Theo Hội đồng Vàng Thế giới (World Gold Council), tính đến năm 2022, toàn bộ lượng vàng đã từng được khai thác chỉ vào khoảng 205.238 tấn, và trữ lượng vàng dưới lòng đất còn lại trên toàn thế giới chỉ khoảng 53.000 tấn.

Nếu đúng như Uganda tuyên bố, trữ lượng vàng của họ gấp 6 lần tổng vàng còn lại trong lòng đất của cả hành tinh, và nhiều hơn 56% lượng vàng mà con người từng khai thác xuyên suốt lịch sử. Theo Burgess, điều này là bất khả thi.

Hơn nữa, những khu vực như Karamoja từng ghi nhận xung đột đất đai, tình trạng khai thác thủ công trái phép và cơ sở hạ tầng yếu kém. Việc đưa thiết bị cơ giới, vận chuyển quặng và xử lý môi trường trong vùng địa hình khô cằn, bị chia cắt bởi các cao nguyên đá cũng là bài toán khó. Điều Uganda cần không chỉ là quặng vàng , mà còn là năng lực quản trị tài nguyên, tính minh bạch trong cấp phép, và một chiến lược phát triển bền vững để tránh “lời nguyền tài nguyên”.

Nguồn: Reuters, UNILAD Tech