Thêm quyền, thêm cơ chế để TP HCM bứt phá

Ngày 3-9, Viện Nghiên cứu Phát triển TP HCM và Hội đồng Tư vấn triển khai Nghị quyết 98/2023 của Quốc hội, tổ chức tọa đàm đóng góp ý kiến dự thảo "Đề án xây dựng trình Quốc hội ban hành Nghị quyết sửa đổi, bổ sung một số điểm của Nghị quyết 98".

Đề xuất 36 chính sách vượt trội cho FTZ

Dự thảo đề xuất bổ sung một số ngành, nghề vào danh mục ngành, nghề ưu tiên thu hút nhà đầu tư chiến lược vào thành phố; điều kiện để đáp ứng một nhà đầu tư chiến lược; chính sách cho khu thương mại tự do (FTZ) gắn với cảng biển tại khu vực Cái Mép Hạ.

Thông tin về Đề án "Nghiên cứu FTZ gắn với cảng biển tại khu vực Cái Mép Hạ" (thuộc các phường Tân Phước, Tân Hải), Phó Giám đốc Sở Công Thương Lê Văn Danh cho biết UBND TP HCM đang nghiên cứu, tiếp thu nhiều ý kiến hoàn thiện đề án. Đề án gồm 2 nội dung chính: quy mô và cơ chế chính sách. Về quy mô, FTZ được triển khai trên diện tích 3.746 ha, chia thành 8 phân khu chức năng gồm cảng biển, công nghiệp công nghệ cao, nhà ở, thương mại - dịch vụ… tích hợp đầy đủ hoạt động sản xuất - kinh doanh, logistics theo mô hình quốc tế.

Về cơ chế, đề án đưa ra 36 chính sách vượt trội, tập trung vào lĩnh vực hải quan, lao động, thuế… nhằm tạo môi trường đầu tư thông thoáng. Tuy nhiên, Sở Công Thương lưu ý cần tính toán kỹ bài toán ngân sách, tránh miễn giảm quá nhiều ảnh hưởng đến nguồn thu. Sở cũng kiến nghị tách riêng nội dung về nhà đầu tư chiến lược, trong đó quy định nhà đầu tư phải sở hữu tối thiểu 30% vốn dự án, có kinh nghiệm thực hiện các dự án tương tự, đồng thời đáp ứng các tiêu chí phụ như: tạo việc làm cho lao động địa phương, cam kết chuyển đổi xanh trong logistics và sản xuất. Sở Công Thương đề xuất giao UBND TP HCM là cơ quan thẩm quyền thành lập FTZ và Ban Quản lý FTZ.

Góp ý cho nội dung này, PGS-TS Trần Hoàng Ngân, đại biểu Quốc hội, nhìn nhận TP HCM có thể tham khảo cách làm của Đà Nẵng, Hải Phòng trong phát triển FTZ, trước mắt tại Cái Mép Hạ rồi mở rộng sang các khu vực khác.

Băn khoăn "ràng buộc" kinh nghiệm

Góp ý về việc bổ sung ngành, nghề ưu tiên thu hút nhà đầu tư chiến lược, PGS-TS Vũ Anh Tuấn, Trường Đại học Việt Đức, cho rằng đầu tư đường sắt đô thị/trainway ven sông Sài Gòn theo quy hoạch có quy mô vốn đầu tư từ 6.000 tỉ đồng như trong dự thảo là "quá bé". Bởi lẽ, với 6.000 tỉ đồng, tương đương khoảng 230 triệu USD, thì chỉ làm được 2 - 3 km, trong khi một dự án đường sắt đô thị tối thiểu dài 10 km, tương đương khoảng 1 tỉ USD.

Đối với tiêu chí nhà đầu tư chiến lược, vị chuyên gia này đề xuất cần có thêm 3 điều kiện. Đó là năng lực tài chính của nhà đầu tư phải có vốn chủ sở hữu từ 20% - 30% tổng vốn dự án; lịch sử tín dụng 3 năm không có nợ xấu; có khả năng huy động vốn thông qua thị trường vốn, phát hành trái phiếu doanh nghiệp, vay các ngân hàng 2 - 3 tỉ USD làm đường sắt đô thị. Song song đó, nên quy định nhà đầu tư chiến lược phải có năng lực quản trị dự án, cam kết đồng hành lâu dài từ 7 - 10 năm...

