Trung Quốc mất 24 năm, hơn 230 tỷ USD mới phủ sóng xe điện 10% toàn quốc, hiện vẫn trợ giá và giảm thuế cho người dân

Sự trỗi dậy của ngành công nghiệp xe điện Trung Quốc là một câu chuyện về tầm nhìn chiến lược, sự kiên nhẫn và những khoản đầu tư khổng lồ.

Suốt 24 năm, hơn 230 tỷ USD hỗ trợ trực tiếp và hàng loạt chính sách ưu đãi—đó là những con số minh chứng cho một chiến lược dài hạn, bài bản đã giúp xe điện chiếm 10% tổng số phương tiện đang lưu thông trên đường phố Trung Quốc, một con số đầy ấn tượng nhưng cũng hàm chứa nhiều ý nghĩa sâu sắc.

Việc Trung Quốc không đốt cháy giai đoạn, chấp nhận con số 10% sau một phần tư thế kỷ, tạo ra tệp khách hàng trung thành và văn hóa đi xe điện, cùng cơ sở hạ tầng đầy đủ đã khiến nhiều chuyên gia phải ngả mũ thán phục.

Chặng đường 24 năm

Hai thập kỷ rưỡi, hàng trăm tỷ USD, và hàng loạt ưu đãi về thuế, trợ cấp, hạ tầng… đã tạo nên vị thế dẫn đầu thế giới của Trung Quốc trong lĩnh vực xe điện (EV). Thành công này không phải trong 1-2 năm hay là ý tưởng bất chợt mà là cả một tầm nhìn chiến lược dài hạn, đi kèm với sự kiên nhẫn và đầu tư khổng lồ.

Từ những năm 2000, khi các quốc gia phương Tây còn tập trung vào động cơ đốt trong, Trung Quốc đã nhìn thấy tương lai nằm ở xe năng lượng mới (NEV). Họ nhận thức rằng, để vượt qua các cường quốc ô tô truyền thống, họ không thể đi theo con đường cũ. Thay vào đó, họ chọn một lối đi riêng: xây dựng một hệ sinh thái xe điện hoàn chỉnh từ con số 0.

Để khởi động ngành công nghiệp non trẻ này, chính phủ Trung Quốc đã áp dụng một loạt các biện pháp hỗ trợ chưa từng có tiền lệ.

Năm 2001, Trung Quốc khởi động dự án 863 EV Project, đánh dấu bước khởi đầu cho chiến lược dài hạn phát triển phương tiện năng lượng mới (NEV). Trong giai đoạn 2004 đến 2007, Bắc Kinh tập trung xây dựng khung chính sách và hình thành các viện nghiên cứu chuyên về NEV. Tới 2008–2009, các chương trình thí điểm được triển khai ở những thành phố lớn, đi kèm chính sách trợ cấp trực tiếp cho người mua xe điện lên tới 60.000 nhân dân tệ (khoảng 8.700 USD).

Bước sang thập niên 2010, chiến lược này được mở rộng quy mô với các yêu cầu về tỷ lệ tối thiểu NEV trong mua sắm công, đồng thời đẩy mạnh đầu tư hạ tầng sạc trên toàn quốc. Từ năm 2020 đến nay, trọng tâm chuyển sang nâng cao chất lượng pin, hỗ trợ xuất khẩu và phát triển chuỗi cung ứng toàn diện, giúp ngành xe điện Trung Quốc vươn ra toàn cầu.

Theo nghiên cứu của Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược và Quốc tế (CSIS, Mỹ), từ 2009 đến 2023, chính phủ Trung Quốc đã chi ít nhất 230,8 tỷ USD để hỗ trợ ngành xe điện. Đây mới chỉ là con số ước tính bảo thủ, chưa tính đến các khoản ưu đãi từ chính quyền địa phương, giá đất và năng lượng rẻ, cũng như trợ cấp cho ngành sản xuất pin.

Nguồn lực tài chính khổng lồ này được rót vào nhiều mảng: trợ cấp tiêu dùng giúp giảm trực tiếp giá mua xe; miễn và giảm thuế tiêu thụ, thuế mua xe; ưu đãi đăng ký như cấp biển số miễn phí hoặc không giới hạn ở các đô thị lớn; hỗ trợ sản xuất thông qua tài trợ nghiên cứu và phát triển, trợ giá cho các nhà máy; và đầu tư hạ tầng, với gần 20 tỷ Nhân dân tệ để phát triển mạng lưới hơn 800.000 trạm sạc công cộng.

