Buồn của quốc gia thuộc top nghèo nhất châu Âu: Giá rau củ tăng theo cấp số nhân vì mất mùa, giới trẻ 'chê' làm nông, tích trữ thực phẩm cho ngày đông dần trở thành điều xa xỉ

Thường vào cuối mùa hè, các khu chợ truyền thống ở Bắc Macedonia vốn tràn ngập đào, mận, mơ, táo, dưa, cà chua, dưa chuột, cà tím, bí và ớt đỏ – những nguyên liệu cho món sốt ajvar đặc trưng của quốc gia châu Âu này. Đây cũng là thời điểm trong năm mà người Macedonia có truyền thống dự trữ thực phẩm cho mùa đông tới. Nhưng năm nay, nhiều mặt hàng thiết yếu đã tăng giá gấp đôi, thậm chí gấp 3-4 lần so với năm trước, vượt xa khả năng chi trả của người dân có thu nhập khiêm tốn.

Dưa hấu vẫn rẻ, chỉ 0,3-0,4 euro/kg. Song quả sung mới vào mùa đã gần 4 euro/kg. Táo – vốn dồi dào tại địa phương – nay tăng lên 2-2,5 euro/kg, cao gấp nhiều lần mức 0,5 euro những năm trước. Một tiểu thương than thở: “Giờ tôi phải mua từng quả thay vì mua cả cân như trước”.

Nguyên nhân chính đến từ thời tiết khắc nghiệt. Bộ Nông nghiệp xác nhận đợt băng giá tháng 3 đã phá hủy hầu hết mùa vụ táo, đào, mận và mơ. Trái lại, sản lượng lúa mì lại tăng, đạt 300.000 tấn.

Tại thủ đô Skopje, nông dân cho biết ngoài thời tiết bất lợi, giới trẻ ngày càng rời bỏ nghề nông. “Chẳng còn ai còn muốn làm nông nữa”, một người bán hàng nói.

Tình trạng khan hiếm càng trầm trọng hơn do hạn hán mùa hè và chi phí sản xuất tăng. Trong khi đó, thương lái và siêu thị bị cáo buộc “đẩy giá” khiến giá bán lẻ cao hơn nhiều so với giá thu mua tại nông trại.

Áp lực giá tăng

Theo Cục Thống kê Bắc Macedonia, tháng 7/2025, chi phí sản xuất nông nghiệp tăng 3,1% so với cùng kỳ năm ngoái, nhưng giá đầu ra (nông sản) tăng tới 31,8%. Trong đó, rau tăng 63,3%, hoa quả và nho tăng 33,2%.

Du vậy, Thủ tướng Hristijan Mickoski coi đây là tín hiệu tích cực với nông dân. “Chi phí sản xuất chỉ tăng nhẹ, nhưng giá bán tăng hơn 30%, giúp tăng thu nhập, giảm phụ thuộc nhập khẩu và hỗ trợ phát triển nông nghiệp”.

Tuy nhiên, người tiêu dùng lại chịu gánh nặng. Tháng 7, lạm phát ở Bắc Macedonia đạt 4,8% (thuộc nhóm cao nhất Tây Balkan), trong đó thực phẩm và đồ uống không cồn tăng 6,8% so với cùng kỳ.

Những năm qua, chính phủ từng áp dụng biện pháp “đóng băng giá” hoặc tung ra giỏ hàng ưu đãi dịp lễ nhằm giảm giá các mặt hàng thiết yếu. Tuy nhiên, các biện pháp này chỉ mang lại hiệu quả ngắn hạn. Bộ Nông nghiệp cho biết đang hỗ trợ nông dân thông qua quỹ phát triển nông thôn và các gói đầu tư cho máy móc, hệ thống tưới tiêu, vật tư bảo vệ mùa màng.

Trong khi đó, các siêu thị ở Bắc Macedonia ghi nhận mức lợi nhuận trên mỗi nhân viên thuộc hàng cao nhất khu vực. Đầu 2025, nhiều chuỗi bán lẻ lớn đã bị tẩy chay vì nghi ngờ trục lợi từ người tiêu dùng.

Để khuyến khích tiêu dùng nội địa, chính phủ phát động chiến dịch “Macedonian Best: Truyền thống của chúng ta, Niềm tự hào của chúng ta” nhằm quảng bá nông sản địa phương. Nhưng thực tế, hàng nhập khẩu lại rẻ hơn hàng trong nước, khiến sức cạnh tranh của nông sản Bắc Macedonia suy giảm.

Nguy cơ mất an ninh lương thực

Các chuyên gia cho rằng khủng hoảng giá cả hiện nay phản ánh vấn đề cơ cấu. Nông nghiệp Bắc Macedonia chủ yếu dựa vào các hộ nông dân nhỏ lẻ, thiếu vốn, thiếu công nghệ giống, tưới tiêu và kênh phân phối hiện đại.

Với người dân, câu chuyện không còn là chiến lược dài hạn mà là sinh kế hàng ngày. “Giá rau quả năm nay quá cao. Người thân tôi ở Australia bảo hoa quả ở đó rẻ hơn nhiều so với ở đây”, một cư dân Skopje chia sẻ.

Khi mùa thu tới gần, nhiều hộ gia đình lo ngại không đủ tiền mua ớt đỏ, cà chua, rau củ để làm ajvar, muối dưa, hay mứt quả cho mùa đông. Những tập quán lâu đời đang trở thành điều “xa xỉ” – một dấu hiệu đáng lo ngại cho an ninh lương thực của Bắc Macedonia.

Với GDP bình quân đầu người là 6.608,08 USD (168,7 triệu VND)/năm, Bắc Macedonia đứng thứ 5 trong danh sách các quốc gia nghèo nhất châu Âu năm 2023, cổng thông tin Derwensten (Đức) công bố. GDP nước này tăng 1% năm 2023 và tăng 2,8% năm 2024.

Tham khảo: Bne Intellinews