TS Trần Du Lịch, Chủ tịch Hội đồng Tư vấn triển khai Nghị quyết 98/2023, cho biết quy định về nhà đầu tư chiến lược được nêu tại Nghị quyết 98/2023 nhưng sau hơn 2 năm triển khai, chưa có nhà đầu tư nào tham gia. Trong khi đó, dự thảo sửa đổi nghị quyết đưa ra một số quy định càng trói buộc chặt thêm. Đơn cử như lĩnh vực đường sắt đô thị, Việt Nam chưa có doanh nghiệp nào làm, nếu yêu cầu kinh nghiệm thực hiện công trình tương đương thì trong nước không có doanh nghiệp nào đủ điều kiện tham gia. Theo ông, quy định thế này sẽ loại hết doanh nghiệp trong nước. Do đó, phải cân nhắc kỹ nội dung này.

Một bất cập khác được TS Trần Du Lịch nêu ra là TP HCM mời nhà đầu tư chiến lược tới nhưng lại quy định bắt buộc phải đấu thầu theo Luật Đầu tư. Do đó, chuyên gia này đề xuất giao quyền UBND TP HCM được quyền chọn nhà đầu tư chiến lược, như Nghị quyết 188/2025 của Quốc hội về thí điểm một số cơ chế, chính sách đặc thù, đặc biệt để phát triển hệ thống mạng lưới đường sắt đô thị tại TP Hà Nội, TP HCM.

Giải quyết bài toán hạ tầng kinh tế - xã hội

Theo PGS-TS Trần Hoàng Ngân với quy mô 14 triệu dân và GRDP dự kiến 123 tỉ USD vào cuối năm 2025, TP HCM cần mạnh dạn kiến nghị Chính phủ trình Quốc hội cơ chế phù hợp.

PGS-TS Trần Hoàng Ngân cho rằng cần giải quyết căn cơ bài toán hạ tầng kinh tế - xã hội của TP HCM mới, đặc biệt là giao thông kết nối nội đô với 2 tỉnh cũ trước đây là Bình Dương, Bà Rịa - Vũng Tàu, giữa các khu công nghiệp, cảng biển và sân bay trong vùng Đông Nam Bộ. Đồng thời, cần xây dựng thể chế quản lý siêu đô thị, thể chế thu hút nguồn lực. Thành phố cũng cần sớm đề xuất cơ chế tổ chức bộ máy, tái cơ cấu tập đoàn nhà nước và xử lý nhanh tài sản công dôi dư.

Về vấn đề này, TS Trần Du Lịch đề xuất bổ sung điều khoản phân cấp, phân quyền cho HĐND TP HCM được quyết định sắp xếp các doanh nghiệp nhà nước thuộc UBND TP HCM trên địa bàn, tổ chức lại thành những "quả đấm" phục vụ phát triển thành phố. Song song đó mở rộng thí điểm các cơ chế đặc thù của TP Thủ Đức cũ cho 168 phường, xã, đặc khu thuộc TP HCM hiện nay được thừa hưởng. Tùy theo từng nội dung mà HĐND TP HCM quyết, từ đó mở rộng phân cấp phân quyền cho chính quyền cơ sở.

Phát biểu kết luận, Phó Chủ tịch UBND TP HCM Nguyễn Mạnh Cường cho biết tổ công tác của UBND TP HCM sẽ nghiên cứu, tiếp thu các ý kiến góp ý để xây dựng nội dung đề xuất Chính phủ trình Quốc hội sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị quyết 98.

Theo ông Nguyễn Mạnh Cường, sau khi sáp nhập, TP HCM có nguồn lực, tầm nhìn, quy mô, tiềm năng lớn, đặt ra yêu cầu phát triển một siêu đô thị quốc tế. Việc phát triển TP HCM không chỉ là yêu cầu Trung ương đặt ra cho thành phố mà đây còn là khát vọng của Đảng bộ, chính quyền và nhân dân thành phố. Thời gian tới, TP HCM sẽ tận dụng các nguồn lực để phát triển nhanh, mạnh, bền vững. Trong đó, bên cạnh phát huy hơn nữa những nội dung đã làm được trong Nghị quyết 98, TP HCM sẽ bổ sung, sửa đổi để phát huy tiềm năng sau khi sáp nhập, đóng góp cho sự phát triển đất nước với tư cách, nhiệm vụ đầu tàu.