Ban đầu, các khoản trợ cấp trực tiếp cho người mua xe là động lực chính. Dù đã giảm dần, nhưng chính sách này đã tạo ra một lực đẩy ban đầu, giúp người tiêu dùng làm quen và tin tưởng vào công nghệ mới.

Tiếp đó, việc miễn thuế mua xe và đặc biệt là miễn phí cấp biển số xe tại các thành phố lớn đã gỡ bỏ rào cản lớn nhất đối với người mua. Tại các thành phố như Thượng Hải, Bắc Kinh, nơi việc sở hữu một chiếc xe là điều vô cùng khó khăn, việc được cấp biển số miễn phí đã biến xe điện thành lựa chọn hấp dẫn hơn hẳn so với xe xăng.

Cùng với việc bán xe, Trung Quốc đã đầu tư mạnh vào hệ thống trạm sạc. Việc phủ sóng các trạm sạc công cộng đã giải quyết "nỗi lo tầm xa" của người dùng, biến xe điện từ một phương tiện "thử nghiệm" thành một phương tiện có thể sử dụng hàng ngày.

Không đốt cháy giai đoạn

Sự thành công của Trung Quốc không chỉ nằm ở những khoản tiền khổng lồ. Điều quan trọng hơn là sự kiên trì và tầm nhìn chiến lược. Khoàng thời gian 24 năm là một chặng đường dài, đủ để một ngành công nghiệp non trẻ vấp ngã, đứng lên và trưởng thành.

Nhiều chuyên gia nhận định Bắc Kinh đã không đốt cháy giai đoạn. Thay vì kỳ vọng xe điện sẽ chiếm lĩnh thị trường ngay lập tức, chính phủ Trung Quốc đã chấp nhận một con số khiêm tốn: gần 10% số phương tiện đang lưu thông trên đường sau gần một phần tư thế kỷ.

Con số này cho thấy một sự kiên nhẫn đáng kinh ngạc, tập trung vào việc tạo ra một "tệp khách hàng trung thành" và một "văn hóa" sử dụng xe điện bền vững.

Đây là một chiến lược "biến điểm thành diện". Bắt đầu với một thị phần nhỏ, nhưng vững chắc, nhờ vào sự hỗ trợ của chính sách. Sau đó, khi công nghệ tiến bộ, giá thành giảm và người dùng đã quen thuộc, thị phần này sẽ tự động mở rộng, tạo ra một hiệu ứng domino trên toàn thị trường.

Rõ ràng, Trung Quốc đã biến xe điện thành trụ cột công nghiệp tương lai, không thay đổi hướng đi dù phải "đốt tiền" suốt nhiều năm, tích hợp chuỗi giá trị từ khai thác nguyên liệu, sản xuất pin, lắp ráp xe, đến hạ tầng và xuất khẩu.

Nhờ sự kiên trì này, đến cuối năm 2024, xe điện đã chiếm 10% tổng số ô tô đang lưu thông tại Trung Quốc. Về doanh số bán mới, tỷ lệ xe điện đạt gần 50% trong năm 2024 và dự kiến chạm mốc 60% vào năm 2025. Trung Quốc hiện dẫn đầu toàn cầu về sản lượng, doanh số và xuất khẩu EV, đồng thời nắm lợi thế vượt trội về sản xuất pin và chuỗi cung ứng.

Câu chuyện của Trung Quốc là một bài học đắt giá cho ngành xe điện. Để phát triển một ngành công nghiệp mới như xe điện, không thể chỉ dựa vào một vài chính sách ngắn hạn. Nó đòi hỏi một cam kết dài hạn, một chiến lược tổng thể bao gồm cả hỗ trợ tài chính, chính sách ưu đãi, và đầu tư vào hạ tầng.

Hành trình của Trung Quốc cho thấy, mặc dù xe điện đã chiếm lĩnh doanh số bán xe mới, quá trình thay thế toàn bộ xe xăng dầu vẫn còn là một chặng đường dài. Nhưng với sự kiên định, sự đầu tư bài bản và một tầm nhìn chiến lược, Trung Quốc đã chứng minh rằng họ không chỉ là người dẫn đầu, mà còn là người định hình tương lai của ngành công nghiệp ô tô toàn cầu.

*Nguồn: Tổng hợp