Áp thuế mạnh tay với một mặt hàng của Nga, châu Âu gặp bão tố khi giá tăng phi mã, chuyên gia thừa nhận: “Chúng tôi đang tự bắn vào chân mình”

Liên minh châu Âu (EU) đã áp thuế nhập khẩu đối với phân bón Nga từ ngày 1/7 nhằm cắt giảm nguồn tài chính phục vụ cho những động thái quân sự tại Ukraine. Tuy nhiên, động thái này đang đẩy chi phí sản xuất của nông dân châu Âu lên cao, làm dấy lên lo ngại về tác động tới giá tiêu dùng.

Cedric Benoist, Phó tổng thư ký Liên đoàn nông dân lúa mì Pháp AGPB và lãnh đạo ủy ban ngũ cốc của hiệp hội Copa Cogeca, thẳng thắn nhận định: “Chúng tôi đang tự bắn vào chân mình”. Ông cho biết nông dân hiện phải trả giá phân bón cao hơn trên toàn cầu trong bối cảnh chi phí năng lượng và yêu cầu môi trường cũng ngày càng nặng nề.

Theo quy định mới, EU áp mức thuế 40 eu ro/tấn đối với urê và nitơ từ tháng 7/2025, và dự kiến tăng dần lên 315 eu ro/tấn vào năm 2028. Dữ liệu Ngân hàng Thế giới cho thấy giá urê đã tăng 26,5% lên 496 USD/tấn từ tháng 5 đến tháng 7. Giá phân bón Diammonium phosphate (DAP) cũng tăng 10% trong cùng kỳ, đạt trung bình 736 USD/tấn.

Trong khi đó, giá lúa mì tại châu Âu đã chạm mức thấp nhất trong 5 năm, khiến nhiều nông dân tạm dừng mua phân bón với hy vọng giá hạ nhiệt. “Với giá lúa mì hiện tại, lợi nhuận của nông dân hoàn toàn không bền vững”, Benoist nhấn mạnh.

Một số nhà phân tích cho rằng sự do dự khi mua hàng từ Nga đã khiến nhà cung cấp châu Âu nâng giá, buộc người mua phải tìm đến nguồn thay thế đắt đỏ hơn như Canada.

Nga chiếm hơn 20% sản lượng phân bón thế giới và khoảng 25% lượng nhập khẩu của EU. Trước khi thuế được áp dụng, các nước thành viên đã tăng mạnh nhập khẩu để dự trữ. Yara International, tập đoàn phân bón Na Uy, cho biết lượng urê nhập từ Nga vào EU trong niên vụ 2023-24 cao hơn 48% so với mức trung bình 5 năm trước khi xung đột xảy ra.

Các nhà sản xuất tại Nga như Uralchem, Acron, PhosAgro hay EuroChem chưa công bố kế hoạch cụ thể, nhưng giới phân tích cho rằng Moscow có thể chuyển hướng sang các thị trường lớn khác như Brazil, Ấn Độ hay Mỹ. Tỷ phú Dmitry Mazepin, cựu CEO Uralchem, nhận định nông dân ở châu Phi, Ấn Độ và Trung Quốc cũng sẽ chịu chi phí cao hơn do phân bón Nga phải vận chuyển xa hơn.

Ủy ban châu Âu khẳng định sẽ theo dõi sát tác động của thuế quan và có thể điều chỉnh nếu giá cả leo thang quá nhanh. Theo Antoine Hoxha, Tổng giám đốc Fertilizers Europe, còn quá sớm để đánh giá đầy đủ hiệu ứng nhưng các biện pháp này được thiết kế để củng cố quyền tự chủ chiến lược và tạo sân chơi công bằng cho ngành sản xuất phân bón trong khu vực.

Trong khi đó, giới nông dân lo ngại chi phí leo thang sẽ làm suy giảm khả năng cạnh tranh và đẩy giá thực phẩm tăng cao. Hiện tại, EU chưa công bố dữ liệu cụ thể về tác động của thuế quan. Song theo đánh giá của nhiều chuyên gia, những áp lực lên nông dân và thị trường tiêu dùng có thể sớm lộ rõ trong thời gian tới.