Thụy Sĩ đối mặt thời điểm "mang tính sống còn"?

Ngày 22-12, Chủ tịch ngân hàng UBS Colm Kelleher công khai nhận định Thụy Sĩ đang "đánh mất sức hấp dẫn" và đứng trước "ngã rẽ với nhiều thách thức lớn". 

Theo ông Kelleher, cạnh tranh gay gắt trong ngành quản lý tài sản, thuế quan Mỹ đánh vào dược phẩm và hàng xuất khẩu, cùng môi trường pháp lý ngày càng lệch nhịp so với các khu vực tự do hơn, đang bào mòn lợi thế của quốc gia này.

Đó không phải quan điểm riêng lẻ. Trong cuộc thảo luận khác vào đầu tháng 12 này, Chủ tịch Roche Severin Schwan mô tả thời điểm hiện nay là "mang tính sống còn", đồng thời kêu gọi Thụy Sĩ phải "rất lo lắng, thậm chí cần đến mức hoang tưởng" trước sức ép đầu tư toàn cầu và tốc độ ra quyết định chính trị chậm chạp. 

Với một đất nước thường tránh gây chú ý, những phát biểu thẳng thắn như vậy từ các trụ cột doanh nghiệp phản ánh mức độ bất an hiếm thấy.

Lần ngược lại lịch sử, có thể thấy trong nhiều thập niên sau Thế chiến II, Thụy Sĩ dường như "miễn nhiễm" trước các biến động làm chao đảo châu Âu, nhờ sự ổn định chính trị, đồng franc giữ vai trò nơi trú ẩn an toàn, còn nền tảng công nghiệp và chính sách ngoại giao minh bạch. 

Nhưng năm 2025 đã và thách thức sự "miễn nhiễm" đó.

Ông Walter Thurnherr, cựu Chánh Văn phòng Hội đồng Liên bang, ví von tình thế hiện nay như "đứng trong sân trường và bị học sinh lớn hơn bắt nạt mà không có thầy cô".

Căng thẳng đến từ nhiều phía. Trong nước, các cuộc tranh luận về sự trung lập và quan hệ với Liên minh châu Âu từ chỗ là vấn đề nhỏ, nay trở nên cấp bách và có nguy cơ dẫn tới các cuộc trưng cầu dân ý gây chia rẽ. UBS, sau khi tiếp quản Credit Suisse năm 2023 trong thương vụ giải cứu do chính phủ chỉ đạo, đang bất đồng công khai với chính phủ Bern về các quy định vốn.

Ở ngoài nước, cuộc đối đầu thuế quan với Washington, khi Mỹ áp mức thuế cao nhất trong các nền kinh tế phát triển lên hàng hóa Thụy Sĩ, phơi bày điểm yếu của một quốc gia nhỏ không thuộc khối kinh tế lớn.

Các cuộc điều tra liên quan ông Klaus Schwab, cựu Chủ tịch Diễn đàn Kinh tế Thế giới, cũng đặt câu hỏi về biểu tượng quyền lực mềm Davos. Việc lãnh đạo Nestlé từ chức vì bê bối cá nhân, hay các vấn đề tuân thủ quy định tại một số ngân hàng tư nhân, đã gây xáo trộn môi trường vốn đề cao sự kín đáo.

Tuy vậy, nhiều nền tảng cốt lõi của Thụy Sĩ vẫn vững chắc. Quốc gia này tiếp tục là trung tâm hàng đầu thế giới trong lĩnh vực quản lý tài sản xuyên biên giới, với lượng tài sản được quản lý đạt kỷ lục. 

Hệ sinh thái đổi mới, xoay quanh ETH Zurich và các đại học, vẫn cạnh tranh với những nền kinh tế lớn hơn nhiều. Lạm phát và thất nghiệp ở mức thấp, trong khi đồng franc là một trong những đồng tiền mạnh nhất trong nhiều khung thời gian.

Lịch sử cũng cho thấy khả năng thích nghi của Thụy Sĩ. Các cuộc khủng hoảng trước đây đã buộc doanh nghiệp Thụy Sĩ phải điều chỉnh mô hình và họ đã làm được. Thomas Gürber, Thứ trưởng Bộ Ngoại giao, cho rằng Thụy Sĩ không đi xuống mà đang tái định hướng trước nhiều thách thức.

Vấn đề then chốt là liệu mô hình đặc thù của Thụy Sĩ có kịp thích nghi với thế giới đang thay đổi ngày một nhanh chóng hay không, trong khi dư địa hành động ngày càng hẹp.