Tổng Giám đốc FPT: Không chỉ xuất khẩu kỹ sư công nghệ, Việt Nam có thể xuất khẩu 'nhân lực AI'

Việt Nam đang hình thành nguồn nhân lực mới

Chiều 15/9, Hội Doanh nhân trẻ Việt Nam tổ chức Phiên đối thoại cấp Bộ - Diễn đàn Kinh tế Tư nhân Việt Nam 2025. Tại chuyên đề "Khoa học Công nghệ và Đổi mới sáng tạo – Sức bật để vươn mình", ông Nguyễn Văn Khoa, Tổng Giám đốc FPT, Phó Chủ tịch Hội Doanh nhân trẻ Việt Nam, Chủ tịch VINASA đã có bài tham luận về phát triển khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo trong lĩnh vực kinh tế tư nhân.

Ông Khoa cho biết hiện nay là "thời điểm vàng" cho sự phát triển của khoa học công nghệ và khu vực kinh tế tư nhân khi "Bộ tứ trụ cột" được ban hành, gồm Nghị quyết 68 về phát triển kinh tế tư nhân, Nghị quyết 57 về khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số, Nghị quyết 59 về ngoại giao kinh tế, Nghị quyết 66 về hoàn thiện thể chế.

Đặc biệt, 2 dự thảo là Dự thảo Luật Công nghiệp Công nghệ số: Xây dựng khung pháp lý toàn diện cho các lĩnh vực công nghệ số trọng điểm (AI, bán dẫn, tài sản số) và Dự thảo Luật Đầu tư (sửa đổi): Hướng đến đơn giản hóa thủ tục, thu hẹp diện dự án phải xin chủ trương, chuyển từ tiền kiểm sang hậu kiểm và tăng phân cấp cho địa phương, được kì vọng sẽ tạo nền tảng pháp lý đột phá cho doanh nghiệp.

Liên quan đến lĩnh vực công nghệ, Chủ tịch FPT cho biết doanh thu xuất khẩu dịch vụ công nghệ thông tin đạt 15 tỷ USD năm 2024, tăng trưởng 2 con số nhiều năm liền. Trong đó các doanh nghiệp VINASA đang tham gia trực tiếp vào chuỗi giá trị toàn cầu trong AI, bán dẫn, điện toán đám mây, blockchain.

Ông Khoa cho rằng Việt Nam có lợi thế lớn về nguồn nhân lực công nghệ, với100 triệu dân, tuổi trung bình 32, gần 70% trong độ tuổi lao động. Riêng lĩnh vực công nghệ thông tin có 1,5 triệu lao động, tăng trưởng 10–12%/năm, mỗi năm, 120.000 kỹ sư công nghệ mới. Chi phí lao động tại Việt Nam hiện thấp hơn 25% so với mức trung bình toàn cầu – điều này đặt chúng ta vào nhóm thị trường rẻ nhất trong khu vực Asia-Pacific.

Bên cạnh đó, Việt Nam đang hình thành một "nguồn nhân lực mới": Digital Workers – AI Agents. Đây là lực lượng lao động ảo có thể hỗ trợ R&D, giám sát sản xuất thông minh, chăm sóc khách hàng 24/7, hay quản lý vận hành nội bộ.

"Điều này mở ra khả năng Việt Nam không chỉ xuất khẩu kỹ sư công nghệ, mà còn xuất khẩu "AI Workers" – lực lượng số hóa tham gia trực tiếp vào chuỗi giá trị toàn cầu", ông Khoa nói.

Đề xuất ưu đãi R&D thực chất

Chủ tịch FPT cho biết nhiều luật, nghị quyết đã ban hành cơ chế khấu trừ 200% chi phí R&D khi tính thuế Thu nhập doanh nghiệp. Tuy nhiên, doanh nghiệp vẫn gặp khó khăn vì thiếu hướng dẫn và thủ tục còn phức tạp. Ông Khoa mong muốn Chính phủ sớm ban hành hướng dẫn chi tiết.

Về đào tạo nhân lực, ông Khoa cho biết các ngành như AI, bán dẫn, công nghệ sinh học cần đầu tư lớn và thời gian chuẩn bị dài. Nếu chỉ để cơ chế tự chủ, các trường khó mạnh dạn mở ngành vì lo ngại thiếu đầu ra. Ông đề xuất Chính phủ giao chỉ tiêu đào tạo nhân lực công nghệ chiến lược cho các trường đại học, cao đẳng, nhằm giải quyết tận gốc bài toán nhân lực cho doanh nghiệp.

Liên quan đến vấn đề vốn, ông đề xuất phát triển mô hình GP–LP để huy động vốn cho công nghệ vì đây là chuẩn mực quốc tế cho các quỹ đầu tư mạo hiểm và Private Equity. Mô hình này có nhiều ưu điểm nổi bật: dễ thu hút vốn ngoại, vì quen thuộc với nhà đầu tư quốc tế. Phân tách rõ trách nhiệm giữa GP (quản lý quỹ) và LP (góp vốn, trách nhiệm hữu hạn). Tạo động lực tối đa hóa lợi nhuận cho GP, nhờ cơ chế carried interest. Khơi thông vốn tư nhân trong nước, đặc biệt từ các tập đoàn lớn thông qua Corporate Venture Capital. Khuyến khích đồng đầu tư công – tư, khi Nhà nước có thể tham gia với vai trò LP để chia sẻ rủi ro.

"Không có cơ chế GP–LP, doanh nghiệp Việt chỉ có thể dựa vào vốn vay ngắn hạn từ ngân hàng. Nhưng với GP–LP, chúng ta có thể huy động hàng chục tỷ USD vốn dài hạn cho các ngành chiến lược như AI, bán dẫn, công nghệ sinh học, công nghệ số.

Đã có những thành công từ quốc tế như Quỹ Avendus Future Leaders Fund II (Ấn Độ) đầu tư cho Zeta, Lenskart, Sagility India, Quỹ Argor Capital (Indonesia) với các thương vụ nổi bật như đầu tư cho Skor Technologies lĩnh vực fintech, AgriAku trong lĩnh vực nông nghiệp thông minh,…", ông Khoa cho biết.

Lãnh đạo FPT cũng kỳ vọng Luật Đầu tư sửa đổi sẽ dũng cảm cắt bỏ các thủ tục, quy định chồng chéo và điều kiện kinh doanh không cần thiết.

Bởi theo World Bank, thủ tục thành lập doanh nghiệp ở Việt Nam hiện mất 16 ngày, 8 thủ tục, lâu gấp 2–3 lần so với các nước trong ASEAN (Singapore chỉ 1–2 ngày, 2 thủ tục; Thái Lan 6 ngày, 5 thủ tục; Malaysia 17 ngày, 8 thủ tục). Chi phí tuân thủ thủ tục hành chính của doanh nghiệp Việt Nam cũng cao, trung bình tới 6,5% doanh thu hằng năm, trong khi Singapore dưới 2% (WB, OECD). WB ước tính, mỗi ngày chậm cấp phép đầu tư làm tăng chi phí dự án thêm 0,5–1%; với một dự án FDI 200 triệu USD, chỉ cần chậm 30 ngày đã đội thêm 1–2 triệu USD.

Do đó, cộng đồng doanh nghiệp kỳ vọng lớn vào Luật Đầu tư (sửa đổi): thu hẹp diện dự án cần xin chủ trương, tăng phân cấp cho địa phương, và chuyển từ tiền kiểm sang hậu kiểm, nhằm rút ngắn thời gian, giảm chi phí, giải phóng nguồn lực xã hội và khuyến khích đầu tư.